С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сөздер: болашақ маман, инновация, құзыреттілік, білім беру.
Бүгінгі таңдағы Егеменді еліміздің басты мақсаттарының бірі – жан-жақты дамыған, алдыңғы қатарлы елдермен теңесу. Ал оған жетудің басты жолдарының бірі – `лемдік білім кеңістігінен орын алу. Мұның өзі ұлттық білім беру жүйесінің даму бағыттарын айқындап, оны тың арнаға, жаңа сапаға жеткізу қажеттілігін міндеттейді. Сондықтан да білім мазмұнын байыту, оқыту үдерісін жетілдіру, инновациялық технологияларды пайдалану, жан-жақты дамыған, рухани бай, өз елін, халқын жаны- мен сүйетін тұлға қалыптастыру өз шешімін қажет ететін, кезек күттірмейтін м`селе болып отыр. ҚР Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында еліміздің болашағы оның шикізаттық қорымен ж`не табиғи байлықтарымен емес, зияткерлік `леуетімен, ғылым дамуының деңгейімен, жоғары техноло- гияларымен айқындалатыны нақты айтылған. Отандық білім беру жүйесі Қазақстанды `лемдегі жетекші елдердің қатарына көтерудің ж`не м`дени, ғылыми ж`не білімдік деңгейі жоғары ел ретін- дегі халықаралық беделін сақтап қалудың маңызды факторы болып табылады[1]. ХХI ғасыр - б`секе ғасыры, бұл б`секе енжарлықты, керітартпалықты көтермейді. Еліміз егемен- дігін алып, өзін бүкіл `лемге мойындата бастаған осы кезеңде біздің қоғам дарынды, қабілетті, жан- жақты жетілген адамдарды қажет етеді. Сондықтан да еліміздің білім берудегі ұлттық жүйесі өте қар- қынды өзгерістер сатысында тұр. Қазақстан Республикасының білім беру саласы бүгінде өз дамуы- ның бетбұрысты кезеңін бастан өткеріп отыр. Ендеше, білім беру саласын дамытудың стратегиялық жолдары мен бағыттарын дұрыс таңдау тек қана отандық білім беру жүйесінің емес, сондай-ақ жалпы еліміздің болашағын дұрыс айқындауға мүмкіндік береді. Кез-келген қоғам өз дамуының `рқилы сатыларында жұмысшы күшіне жаңа талаптар мен стандарттар қоя отырып, білім беру жүйесінің ұдайы дамуына түрткі болған. Сондықтан, бүгінгі жағдайда, білім берудің көпқырлылығы мен маңыздылығы барынша артқан: - біріншіден, өзгермелі қоғамның күннен күнге көбейіп келе жатқан қажеттіліктерін қанағаттан- дыратын білім беру жүйесіне сұраныс туындап отыр. - екіншіден, қоғамның жедел дамуына ілесу үшін мемлекет тарапынан д`стүрлі білім беру жүйесін үздіксіз жаңартуға қажеттілік туындауда. - үшіншіден, адамдардың жеке тұлғалық `леуетін дамыту бүгінгі күнгі педагогикалық м`селелер мен міндеттерді шешудің басым бағытына айналуда. - төртіншіден, қазіргі таңдағы жаһандық өзгерістердің ықпалымен білім берудің `мбебаптана бастауы оның басты сипатын құрап отыр. Бүгінгі таңдағы ең көп тараған (`сіресе, мектеп деңгейінде) оқыту түріне д`стүрлі оқыту жүйесі саналады. Д`стүрлі оқытудың мазмұны мен `дістемесі білім алушының п`н бойынша оқу материалын теориялық мазмұнда игерсе, ал т`жірибеде қолданылуы шектеулі болғаны белгілі. Бұл, `рине, оны т`жірибелі іс-`рекеттерді белгіленген алгоритм бойынша орындауға көп еліктетті, бірақ `рбір `рекет- ті д`л, нақты орындауға ұмтылдырды. Оқу үрдісіндегі оқу `рекеттері педагогтің басшылығымен орындалуы жиі байқалды. Д`стүрлі оқыту бұл - «жаңа н`рсені үйрету – бекіту – бақылау – бағалау» Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 182 сызбасы бойынша білім алушыларды білім алуға баулуға, қабілеттерін дамытуға ж`не дағдыларды игеруге бағытталған. Оқытудың д`стүрлі сызбасында оқытушы өз саласындағы білімнің жалғыз қай- нар көзін құрайды ж`не білім алушылар оқытушыға ақпарат көзі ретінде қарайды. Яғни, білім алу- шылар оқытушының берген білімін келіспеуге ж`не салыстыруға келмейтін ең соңғы ақиқат ретінде қабылдайды. Оқу материалы аз болғанымен, оны тереңінен зерттеп білуге баса м`н беріледі [2]. Д`стүрлі оқыту `дістемесі негізінде метафизикалық (сандық, мазмұндық) `діснама, ал дамыта оқыту технологиясының негізінде диалектикалық (интенсивті, сапалық, м`нділік) `діснама жатыр деп айтуға болады. Д`стүрлі оқыту балада білім, білік, дағды алуға қажетті ақыл, сана бар деп есептеп, сол ақылға дайын білімді құю керек деген көзқарасқа, ал дамыта оқыту