С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сөздер: Дене дайындалғандығы, дамыту, білім беру, диагноздау, руханият, жетілдіру, дағды.
Біздің елімізде дене т`рбиесі жүйесінің мазмұны идеологияльқ, ғылыми-`дістемелік, бағдарлама- лық-мөлшерлік ж`не ұйымдастыру негіздерінде ашылады. Дене т`рбиесі жүйесінің идеологиялық негіздеріне дене шынықтыру м`дениетінің ілімдік негіздері жатады. Қоғамдық идеологияның бір түрі болғандықтан, дене т`рбиесі қоғамның басты `леуметтік институттары - ғылым, м`дениет, экономика ж`не саясат тарапынан ықпал жасауды талап етеді. Ал өзінің даму барысында оларға басқа жағынан ықпал жасайды, ал басты н`тиже – дене шынықтыру м`дениетімен шұғылдануға барынша кең көлем- де жастарды қызықтырып отыру, олардың денсаулық деңгейін көтеру ж`не денесін дамыту болып табылады. Бұл ықпал етудің м`ні: дене жаттығуларымен шұғылдану барысында адамдар өздерінің дене ж`не рухани сапаларын жетілдіру мүмкіндігіне көзі жетеді, ол соңғы н`тижені шындыққа айналдырады. Дене т`рбиесінің жүйесі берік ғылыми-`дістемелік негізге құрылады. Оның `рбір ілім- дік ережелерінде, іс т`жірибе ұсыныстарында қатаң ғылыми д`йектеме бар. Дене т`рбиесі жүйесінің қалыптасу, даму ж`не қызмет ету заңдылықтарын мына төмендегі қоғамдық, психо-педагогикалық ж`не медико-биологиялық ғылымдар кешені, яғни тарих, дене шынықтыру м`дениетін басқару ж`не ұйымдастыру, спорттық `леуметтану, спорт тазалығы, спорттық медицина, дене т`рбиесінің физиоло- гиясы мен исихологиясы, жекелеген спорттық-педагогикалық п`ндер ж`не т.б. зерттейді. Бұлардың арасында салалық к`сіби мамандық дене шынықтыру м`дениетінің ілімі ж`не `дістемесі дене т`рбиесі туралы ғылымның методологиялық ж`не ілімдік қызметін атқарады. Кеңестік дене т`рбиесі жүйесінің басты даму н`тижелерінің бірі оның бағдарламалық-мөлшерлік негізін жасауы, яғни онда жас ерекшелігіне қарай дамуына адамдардың дене дайындығының негізгі талаптары белгіленген [1]. Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 242 Егеменді еліміздің өскелең өмір талабы деңгейіндегі Президенттік сынақ талаптары шарттарын тапсыру, Қазақстан Республикасы дене т`рбиесі жүйесінің негізгі өлшемдік талаптарына жатады. Президенттік тест сынамалар сынақтарының түрлері бойынша жарыстар жалпы білім беретін мектептердің 5-9-11 сыныптарында, к`сіптік-техникалық мектептердің, лицейлердің, колледждердің ж`не жоғары оқу орындарының соңғы курсының алдыңғысында өткізіледі. Бағдарламалық-мөлшерлік талаптар жүйесін бірегей спорттық д`реже алу қорытындылайды. Оның негізгі міндетті бағыты шұғылданушылардың спорттық дайындығын талапқа с`йкес бағалау, ал сипаттық ерекшелігі Президент тесті сынағымен берік байланыс. Дене т`рбиесі жүйесінің ұйымдастыру негізін жалпы халықтық дене т`рбиесін іске асыратын ж`не бақылайтын негізгі екі басқару түрі құрайды: мемлекеттік ж`не қоғамдық (өздерінің күшімен). Ұйымдастыру мен басқарудың Мемлекеттік түрі мемлекеттік органдармен ж`не мекемелермен бірегей бағдарлама негізінде іске асырылады. Бұл мемлекеттік жүйе барлық жастағы балаларды ж`не студент жастарды т`рбиелеп, үйретуге, `скер қатарында қызмет ететін жастардың дене дайындығын қамтамасыз етуге, к`сіпорындар мен ауылшаруашылық ж`не м`дени-ағарту