С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сөздер: халық педагогикасы, этнопедагогика, д`стүрлі педагогикалық м`дениет, т`рбие, халықтық
т`рбие, патриоттық т`рбие, отансүйгіштік, қазақстандық патриотизм. Қазақстан Республикасының Президенті Н.d. Назарбаев өзінің «Қазақстан-2050» Cтратегиясында қалыптасу барысындағы мемлекетіміздің жаңа саяси бағыттарын нақты айқындай отырып, «Өз бойы- мызда ж`не балаларымыздың бойында жаңа қазақстандық патриотизмді т`рбиелеуміз керек. Бұл ең алдымен елге ж`не оның игіліктеріне деген мақтаныш сезімін ұялатады», - деп атап көрсетті [1, 69 б.]. Елбасы қойып отырған маңызды талап, жаңа қазақстандық патриотизм – біздің көпұлтты ж`не көп конфессиялы қоғамымыздың табысының негізін құрайтындығын айқындап беруімен қатар, тұтас қоғам алдындағы ұлтжандыұрпақт`рбиелеу м`селесініңбірлікте, жан-жақты, үздіксіз процесс ретінде шешім табуы бүгінгі күннің өзекті, `рі күрделі проблемасы екендігін тағы да нақтылап берді.Осы бағытта елімізде отансүйгіш ұрпақ т`рбиелеудің жаңа, кешенді жүйесін қайта қалыптастыру қажетті- лігіне орай қазіргі білім берудегі арнайы педагогикалық процестің сапалы ұйымдастырылуына ж`не тиімді жолдары мен құралдарының іздестіріліп, н`тижелі жүзеге асуына ерекше көңіл бөлінуде. Бұл орайда бүгінгі ғылыми педагогика өзінің зерттеу п`ніне сай жеке тұлға т`рбиесін жүзеге асыруда ең Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 143 алдымен д`стүрлі т`рбие м`дениетінен бастау алатын тарихи сабақтастық заңдылығын қатаң сақтау қажеттілігін мойындап отыр. Демек, бұл халықтық педагогика т`жірибесін бүгінгі уақыт талабына сай тұлға т`рбиесі мен оның қалыптасуындаэтном`дени құндылықтар көзі ретінде үйлесімділікте пайдаланып, негізге алу қажеттілігін көрсетеді. Халықтық педагогика – ол `р халықтың ұрпақ т`рбиесі жөнінде жинақталған тарихи-қоғамдық ж`не `леуметтік, рухани-м`дени т`жірибесі. Халық педагогикасы дегеніміз – біздің көзқарасымызша, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан халқымыздың тeртіп нормалары мен құндылық бағдарларының,көрнекті тұлғалардыңрухани қызметтерінің нeтижесі мен тұтас білімдері жүйесі- нің, халық өміріндегі салт-дeстүрлер мен eдет-ғұрыптардың жиынтығын құрайтын педагогикалық тeжірибенің (эмперикалық білім, білік, дағды) ажырамас бөлігі, халықтың тұтас рухани қазынасы [2,182 б.]. Міне осындай мол ғасырлық т`жірибенің түйінін өз бойына жинақтаған халық даналығы- ның бастаулары бүгінгі барша адамзат өміріндеұрпақ т`рбиесін тиімді жүзеге асырудағы баға жетпес байлық. Қазақ халқы «Отан», «туған жер»,«ел», «тек», «ар», «намыс»деген ұғымдарға ұрпақ т`рбие- сінде ежелден жіті м`н беріп, «Туған жерге туынды тік», «Туған жердің топырағы да ыстық», «Отан отбасынан басталады», «Отан үшін отқа түс күймейсің, Арың үшін алыссаң, өлмейсің», «Ер – намысының құлы» - деп, отансүйгіштік сезімді бала санасына ерте жастан сіңіруді ерекше д`ріптеген. Сондықтанда бүгінгіжоғары к`сіби білім беретін мектептер тек білім б`секесіне қабілетті, дарын- ды маман кадрлар даярлап қана қоймай, сонымен қатар, өз елім, жерім дейтін, бойында намысы бар, нағыз отансүйгіш