С. Г. Тажбаева Редакция алқасы

Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің Хабаршысы,  «Педагогика гылымдары» сериясы, №1(45), 2015 г.
Рисунок  1  - Структура открытой этнокультурно-образовательной среды
Представляется  важной  необходимость  сочетания  преемственности  возрастных  связей  с  одновре- 
менной  организацией  внутрипоколенных  этновзаимоотношений.  По  нашему  мнению,  этому  в  значи- 
тельной  мере  может  способствовать  совместная  деятельность  национально-культурных  центров 
(НКЦ)  и  молодежных общественных объединений  независимо от наличия либо вхождения  последних 
в структуру НКЦ.
Молодежные  общественные  объединения  обладают достаточно  сильной  непитательно-развивающей 
системой,  имеющей  значительный  потенциал,  оказывающий  непосредственное  влияние  на  процесс 
للاﺎﻤﺑ
؛
3
ص ﺎﺳ
0
ﺀ
 
основными звеньями реализации которого выступают:
-социально-ориентированная деятельность;
-правовые нормы жизнедеятельности объединения,  обеспечивающие приоритетность  поиска, диалога, 
творчества;
-субъектность позиции каждого члена.
Они  оптимизируют процесс осознания роли, смысложизненных ориентаций личности, актуализируют 
возможности, ценностные установки, устраняют дефицит содержательного общения  [1].
Анализ  оныта  такого  рода  деятельное™  показывает  действительную  вероятаость  построения  и 
функционирования  молодежных  объединений  этнокультурно-образовательной  направленности, 
в  
частности,  в  Карагандинском  государственном  университете  им.  Е.А.  Букетова  при  непосредственном 
участии  кафедры  социальной  работы  и  социальной  педагогики  и  студентов  специальное™  «Социальная 
работа» создан  и действует Межнациональный молодежный  культурный  центр. 
£ ٢٠
 деятельность основа- 
на на реализации следующих принципов:
-равенство  прав  всех  граждан  Республики  Казахстан  в  развитии  этнической  культуры;  приоритет 
общечеловеческих  ценностей  и  свободного  развития  личное™؛  уважение  прав  и  свобод  человека  как 
представителя определенной этнической культуры;
-добровольность членства;
-возможность удовлетворения субъектности, причем  не только личностной, но и связанной с будущей 
профессиональной деятельностью;
-возможность участия  в деятельности  центра всей  молодежи,  проявляющей  к ней  интерес,  независимо 
оттого, являются ли они студентами КарГУ;
-стимулирование  раскрьгтия  творческого  потенциала  личности;  развития  этнокультурных  интересов 
на основе создания комфортных условий взаимодействия представителей различных этнических культур; 
-синтез научного и профессионального знания и социокультурных аспектов развития общества.
Анализ  многолетнего  опыта работы данного  молодежного  объединения  позволяет свидетельствовать
об определенной эффективности реализации социально-педагогического направления социальной работы 
в  условиях  открытой  '^™окум^рно-образовательной  среды,  а  также  подчеркивает  результативность 
 
 
  164   

разработанного  содержания  подготовки 
с о ц и а л ь н ы х  
работников  к  данному  виду 
' 
деятельности.
В  системе  открытой  этнокультурно-образовательной  среды  становится  возможным  осуществление 
следующих направлений социально-педагогического аспекта этносоциальной работы:
٠
 содействие личности  в средовой  адаптации (этнической,  межэтнической  и 
’ 
с
опорой на сферу ее интересов;
٠
 организация  социальной  и  социально-педагогической  работы  по  профилактике  и  разрешению 
этнических конфликтов;
٠
 оказание социальной,  в том числе и социально-педагогической помоши в реабилитации (в частности, 
этнически полярно настроенной молодежи (маргиналы, этноцентристы и др.).