бала бойындағы табиғи қабілеттерді, ойлауды, жаңа белестерге көтеруді мақсат тұтатын принциптерге негізделген. Д`стүрлі оқыту жаттауға, есте сақтауға, ал дамыта оқыту дербес жұмыс істеуге, алған білімді пайдалана білуге үйретеді. Алайда, д`стүрлі оқыту жүйесінде бірқатар кемшіліктер де кездеседі. Қазіргі кезде д`стүрлі оқыту жүйесін өзге оқыту түрлері білім кеңістігінен ығыстырып шығаруда. Себебі, оның табысты өмір сүруге қажетті білім қорын анықтауға ж`не оны білім алушыға беруге болады деген түсінігі `лдеқайда өзінің м`нін жоғалтқан. Сондықтан, бүгінгі күнгі білім беру жүйесінде тек қана м`ліметке бағдарлы оқытудан алыстап, жеке тұлғаға бағдарлы оқытуға көшу қажет. Д`стүрлі білім беру жүйесінде білікті мамандар даярлаушы к`сіби білім беретін оқу орындарының басты мақсаты – мамандықтарды игерту ғана болса, ал қазір `лемдік білім кеңестігіне ене отырып, басекеге қабілетті тұлға дайындау үшін адамның құзырлылық қабілетіне сүйену арқылы н`тижеге бағдарланған білім беру жүйесін ұсыну – қазіргі таңда негізгі өзекті м`селелердің бірі. Қазіргі заманғы еңбек нарығында б`секелестік пен экономикалық сұраныстың салдарынан жұмысшыларға жаңа талаптар қойылып, қатаң іріктеу жүргізілуде. Жұмыс берушілер жұмысшының біліктілік дең- гейіне назар аударып қана қоймай, оның өзін-өзі жетілдіруге бағытталған жаңа құзыреттіліктерді игеру саласындағы жинақтаған т`жірибесін ұтымды пайдалана білу қабілетіне де баға беруде. Мұндай жағдайда, сөзсіз, маман даярлаудағы құзыреттілік т`сілдің рөлі артары анық. ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастау алған инноватика тың жаңалықтарды ашу ж`не оны өндіріске ендіру үдерісінің заңдылықтарын зерттейді. Инноватика алғашқыда адамның `леуметтік- м`дени қызметінен гөрі экономикалық, техникалық, технологиялық ж`не `кімшілік қызметімен көбірек байланысты болған. Тек соңғы онжылдықта ғана `леуметтік, оның ішінде педагогикалық инноватиканың дами түскені байқалған. «Маған жердің тіреу нүктесін көрсетсеңіз болғаны, мен Жерді көтеріп беремін!» деген Архимедтің даңқты сөзін `ркім `рқалай түсінуі мүмкін. Біреулер «ол жерді көтеріп тастауды ойламаған, тек қана тіреу нүктесін көрсеткісі келген» дейді. Шынында, ол адамзат тарихындағы жаһандық жаңалықтардың бірін ұсынған. Яғни, оның айтқан сөзінен барлық н`рсені, тіпті `лемнің түп-негізін өзгерту мүмкін екенін ұғынуға болады. «Инновация» - (латын тіліндегі іn (ішіне) novus (жаңа) сөздерінен құралып, жаңару, жаңалық, өзгеру деген мағынаны білдіреді) `лемдік экономика, өнерк`сіп, жарнама ісі секілді салалар үшін айтарлықтай жаңа түсінік емес. Алайда, педагогикалық инноватика – енді ғана орнығып келе жатқан жас ғылым саласы [3]. Бүгінде педагогикалық инноватика қалыптасу ж`не эмпирикалық таным кезеңдерін бастан өткеруде. Ұзақ жылдар бойы бірқатар ғалымдар осы салада мол жұмыс атқарып келеді. Осы орайда, Н.И.Лапин, Е.И.Потапова, А.И.Пригожин, С.Д.Поляков, А.В.Хуторский, О.Б.Шамина сынды ғалым- дар мен оқытушылардың сіңірген зор еңбегін атап өтпеске болмайды. Олардың еңбектерінен оқу- т`рбие үдерісі мен шығармашылық даму сатысындағы инноватиканың барлық м`селелері педагоги- када с`тті жүзеге асырылып жатқанын айқын пайымдауға болады. Қазақстан Республикасында білім беру саласындағы педагогикалық инновация мен оқытудың жаңа технологиясы м`селелерін Ш.Т.Таубаева, Н.Н.Нұрахметов, С.Н.Лактионова, Е.З.Батталханов, Т.О.Балықбаев, Ж.А.Қараев, Г.К.Нұрғалиева, К.Бұзаубақова, С.Д.Мұқанова, Н.И.Хван, С.А.Көшім- бетова, З.У.Имжарова, М.М.Мұқаметқалиқызы ж`не т.б. педагог ғалымдар зерттеген. Қазіргі заманғы жаңғыртушы инновацияларға жаңа буынның білім беру стандарттарының негізгі құрамдас бөлігін құрайтын к`сіби оқытудың құзыреттілік үлгісін жатқызуға болады. Болашақ маман- дарды к`сіби даярлау м`селелері С.С.Алексеева, С.Е.Шишова, В.Л.Васильева, А.В.Анохина, А.Б.Бер- герова ж`не тағы басқалардың еңбектерінде зерттелген. П.П.Терехова, Н.А.Германская, В.А.Кальна, М.М.Поташник ж`не тағы басқалардың ғылыми-зерттеу жұмыстары к`сіби құзыреттіліктің м`нін ашып көрсетуге ед`уір мүмкіндік береді. |