жастарды т`рбиелеуге міндетті. Аталмыш т`рбие міндетінің жүзеге асып, адам бойындағы патриоттық сана-сезімінің қалыптасып, жетілуі қандайда бір жас кезеңінің өзіндік ерек- шелігіне т`н педагогикалық процестердің заңдылықтары мен қағидаларына сай ұйымдастырылатын, уақыт талаптарына жауап беретін танымдық-т`рбиелік іс-шаралар мақсаты мен мазмұнына тікелей т`уелді. Тарихи тұрғыдан қарастырсақ отансүйгіштік т`рбиенің,«патриотизмнің күре тамыры сақ, ғұн д`уірлерінен Күлтегін, Тоныкөк, Алтын Орда батыры Ер Едіге, ХVI-XVIIІ ғасырда елі мен жері үшін жан аямай күрескен Жалаңтөс, Қарасай, Қабанбай, Бөгенбай, Наурызбай т.б.» батырлар бейнелері мен ерліктерінен бастау алып, кейінгі қазақ халқының біртуар ұлдары А.Құнанбаев, Ш.Құдайбер- диев, А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, Б.Момышұлы ж`не т.б. еңбектеріне арқау болған асыл мұрамыз- дың бірі екендігі баршамызға м`лім [3,101 б.]. Отандық педагогика мазмұнында жастарға патриоттық т`рбие беру проблемасы түрлі кезеңдерде, сан алуан қырынан этнопедагогикалық тұрғыдағылыми негізделіп, зерттелуде. Бұл орайда қазақ этнопедагогикасы саласында жас ұрпаққа халықтық т`рбиеніңтүрлі құралдары негізінде патриоттық т`рбие беруді өзіндік зерттеу п`ні ретінде ғылыми талдап, оның `дістемесін жасауда айрықша үлес қосқан ғалымдар қатарындағы: Е.Жұматаева, С.Т.Иманбаева, К.Т.dбілғазиева, Д.С.Құсайынова, Р.А.Джанабаева, А.А.Бейсембаева, Ғ.Б.Базарғалиев, А.К.Қалимолдаева, Е.С.Салтанов, А.Н.Иман- бетов, А.Қ.Дүйсенбаев ж`не т.б. ғылыми зерттеу еңбектерін атауға болады. Студенттерді отансүйгіштікке т`рбиелеу жұмыстары, оның мазмұны, бағыттары туралы сөз етпес бұрын, алдымен «патриотизм», «ұлттық патриотизм»ұғымдарының м`ніне тағы бір үңіліп, патриоттық т`рбиенің сонау ертедегі ата-бабаларымыздан бастау алып, жалғасын тауып келе жатқан асыл мұрамыз іспеттес т`рбие қағидасы ретіндегі маңызына тоқталғанды жөн деп білеміз. Бүгінгі т`рбие теориясы мен т`жірибесіндегі «патриотизм» ұғымы гректің «патриотис» - «отандас» деген сөзінен бастау алады. «Патриоттық идея, отаншылдық сезім – адамға туа біткен қасиет емес, ол бірте-бірте адамның саналы өмірімен бірге қалыптасатын саяси-`леуметтік құбылыс. «Патриотизм» – өте күрделі ұғым. Бір жағынан, ол ізгілікті саяси үрдіс, яғни, жеке тұлғалық, қоғамдық сана элементтерінен тұрса; екінші жағынан, Отанды қорғауға, сақтауға, нығайтуға бағыт- талған тұлға сезімінен тұрады» [4,58 б.]. Қоғамдық құбылыс ретінде т`рбиеге т`н негізгі белгілерді ескере отырып айтылған бұл ғылыми пайымдау бізге бүгінгі патриоттық т`рбиенің педагогикалық м`нін барынша толық, терең ашып, түсінуге мүмкіндік береді. Қазақ этнопедагогикасы саласында студенттерге патриоттық т`рбие беру м`селесін зерттеуге үлес қосқан ғалым А.Н.Иманбетовтың пікіріне жүгінсек: «ұлттық патриотизм» дегеніміз – ең алдымен, белгілі бір ұлттың өкіліне сүйіспеншілікпен қарау, оның ұрпақтан ұрпаққа үзілмей жалғасып келе жатқан құндылықтарын жастардың бойына сіңіру. Тереңірек пайымдасақ, мұның өзі ұлттарды ұлы- лауға бағытталып, ілгеріде жүргізілген кереғар ұлт саясатының кесірінен ұмытылып қалған |