Обозначается приоритетность этносоциальной работы, основная  направленность которой характеризу- 
ется  организацией  и  расширением  открытых  этносоциальных  связей  личности  на  основе  включения  в 
открытую э™ окуль^^о-образовательную  среду
Таким образом, отмечаемая относительность  влияния  институтов образования  на становление индиви- 
дуальной  этносреды  взрослеющей  личности  при  отсутствии  включенное™  в  сферу  открытого  общения, 
по нашему мнению,  самостоятельно не обеспечивает достижение достаточной  эффективности результата 
этнокультурного  образования.  Именно  включенность  открытой  этаокультурно-образовательной  среды  в 
систему  индиведуально-средового  взаимодействия  во  многом  может  способствовать  ' 
адекватной  позиции  личности  при  условии  соответствующего  определения  его  содержания,  степени  его 
гибкости.
1 
Прохоров Ю.М.  Подготовка студентов университета к социализации  детей  и молодеэіси:  Автореф....  дисс. 
канд.пед.наук.  -Минск,  1998. - С.  15-16.
Түйін
Макалада  этникааралык  қатынастардың  турактылығының  жастарга  этноәлеуметтендіру  процесінің  мазмұнына 
байланыстылыгы мэселелері  карастьфылады. Жастардьщ этноэлеуметтік-мэдениеттік ұксастығын калыптастыруын- 
да этномэдени ортасындагы  институционалдык жэне  институционалдықтан 
™ ﺀ
  компоненттердің өзара байланысы 
сенімді  дәлелденген.  Этномэдени  білім  беру  ^ети^ционалдыктан  тыс  компоненттің  ең  маңызды  жүзеге  асатын 
мэні анықталған.  Жасалған жүмыстарған жан-жакты талдау  жасалған.  Әлеуметтік кызметкерді дайындау  процесін- 
деп мазмұны аныкталган.
Summary
The  problems  of identifying  stable  ethnic  relations  depending  on  on  the  content  ofthe  process  ethnic  socialization  of 
youth.  Convincingly established  institutional  linkages and  uninstitutional  component  in the  formation  of ethnic and cultural 
environment  of 
ﺀ ﻚ ﺳ
-
ﺀس
0
ﻪﻬﺳ-ﺀ
  identity  of  young  people.  The  essence  of  decisive  influence  of  uninstitutional 
ethnocultural education component.  The analysis of experience in this field  is detemrined by its content filling in the context 
ofa social worker
ОӘК 37(091)
МАҚАЛ-МӘТЕЛДЕРДЩ ОТАНСҮЙГТШТІККЕ ТӘРБИЕЛЕУДЕГІӘСЕРІ 
Қ.Ә. Сыздықов -  п.г.к.,  Сулейман Демирель  Университеті
Бүтінгі күні калыптасып отырган ақпараттық технология дамыган,  өркениеттер алмасып, күндылықтар 
кунде  өзгерген  жаһандану  замаиыныда  Қазақстан  Республикасының  саяси-әлеуметтік,  экономикалык 
тұргыдан  кайта  өркендеуі  жагдайында  жас  ұрпакка ұлттық  рухани  кұндылыктар  негізінде  тәлім-тәрбие 
беру іс؛н кешенді, жүйелі түрде жүзеге асыру к а ж ^ іл іг і бұрынгыдан да артып отыр.
Елбасы  Н.Назарбаевтың  «Қазакстан  жолы-2050:  Бір  м ақсат,  бір  мүдде,  б؛р  болашак»  атты 
Қазакстан халкына арнаған Жолдауында «Оз бойымызда жэне балапарымыздың бойында жаңа казақстан- 
дык  патриотизмді  тэрбиелеуіміз  керек.  Бұл  ен  алдымен  елге  жэне  онын  игіліетеріне  деген  мақтаныш 
сезімін  ұялатады»,  дей  келіп,  Патриоттық  құндылық дегеніміздің өз  -   елі  мен  ■]уг^п жерін,  Отанын  сүю 
мемлекеттің  тэуелсіздігі  мен  бейбітшілігін,  элемдік  тыныштыкты  сактау  үшін  күресу,  03؛н؛н  ана  тілін, 
ділін,  салт-дэстүрін  бүгінгі  заман  талабына  сай  ү^тггык  мүдде  нег؛з؛нде  жетілдіру,  қогамдагы  ізгілік 
қарым-катынасты,  табигат  иен  адам  арасындағы  мейірімділікті,  үлтаралық  мэдениетті  дамыту.  Отан- 
сүйгіштік  рух  -   •،әуелсіз  еліміздің  эле^лік  оркениет  кошіне  қосьшып, 
' '  
қауымдастыктан
лайыкты орнын алуы на мүмк؛ндікберетінбірден-бір 
١٢١٦٧
 [1].
