136
137
1356 жылы моңғолдардың негізгі күші Кореядан шықты, ал
қалған гарнизондары 1359 жылы толық талқандалды. Кореядағы
моңғолша жыл санау, қызмет баптары жойылды. 1359 жылғы жеңісте
ұйымдастырушылық қабілетімен ерекше көзге түсіп, жеңісті
қамтамасыз еткен Ли Хван Чжо деген феодалға король он мың ша-
руалар отбасын сыйлап, əскердің қолбасшысы етіп тағайындады.
Сөйтіп Ли əулетінің жұлдызы жанып, шарықтауы басталды. 1368
жылғы Қытайдағы моңғолдар билігінің құлауы Кореяға да əсер етті.
1369 жылы Корея королі Конмин ресми түрде ұлы ханның вассалы
екенін мойындаудан бас тартты.
Патшалығының екінші кезеңінде король будда дінбасыларының
серкесі Син Удың ықпалына түсіп кетті. Бұл 1374 жылғы сарай
төңкерісіне əкеліп соқты. Син У мен король өлтірілді. Бұл төңкерістен
кейін тақ үшін күрес 20 жылға созылды. Ақыры династия құлады.
1389 жылы «Жаңа партияның» басшысы, Ли Хван Чжоның бала-
сы Ли Сон Ге таққа сол партияның өкілі Коньянды отырғызды. Бірақ
партияның əскердегі офицер мүшелері 1392 жылы сарай төңкерісін
жасап, Коньянды тақтан құлатты. Оның орнына Ли Сон Генің өзін
король деп жариялады. Ол мемлекеттің Корё деген атын Чосон деп
өзгертті. 1396 жылы оның астанасы Ханьян /қазіргі Сеул/ қаласына
көшірілді. Жаңа король Ли Сон Ге /1392—1398/ «жаңа партияның»
талабына сай ақсүйек феодалдардың ірі жер иеліктерін конфиске-
леп, орташа жəне ұсақ иелікті дворяндарға таратып берді.
Жаңа тəртіптің нығаюы, сонымен қатар жаңа династияның таққа
түпкілікті бекуі династияның ІІІ-королі Ли Хван Вонның /Тхечжон/
атымен /1401—1419/ тығыз байланысты. Бұл король өте шебер саясат-
шы болды. Ол Қытай императорынан «Чосон королі» деген грамота
алды. Сондай істерімен Ли Хван Вон Кореяны Шығыс Азиядағы ірі
күштердің біріне айналдырды.
Бұл корольдің тұсында басқару аппараты қайта құрылды. Алты
палаталы орталық өкімет органы құрылды. Жоғарғы үкімет орга-
ны сегіз мүшесі бар Мемлекеттік Кеңес болып табылды. Ел сегіз
провинцияға бөлінді. Оларды король тағайындайтын, тек король-
ге бағынатын уəкілдер басқарды. Провинциялар уездерге бөлінді.
Қызметке орналасу үшін «ғылыми дəреже» қажет болды. Ол ар-
наулы емтиханнан өткен соң берілді. Негізінен үш атақ болды. ІІІ
— төменгі дəреже жергілікті жерде, қалған екі жоғарғы дəреже —
астанада берілді. Қызметтегі адам Янбан деп аталды. Бұл сөз кейін
дворяндардың атына айналып кетті.
1401 жылғы жарлық бойынша будда монастырларының көп жері
тартып алынды. Елдің ішіндегі жағдайды реттеу мақсатындағы ша-
ралар бүкіл ХV ғасыр бойы жүргізілді. Король Сечжонның /1419—
1450/ тұсында бүкіл өңдеуге жарайтын жердің есебі алынып, жи-
налатын салық мөлшері анықталды. Ол жердің сапасына, судың
жақындығына қарай белгіленді.
Жапониямен сауда жасау да реттелді. Сауда үш порт арқылы
жүргізілді. Олардың бастысы Цусима болды. 1420 жылы осы
порттың бастығы Жапония сауда кемелерінің қайсы портқа қанша
рет қатынасатыны жөнінде келісім жасады.
Кореяны əсіресе олардың солтүстік — шығысындағы көршілері
— чжурчжендер қатты мазалады. Онымен күрес көпке созылды.
Тек 1449 жылы Корея Туманган өзені маңында Чжурчжендер жерін
басып алып, онда əскери гарнизонын орналастырды. Бірақ чжурч-
жендермен тайталас ХV ғасырдың екінші жартысында да онан əрі
жалғасты.
Ли əулетінің жетінші королі Сечжо /1456—1470/ тұсында корей
деревнясын қамтыған өзгерістер болды, ашаршылық бола қалған
кезде қажет болатын егін сақтайтын қоғамдық қоймалар салын-
ды, жер жыртуға, көшіп-қонуға керек болатын ірі қара мал басын
көбейтуге қолдаушылық көрсетілді; малды, жібек құртын бағып-
қағу жөніндегі басшылық нұсқау кеңестер жасалды. Ескі суару
жүйесін жөндеп, жаңасын салуға көп мəн берілді. Бұл шаралар елдің
экономикасын дамытуға елеулі үлес қосты. Өңделген жердің көлемі
1391 жылы 798 127 кёл болса, 1404 жылы — 922 677 кёлге жетті. Бұл
кезде қолөнері мен сауда жақсы дамыды. Қолөнершілер мен сауда-
герлер еуропалық цехтар мен гильдиялар сияқты ұйымдарға бірікті.
Ол ұйымдар үкіметтен қажетті тауарлар шығару монополиялары-
на құқ алып отырды. Елдегі сауданың өсуінің куəсі — жергілікті
жəрмеңкелердің көбеюі болды.
Кореяның жаңа астанасы — Сеул ХVІ ғасырдың басын-
да халқының көптігі жағынан елдің ең ірі қаласына айналды. Ол
халықтың басым көпшілігі қолөнершілер мен саудагерлер болды.
Достарыңызбен бөлісу: