С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сөздер:Ұлттық салт, д`стүр, салт-д`стүрлер, халықтық педагогика, эстетикалық талғам.
Ұлттық салт пен д`стүрдің тууы ұлт болып қалыптасуына байланысты. Қазіргі ғылыми д`лелдер бойынша, қазақ ұлтының алғашқы пайда болуы XIII-XIV ғасырларда басталды деп келе, сол д`уірден бері қарай қазақтың көптеген `дет-ғұрып, салт-д`стүрлері қалыптасып дамыды. Оның озық үлгілері ұрпақтан-ұрпаққа көшіп біздің д`уірімізге жетті.Ұлтымыздың салт-д`стүрі, `дет-ғұрып халықтың ерекше белгісі болып сақтала береді. Сондықтан бүгігі ұрпақты ата-баба салт-д`стүрімен т`рбиелеу, халық педагогикасының н`рі қайнарымен сусындату-оқыту мен т`рбиелеудегі негізгі міндеттердің бірі. Бүгінгі бала-ол ертеңгі қоғам иесі. Сонымен қатар, балалардың дара ерекшеліктеріне байланысты (кемістік түрлеріне бай- ланысты) т`рбиелеудің ең алғашқы сатысынан бастап оларға саналы т`рбие беру, оған ұлттық мағына бере келіп, ақыл-ойы дамыған салт-д`стүрін білетін баланы тірбиелеп шығару-халықтың т`лім- т`рбие түрлерін көбірек насихаттап, ұрпақ бойына ізгілік, адамгершіліктің жақсы қасиеттерін жүрегі- не ұялатсақ, олардың өз тіліне, Отанына, дініне, халқына деген сүйіспегшілігі артып, өз елінің `дет- ғұрптарын бойына аздап болса да сіңіруі сөссіз. Салт-д`стүр, ідет-ғұрып, р`сім үлгілері туралы оның жалпы бала т`рбиесіндегі м`ні туралы белгілі этнопедагогтардың – Г.Н. Волков, А.Х. Муханбаева, С.К.Қалиев, С.А. Ұзақбаева, Ф.Б. Бөрібекова т.б. еңбектерінде кеңінен айтылады. Философ Н. Сарсенбаев «Д`стүрлер адамның қоғамдық қатынастарының тарихи қалыптасқан тұрақты ж`не мелінше қорытындалған нормалары мен принциптері, олар ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады ж`не қоғамдық мінез-құлықтар арқасында сақталады» деген ойды білдірсе; `йгілі педагог С.Қ. Қалиев «Д`стүрлер қоғамдық санасының барлық салалары мен байланысты дамыған, топтасқан қауымның қалыптасқан бірыңғай көзқарасын, `дет, заңын марапаттайтын р`сім»-деп түсіндірді. Ал «салт» деген С.Қ. Қалиевтың пайымдауынша «Адам өмірінің күнделікті тіршілігенде» (отбасы- нан бастап қоғамдық өмірдегі қатынаста жиі қолданылатын мінез-құлық, қарым-қатынас ережелері мен жөн-жора, р`сім заңдарының жиынтығы. Ж. Наурызбай, С.А. Ұзақбаева, Қ.Ж. Қожахметова, Б.Ы. Мұқанова т.б. еңбектерінде салт-д`стүр, `дет-ғұрыптарға берген ғылыми бағалар мен оларды пайдалануға байланысты маңызы, м`ні зор. Халықтық педагогика этнопедагогиканың зерттеу п`ні болып табылады. Этнопедагогика халықтық педагогиканы түсіндіреді ж`не қазіргі жағдайда жанұяда, мектепте оны қолданудың жолдарын ұсынады, этникалық топтардың т`жірибелерін жинап, зерттейді. Халық педагогикасымен айналысушылар қоғам дамуының алғашқы сатыларында–ақ т`рбиеге өзіндік көзқарас болғандығын, мақсатқа сай т`рбиелеудің жолдары ойластырылғандығын м`лімдейді. Қазақ этнопедагогиксының қайнар-бұлағы біздің заманымызға дейінгі д`уірден бастау алады. Ұлттық м`дениеттің тегі сол ұлттың ұлт болып қалыптаспай тұрған кезінен бастап–ақ жеке ұлыстардың ұрпағын т`рбиелеуден туындағаны белгілі. Балалардың жан-жақты дамуы үшін, `сіресе сұлулық пен сымбаттылыққа қанық болулары үшін оқу-т`рбие үрдісінде халықтық педагогиканы қолдану өте маңызды. Адамдардың эстетикалық сезімдері олардың өмірінде зор роль атқарады. dсемдікті көре, түсіне, жасай білу адамның рухани өмірін байытады, қызғылықты етеді, оған ең жоғары рухани л`заттануға мүмкіндік береді. Біз `р адамның адамгершілікті тұлғалық м`нін жан-жақты дамытуға ұмтыламыз, сондықтан `р баланың сезімін н`зіктігін, көркемдікті, `сем н`рсені сүйенетіндей етіп дамытуымыз керек. Адамның `семдікті ж`не жексұрындықты, с`улеттілік ж`не ождансыздықты, |