^ансүйгіш тік  -   өзінің  азаматтыгын  мақтан  тұгу,  өз  үлтын,  халқын,  ел؛н,  жерін,  ана  т ^ ؛н,  дэстүрін, 
 
  165   
: 
Вестник КазНПУ им. Абая,  серия «Педагогические науки», №1(45),  2015 г.

мәдениетін  шексіз  мактанышпен  сүю,  оны  үлкен  белестерден,  биіктен  көруге  ұмтылу,  әрб؛р  үлт өкіліне 
сыйластықта қүрмет көрсету деп білеміз.
Жастарға  отансүйгіштік  тэрбие  берудегі  шетелдіктердің  тәжірибесін  біз  үлгі  ретінде  қарастырамыз. 
Мысалы:  20 ғасырдың 30 жылдардағы  ағьшшын  педагогикасында өз Оганыиь؛ң патриоттарын тәрбиелеу 
мэселесіне айрыкша ден  қойылды.  Бұған көптеген тарихи жагдайлар себеп болды. Ең бастысы Германия- 
ның дуние  жүзін  жаулап  алу  саясатыңдағы  басқыншылығы  еді.  Сондықтан  да төніп  келе  жатқан  жауға 
қарсы  тұрып,  туған жері  мен  елін  жат жаудың қанды  тырнагынан  қоргай  алатын  отаншыл  азаматтарды 
тәрбиелеу күн тэртібіне қойылды [2].
Ал,  Германия  елі  капиталистік  қогамның  тұсында  төмендегідей  отансүйгіш тік  өсиеттерді 
насихаттады:
١
. Азгана шығыс шығарсаң да, ол Отанымньщ игілігі деп түс؛н.
2.  Басқа елдің кандайда б ؛р тауарын пайдаланған кезіңде ұмытпа,  сен ©3 еліңнің отандық күидылыкга- 
рының сапась؛на азда болса зиян келтіргенің.
3. Сенің ақшаң тек ©3 ^лтыннын өніміне жэне ©3 халкыңа пайда әкелуі ™
اﺀ
.
4.  £иікашанда  неміс  жеріне,  неміс  үйіне,  неміс  өнеріне,  неміс  тауарына  жаманат  келтіруіне  мүм- 
кіндік берме.
5.  ©3  ^старханьіңцы  ешуақытта  баска  елдің  етімен,  асымен  т.б  безендірме,  бүл  ©3  еліңнің  отандық 
өнеркәсібіне жэне отандық тауарына экелер зақымың болады.
6. Эркез нем؛с қағазын, исм؛с қаламын,  неміс шаруашылық заттарын пайдалан.
7. әркез неміс матасын, неміс ки؛м ^ , нем؛с шикізатын пайдалан.
8. Базарль؛қ жасагандатек нем؛с ұнын, неміс көкөніс؛  мен жемісін сатып ал.
9.  Егерде саған неміс  кофесі  ұнамасы,  онда неміс  колониясында өсірілген кофені 
ﺎﻐﻟ
؛ .  Жұбайыңа жэне 
балаларьща неміс колониясында өсірілген кофені ішуді ұйгар.
10.Ешкашан  да  баска  елдің  тауарын  сүйсінбе,  мынаны  жадыңда  ұстан,  тек  Германия  а^^м^™^ына 
кажет нэрсенің барлығын Герман елі өндіреді  [3].  Осылайша отансүйгіштік тэрбиенің сан алуан қырлары 
мен эртүрлі әдіст-тәсілдері айқындалады.
Дегенмен,  көптеген  шетелдіктер  отансүйгіштік  тэрбие  берудегі  тэжірибесіне  ден  қойсак,  бастауыш 
м е і^ п  жасындагы балаларғатуған жер, өскен ©лке, халкы, табиғаты т.б. туралы халық шығармаларының 
берер тағылымы зор екенін жэне олардыңжас жеткіншектердің бойында отансүйгіштікті қалыптастыруға 
үлкен эсері бар ^ен дігін  анықгаган.
В.А.  Сухомлинский  ұстаздын  барлық  білімін,  күші  мен  шеберлігін  жас  ұрпақтың  азаматтық  сезімін 
тэрбиелеуге  жұмсау  керек  дейді.  Ғалым  мектеп  және  отбасында  балаларды  ата-анасына,  туган  жеріне 
деген сүйіспеншілікке тэрбиелеуден  бастап, Отанғадеген  махаббаттың қалыптасуына ықпал жасау  кажет 
екендігін айтады [4].
Көптеген  шетелдердің  отансүйгіштікке  баулудағы  тэжірбиелеріне  назар  аударсақ,  бастауыш 
СЫНЫГІ 
жасындағы  окушылардың бойында отансүйгіштікті  қалыптастыруда туган жер, 
ӨСКСН 
өлке,  Отай туралы 
көркем шыгармаларды оқып таныстырудың ықпалы үлкен екенін дэлелдейді.
Көрнекті  педагог  А.С.  Макаренко  “Балаларды  тэрбиелеу  туралы  лекциялар”  атты  еңбегінде  “Біздің 
балалар-біздің келешек ата-аналар,  олар да ©3 балаларыи тэрбиелейді.  Біздің балалар тамаша азаматтар, 
жаксы  ата-аналар  болып  ©с>'؛  тиіс.  Бірақ  мүнымен  іс  тынбайды.  Біздің  балалар  -   б؛з^؛н  қарттығымыз. 
Жақсы  берілген тәрбие -  біздің бақьггты  қарттығымыз.  Жаман -  тәрбие  бізге  келешек  қайғы,  бүл  біздің 
К©3 
жась؛мыз, бүл -  баскалар алдындагы біздін кінэміз” -  деп балаға берілстін тэрбиенің нэтижесі турапы 
көрегендікпен ой қозгаған [5,3 б.].
Біз  отансүйгіштікке  тэрбиелеудің  мэні  туралы  мәселені  теориялық тұрғыда  қарастырған  соң  зерттеу 
• ^ ؛рыбымызга байланысты тэрбие жұмысының багытын  анықтау барысында бастауыш сынып 0
اﻮﻣلاﻠﻃا
- 
ларынын ерекшеліктеріне токталуды ж©н көрдік.
٢١
.М.  Якобсон:  «бастауыш  сынып  оқушысы,  әсіресе  бірінші  сынып  оқушысы  өзіне  эсер  еткен  оқига- 
ларға  қызу  жауап  кайтарады.  Намысына  тиетіндей  кұбылыстарға  колма-қол  эмоционалдық  тұргыда 
жауап береді»  [6] - деп тұжырым жасайды.
Қазак халқының үлкен  мэдени мүрасының б؛рі -  хапыктың ауыз эдебиеті.  Ерге кезде-ак ата-бабалары- 
мыз өздерінің тұрмыс-тіршілігі, қоғамдық өмірі, шаруашылыгы мен кәс؛б؛, қуанышы мен күйініші, дүние- 
танудагы көзқарасы жайында неше түрлі өлең-жыр, ертегі-эңгіме, мақал-мэтелдер, аңыздар ойлап шығар- 
ган  ж^нс  оларды  ауызекі  айту  арқылы  атадан-балаға  мүра  етіп  қалдырып  оть؛рган.  Әуел  баста  ауыз 
эдебиеті  үлгілерін  жеке  адам  шыгарғанымен,  ертеде  жазу-сызу  болмағандықтан  ауызба-ауыз  айтылып, 
өзгерістерге  ұшырап,  халық  туындысына  айналып  кеткен.  Бұл  шығармалардан  б ؛з  халықтың  тұрмыс- 
тіршшігін гана көріп коимаимыз, сонымен катар халыктың асыл арманы, мұн-мүқтажы, ұшкыр қиялының
Абай атындагы ҚазҮПУ-нің Хабаршысы,  «Педагогика гылымдары» сериясы, №1(45),  2015 г.