мекемелерінде, көпшілік дене шынықтыру м`дениеті жұмыстарында, денсаулық сақтау мекемелерінде емдеу, аурудан сақтан- дыру шараларын өткізуге бағытталған. Дене т`рбиесін іске асыру ж`не басқарудың мемлекеттік жүйесінің негізгі бөлімдері мыналар болып табылады: - ҚР Білім ж`не ғылым министрлігі саласында: балалар бақшалары, жалпы білім беретін мектептер мен мектеп-интернаттар, педагогикалық орта оқу орындары, арнайы орта ж`не жоғары оқу орын- дары; - ҚР Қорғаныс министрлігі бойынша: `скери бөлімдер мен бөлімшелер, `скери училищелер, институттар, университеттер мен академиялар; - ҚР Денсаулық сақтау министрлігі бойынша: емдеу мекемелері, емханалар, поликлиникалар, д`рі- герлік дене м`дениеті диспансерлері, медициналық орталық ж`не жоғары оқу орындары; - ҚР М`дениет министрлігі бойынша: клубтар, м`дениет үйлері мен сарайлары, м`дениет ж`не демалыс орындары ж`не оқу орындары; - Басқа да салалық министрліктер, мемлекеттік комитеттер, агенттіктер, ведомстволық мекемелер, к`сіпорындар, ғылыми-зерттеу ж`не оқу институттары. Мектепке дейінгі мекемелерде ж`не оқу орындарының барлық түрлерінде дене т`рбиесі міндетті түрде, қатаң жоспармен ж`не жүйелілікпен типтік оқу жоспары мен бағдарламаларына с`йкес, дене т`рбиесі п`нінің штаттағы қызметкерлері белгіленген, материалдық-техникалық ж`не қаржы көздері- мен қамтамасыз етілген жағдайда іске асырылып, жүргізіледі. Қоғамдық негізде, өз күштерімен ұйымдастырып, басқару Қазақстан Республикасында тұратын адамдардың барлық жастардағы контингентін қоғамдық негізде, өз күштерімен бастамашылдық негізде бұқаралық сипатта дене т`рбиесіне қамтып, тартуға бағытталған. Мемлекеттік ж`не қоғамдық негізде, өз күшімен ұйымдастырып, басқару түрлері бір-бірімен үйлестікте, кедергісіз қызмет атқарады. Республика бойынша дене шынықтыру м`дениеті жүйесі Мемлекеттік басқару мен басшылық істері спорт ж`не туризм агенттігіне жүктелген. Ал жергілікті жерлерде оған облыстық, қалалық ж`не аудандық спорт ж`не туризм департаменттері басшылық жасайды. Қазақстан Республикасының Президенті ж`не Қазақстан Республикасының Үкіметі тарапынан жасалып отырған қамқорлықтың н`тижесінде біздің елімізде дене т`рбиесі жүйесі үздіксіз жетілдірілуде. Оның д`леліне 24 маусым 1996 жылғы №74 санды "Қазақстан Республикасы тұрғындарының дене шынықтыру дайындығының Президентгік сынамалары туралы", 2 желтоқсан 1999 жылғы N490-1, "Дене шынықтыру м`дениеті ж`не спорт" туралы Қазақстан Республикасының заңы ж`не оған 04.07. 2003 жылғы N471 санды қаулымен ендірілген өзгерістер, Қазақстан Республикасының Спорт ж`не туризм жөніндегі агенттігі (29.05.2003 ж. №35) мен Білім ж`не ғылым министрлігінің (30.05.2003ж. №06-2-2/12) біріктірілген "Қазақстан Республикасының білім беру мекемелерінде дене т`рбиесі жүйесін жетілдіру туралы" бұйрықтары, сол сияқты 2001 жылғы 12 наурыз күнгі №570 санды "Қазақ- стан Республикасында дене шынықтыруды ж`не спортты дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығы, дене т`рбиесі м`селелерімен шұғылданатын білім беру мекемелері мен қоғамдық ұйымдары үшін орындалуы міндетті шара болып саналады [2,3]. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 243 жүктеу/скачать 7,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|