да орын алып отырғанын айтып кетуге болады.  Бұл туындылыр халық өмірімен тыгыз байланысты. Онып 
кейбір үлгілері ескі дәуірде, рушылдық қоғамда туған.  Бертін келе -  қоғамдық, 
"
дын,  адам  баласының дүние танудағы ой-өрісінің үлгайып өсуіне  карай  ауыз  эдебиеті де дамып отырған. 
Демек,  халықтың коғамдык өмірі,  тұрмыс-тіршілігі,  әлеуметтік көзкарасы  ауыз  эдебиетінің тууына жэне 
қалыптасып  дамуына  эсер  еткен,  мазмүн  берген.  Мінеки,  осы  асыл  мұра  біздің  заманымызда  да  жас 
жеткіншектерімізді  тэрбиелеу  барысында  өзінін  мэн-мағынасын  жойған  жоқ  және  де  оқу  үдерісінде 
үтымды пайдаланылып жүр [7,80 б.].
Фольклорист-ғалым  М.Ғабдуллин:  “Атадан  калган  мұра  біздің  ұлттық  эдебиетіміздің жаңа  кезеңнің- 
XX гасырдың басындағы дэуірдің шындығы, коғамдық ой-пікірдің дамуын түсінуіміз үшін аса маңызды. 
¥лы  адамдар пікірі қашанда ойды қозгайды, жанга азык береді, ой-пікірге талгам дарытады” [7 ]-д е п  үлт 
тағдырын тілге ™ек етеді.
Біз  енді  шешендік  ©нер؛н؛н  туын  ^؛ккен  дана  да  ақылман  казак  билерінің,  топ  алдында  сөз  бастаған 
үшқыр  ойлы,  өткір  тілді  ніешен  айтқыштардың,  ел  бастаған  көсемдердің  шығармашылығынан  үлгілер 
келтіріп, даналықтын ұйытқысы -  Макал-мәтелдердің “Көненің-көзі, дананын-сөзі” болгандығына бірша- 
ма тоқталуды ^©н көрдік.
Ауыз әдсбнет؛  үлгілерін  жинап зерттеуші ойшып-философ М.Қашқари “Диуани Лүгат ат-Түрік” деген 
еңбегінде  халық  педагогикасының  өзекті  мэселелерін  арқау  етіп,  халық  ауыз  әдебнеті  үлгілерін-аңыз, 
ертегілер,  мақал-мэтелдер,  нақыл  сөздерді  кен؛нен  пайдаланады.  Шыгармасында  қолданған  фольклор 
үлгілері  жеке  тұлғаны  ақылдылыққа, 
адамгерш،Л!кке, 
парасаттылыққа,  кемеңгерлікке, 
көпш ілдік 
пен 
эділдікке үндейді [8].
Г.Н. Волков халык мақал-мэтелдерін этнопедагогиканың маңызды кұралдарының бірі ретінде ерекше- 
лейді  жэне олардын түпкі  максаты  әркашан тәрбие болган деп есептейді.  Мақал-мэтелдерді  «педагогика- 
лык  миниатюралар»  ретінде  карай  отырып,  педагог  «Олардың  мазмұнында  ек؛  көзқараспен  қарастыру 
керек:  бірінші,  оларда  педагогикалык  идея  бар,  ек؛нш؛  жағынан  -  педагогикалык  ыкпал  білдіреді»  -  деп 
к©рсеткен [9., 289 б.].
Макал-мэтелдердің педагогикалык идеяларын 
٢
.^.  Волков былайша түсінеді:
Тэрбиелік эсер ету құралдары туралы баяндау -  «Жылы С©3 қамал алар».
Балаларга  күнделікті  к©н؛л  бөлу  керектігі  туралы  ата-аналарга  кенес  -   «Балалар  гүл  сиякгы,  күтімді 
жақсы көреді»
Жеткіншектерге  эсер  ету  әдістер؛  туралы  ақпарат  -   «Жай  эңгімемен  емес  -  үлгі  корсету 
а р к ы л ы  
үйретес؛н».
Жеке  адамды  сипаттап  багалау,  оны  жеке  тұлғаның  қалыптасу  мақсаты  деп  түсіну  қажет -   «Білекті 
бірді жыгар білімді мынды жыгар», «Күшті болган жақсы, ақылды болган ек؛ есежаксы».
Тэрбиелеуге,  ©^؛н  03،  тэрбиелеуге  жэне  кайта  тэрбиелеуге  үндеу  -   «Тэрбие  -   бага  жетпес  байлык», 
«Ақылга баға жетпейді, ал тэрбиеге шек л<етпейді».
Біздің  н^йым/тауымызніа,  ка^^к  халық  мақал-мэтелдерінің  тэрбиелікмүмкіндіктерімен  оның  ж^с 
жеткіншектердің отансүйгіштік қасиетін қалыптастырудагы  куатты  күші  мынада:
Оның күндылыгы  сол,  ол  ерекше Отанды, туган  >керд؛,  елд؛,  ана тілін, табигатты, дос-жаранды,  туыс- 
бауырды кұрметтеуге, сүюге шақырады.
Ол баланын саналық "гүс؛н؛г؛не жеңіл жэне окушыларының жас ерекше;؛ігіне жақын.
Ол  баланьщ ©з؛н؛н  психологиясының,  соның  ішінде  осы  жастагының шыгармашылық  психологиясы- 
ның беднее؛ болып саналады.
Қазақ  халык  мақал-мэтелдері  өзінің  педагогикалык  сүрыптамасы  бойынша  сонылы  болып  келсді: 
үлттык тэлім  тэрбиенің  нег؛з؛  болып  үлттық дүниетанымды  қарастырады.  Балага  белсенд؛  түрде  мақал- 
мэтелді  меңгерту,  оның  эмоционалдық  тұргыда  жетілуіне  мүмкіндік  береді.  Отаншылдык  мазмұндагы 
халық макал-мэтелдерін жас-жеткіншектердің отансүйгіштік сезімдері  мен  эстетикалық талгамын  калып- 
тастыруда жэне багыт-багдар беруде тэрбиенің қайнары ретінде карастырган жөн.
Балаларды  халық  мақал-мэтелдерімен  таныстыру  жэне  оларды  тэрбие  кұраты  ретінде  пайдалану 
мектег،ке  дейін  басталуы  керек,  деп  есептейді  О.М.  Валяева  [10,  20  б.].  Оның  пікірі  бойынша,  мектеп 
жасына дейінгі  балалар  үшін  фольклордың  меңгеруге жеңіл  эрі  қолайлы  жанрлары  болып  ертегілер  мен 
мақал-мэтелдер  саналады,  Педагогикалык үдерісте оларды 
ﻢﺒﻤﻃ،ﺀ
  пайдалану балалардың ойы  мен  се-؛؛,м؛- 
не  пэрменд؛  эсер  етед؛,  оларды  .мектенте  мақал-мэтелдермен  жұмыс  істеуге  дайын/т^й;ты.  Психологтар- 
ДЫҢ 
мектепке  дейінгі  балалардың  тэрбие  жұмысын  бакылап  зерделеген  жүмыстарына  сүйене  отырып, 
О.М.  Валяева,  мақал-мэтелдер  балалардың  осы  даму  кезен؛нде  аналитикалық-синтетикалық  ойлауын 
жетілдіреді  деп  пайымдайды.  Жүргізілген  зерттеу  еңбектері  нэтижесінде  зерттеуші,  бастауыш  мектеп 
балаларын  тэрбиелеу  мэселелерін  халықтың  шыгармаларын  пайдалана  отырып  шешуге  болады  деген 
корытынды жасайды.
Вестник КазНПУ им.  Абая,  серия «Педагогические науки», №1(45),  2015 г.
—
 
 
167   

Өз؛м؛зд؛ң зерттеу жұмысымыздың барысында 
6ІЗ, 
бастауыш  сынып  оқушыларының өзіндік шығарма- 
тііылықка  жэне  ұжымдагы  жагымды  іс-эрекетінде  белсенділік  көрсетуге  деген  ұмтылысын  белгіледік. 
Оқушылар 
' '   мінез-кұлықтың мэртебелік жактарын  әңгімелеумен  бірге,  өздерін  шын  мэнінде
жаксы  көрсеткісі  келді.  Оларда  бағдарлама  арқылы  жүргізілген  әрекеттерден  кейін,  қоршаған  адамдар, 
табиғат, барлық тіршілікпен байланысты, күнделікті  іс-эрекетке ендіруге қажетті  көптеген ұсыныстар мен 
жобалар пайда болды.
Оқушыларды  отансүйгіштікке  тэрбиёлеуде  халык  мақал-мэтелдерін  ^ д а л а н г а н д а ,  біз  оның  эрбір 
сөзін басшылыққа алдық. Халык мақал-мэтелдерінің осы жастагы окушыларга эмоционалдық ықпалы өте 
зор:  олар  айшықты  жэне  түсінікті  бола  түра  балаға  оның  өзінің  мінез-қүлқының  мэнін,  талаптарының 
маңызын ашады;  сергектілік пен сенімділік баланың күшін шогырландырады,  оның күмэндануына тоска- 
уыл болады,  күшін 
" 
мазмұндылық пен бейнелілік балалардың ой-өрісін кеңейтеді, заттарда-
ғы, болмыстағы адамдардагы жаңалыкты ашуға үйретеді; тапқырлық нен дәлдік баланын ойы мен шығар- 
машылық рухын белсевдендіреді; ак пейілділік нен сезімталдық балага о^؛н؛н жан дүниесін сенімділікпен 
ашуға, өзінін көптен бері арманында жүрген сезімі мен ойларымен бөлісуге итермелейді.
Макал-мэтелдерді  үйрену,  оқушылар  бойында  таңдану.  кайран  қалу,  толғану  сезімдері  сияқты  эсер 
т>дырады.  Халық макал-мэтелдері  бастауыш  сынып  окушысының сезіміне,  ойлауына,  еркі  мен  зейініне, 
қиялына, тілегі мен ^ к ؛с؛не психологиялық ықпал етудің түрлі тэсілдерін колдануга мүмкіндік береді.
Тутан олкенің бүгінгісі мен келешегі Оганның куатына, оны  қоргаушылардың сақтығы мен қырагылы- 
ғына байланысты.  Осыны терен түсіне отырып, халык жауынгерлерге талап  кояды,  олардың отансүйгіш- 
тік  сезімдерін  оятуға  шақырады,  олардың  қырағьшыгын  мақган  етеді,  оларға  эрдайым  көмек  көрсетуге 
дайын:  «Асқар  тауға  жарасар,  басындағы  обасы,  Айдын  көлге  жарасар,  сылдыраган  бұлағы,  Ер  жігітке 
жарасар  колындагы  найзасы»,  «¥ЙҚЬІ деген дұшпан  бар,  тұла бойды  талдырар,  Жолдан,  істен  қалдырар, 
дұшпаныңа  алдырар»,  «Отаның  үшін  отқа  түс  күймейсің»,  «Сақтық  та  батырлык»,  «Жауга  жаныңды 
берсең де,  сырынды  берме».  Отанды  қорғау,  батырлык,  ерлік туралы  туындаған  халық  мақал-мәтелдері 
негізінен  халықтың  ой-тілегі,  арман-мүддесі,  отансүйгіштік  сезімі  қандай  екенін  байқатады.  Осындай 
өнегесі  мол  бала бойына 
к у а т ,  
күш-серпін беретін  мәуелі  сөздердің отаншылдық рухта тэрбиелеуде  алар 
орны ерекше.
Мақал-мәтелдегі  туган  жер,  оның  байлығын  жогары  бағалап  ардақтаган  халық,  енд؛  оларды  қорғау 
әрбір азаматтың борышы деп санаған. Егер туған жерге ойран салуга коздеген шапқыншы жау болса, оған 
карсы  агтану ер жігітгін азаматтық парызы деп бағалаган.  Сондықтан да,  «Ер еліне,  гүл жеріне»,  «Батыр 
мың қол бастайды, шешен тар жерде сөз бастайды» - деп келтірген.Ерлік 

жүктеу/скачать 16,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: