С. Г. Тажбаева Редакция алқасы
жүктеу/скачать 7,04 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сөздер: психология, даму, `діс, интербелсенді `діс, пресс-конференция, екеуленген д`ріс, елестету
д`ріс, кейс-стади Бүгінгі уақыттағы `лемнің `р аймағындағы қарқынды жүріп отырған жаһандық өзгерістер, болашақ осы елдің тұтқасы ретінде жастарды білімді, саналы, ұшқыр ойлығана емес сонымен қатар жедел шешім қабылдап өз бойындағы қабілеттері мен іскерліктерін өзгермелі ортада тиімді пайдаланып, жаңа жағдайға икемделе алатын етіп т`рбиелеуді қажет етуде. Бұл жөнінде Ел басы Нұрсылтан dбішұлы Назарбаев 2015 жылғы 30 қараша айындағы Қазақстан халқына жолдауыда. «С`т сайын құбылған аласапыран заманға сай амал болуы керек. Ең жақсы жоспар – уақыт талабына бейімделе алатын жоспар» дей отырып бүгінгі уақыттың талабын ерекше атап өтеді. Д`л осы жолдауында Ел басы ел т`уелсіздігі мен ұлт мұраты мен келер ұрпақ болашағы жөнінде де ой толғайды. Бүгінгі жас ұрпақты елдің ертеңі, ұлт мұратының келешегі екендігі даусыз. Ал еліміздегі жастардың көптеп шоғырланатын жері жоғарғы оу орыны екендігін ескерер болсақ, бүгінгі уақыттың еліміздегі жоғарғы оқу орынындарына артар жүгі мен қояр талабының аз еместігін байқаған болар едік[1]. Жоғары оқу орындарының көтеріліп отырған м`селеге қатысты көптеген міндеттерінің бірі, инетербелсенді `дістерде кеңінен пайдалану арқылы, оқу процессін тиімді ұйымдастыру. Бұл жағдай өз кезегінде жастардың танымдық қызығушылықтарын арттырып, белсенді білім алуына себеп бола- ды. Осы мақсатты алға қойған еліміздегі жоғарғы білім беру ошақтарында оқытудың интер-белсенді `дістері белсенді қолға алынып жақсы н`тижеге қол жеткізуге көптеп көңіл бөлінуде. Тіпті осы м`се- леге қатысты Қазақстан Республикасының президенті Нұрсылтан dбішұлы Назарбаев 2012 жылдың 27 қаңтарындағы жолдауында оқыту үрдісіне қазіргі заманғы `дістемелер мен технологияларды енгізуді білім беру жүйесін жаңғыртудағы аса маңызды міндеттердің бірі ретінде атап көрсетті [2]. Сонымен қатар елімізде 2012 жылдан бері қарай интербелсенді `дістерді интенсивті түрде білім беру ұйымдарына ендіру мақсатында «Өрлеу» бағдарламасы өз жұмысын атқаруда. Осы секілді көптеген жұмыстар аталмыш м`селенің төңірегінде белсенді қолға алынуда. Алайда бұл жағдай, м`селеге қатысты жұмыстың барлығы өз шешімін тапқан, басқа қандайда бір шаруаны атқарудың не жұмыс жүргізудің қажеті жоқ дегенді білдірмейді. Себебі жоғарыда талданып өткен зерделеу жұмыстары интербелсенді `дістерді жоғарғы оқу орындарын да оның ішінде «Психология ж`не адам дамуы» п`нінен өтілетін сабақтардың мазмұнына ендірудің көптеген мүмкіндіктері бар екендігін ж`не интербелсенді `дістерді ендірудің уақыт талабы екендігін көрсетіп отыр. Ал енді «Психология ж`не адам дамуы» п`нінде интербелсенді `дістерді қолданудың қандай мүмкіндіктері бар екендігін, сонымен қатар жалпы интербелсенді `діс дегеніміздің өзі не? Қаралып отырған м`селенің бастауы қайда? Деген сұрақтарды талдап өтелік. Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 63 Ғылыми педагогикалық `дебиеттерде оқу процессіне қатысушылардың танымдық қызығушы- лықтарын арттыру м`селесіне ежелден ақ ерекше назар аударылып, қолданыста болғандығын айта келіп. Бұл м`селеге жиырмасыншы ғасырдың 80 жылдары жоғары басымдық берілгендігі, оқушылар- дың танымдық `рекеттеріне түрткі болу мақсатында танымдық ойындарды ұйымдастыру белсенді жолға қойылғандығы жөнінде баяндалады[3.503б]. Жалпы педагогикалық т`жірибеде іс-`рекеттің белсенділігін арттыру `дістері бұрыннан қолда- нылып келе жатқан `дістердің бірі. Бұл `дістің қолданылу мақсаты, оқыту үрдісінде қатысушы- лардың белсенділігін арттыру. Ал интербелсенді `дістер соңғы жылдарда көтеріліп отырған м`селе болған мен, бұл жөнінде соңғы уақыттағы ғылыми педагогикалық `дебиеттерде көптеп сөз етіледі. Бұл `дістің өзіндік ерекшелігін оқу процессіне қатысушының белсенділігін артып ж`не жеке тұлға- лық қасиеттердін дамытудың көзделуімен түсіндіреді. Жалпы кейбір ғылыми педагогикалық `дебиет- терде интербелсенді `дістердің д`стүрлі `дістерден ерекшеліктерін былайша сипаттап жатады. «Егерде д`стүрлі «білім беру» өз мақсаты мен мағынасын нақты белгіленген ........ білім жиынтығын игерумен шектесе, .... Ал интербелсенді `дістер мен т`сілдер .... Таным `рекеттерін ұйымдастырудың арнаулы `дістемесі ретінде интербелсенді оқу/оқыту білім игеру процесіне қатысушылардың (үйренуші мен үйренушілсрдің) тиімді қарым-катынасына негізделеді» дей отырып былайша анықтама береді. «Интербелсенді `дістер - үйренуші мен үйренушілердің өзара `рекеттесуін оқу/ оқытудың негізі деп танитын ж`не сондай қатынасқа жағдай жасайтын `дістер» [4.63б]. Интербелсенді оқыту `дісі жеке тұлғаға бағытталған оқыту `дісіне көбірек ұқсайды. Себебі мұнда қатысуышлар мен педагогтар бірдей субъекті ретінде `рекет етіп, белсенділік көрсетеді. Мұндағы педагогтың оқу процесін ұйымдастырушысы ретінде ғана қатысуы, интербелсенді `дістің бір артықшылығы болып табылады. Себебі мұнда қатысушылар өзара қарым-қатынас жасап т`жірибе жинақтауға мүмкіндік алады. Мұнымен қатар «Психология ж`не адам дамуы» п`ні Интербелсенді `дістерді қолданудың бірнеше артықшылықтарын атап өтуге болады: Біріншіден интербелсенді `дістер, қатысушылардың нақты т`жірибелік жұмыстарда өз білімін шығармашылық тұрғыдан пайдалануна, қойылып отырған м`селені нақты түсініп, жаңа білімді меңгеру іс-`рекеттерінің белсенді жүруіне себеп болады. Психология ж`не адам дамуы сабағында интербелсенді `дістер тұрақты түрде қолданылып отыру, қатысушылардың менікі дұрыс емес деп, қате пікір айту қорқынышынан арылып, оқытушыға деген сенімінің артуына себеп болады; Екіншіден интербелсенді `дістер оқу процессінің мағыналы болуына, қатысушыларды нақты іс- `рекетке итермелеп, өзбетінше ж`не топпен бірге зерттеу жүргізе отырып талқыланып отырған м`селеге белсене араласуна септігін тигізеді; Үшіншіден жағдайдан шығудың жаңа мүмкіндіктерін тауып, жан-жақты ой қорыта білу мүмкін- діктерінің қалыптасуына себеп болады: өзінің қарсыласына төзімділікпен, түсіністікпен қарым- қатынас жасау, өзгенің пікірін сабырмен тыңдай алу деген сияқты қасиеттерінің қалыптасуна соны- мен қатар пайда болған м`селені өз бетінше танып, осыған қатысты өзінің өмірлік құндылықтары мен ұстанымын түйінді оймен жеткізуге үйренеді. Төртіншіден интербелсенді оқыту қатысушылардың алған білімі мен білімдерін түрлі жағдайға бейімдей отырып, адамгершілік тұрғысында қолдана білуге үйретеді. Осылай тізеберсек интербел- сенді `дістердің `рине берері мол. Бұл `дістерді лекция сабақтарында қолдану олардың тиімділігін арттырады. Мысалы ретінде қарастырар болсақ д`ріс сабағын ұйымдастыруда қолданылатын `дістің түрін ескере отырып проблемалық д`ріс, елестету д`ріс, екеуленген д`ріс, қателігі алдын-ала жос- парланған `діс, пресс-конференция д`ріс, кеңес-д`ріс, сөз сайыс-д`ріс, нақты жағдаятты д`ріс, кеңес д`ріс, кері байланыс, бағдарланған топтық кеңес деген түрлері бөлуге болады. Қателіктері алдын-ала жоспарланған лекцияларды ұйымдастыруда оқытушы тақырыпты жариялағаннан соң түрлі қателік- тердің жоспарланғандығын ескертеді. Мұндағы студенттердің міндеті қателіктерді тауып соңынан кеткен қателіктерді көрсету болып табылады. Проблемалық лекция. Мұнда оқытушы қандайда бір м`селені алға тарта отырып, студенттерді м`селені талқылауға шақырады. Екеуленген д`ріс мұнда бір тақырыпты аудиториямен бірге екі оқытушы талдайды ж`не қаралып отырған м`селеге қатысты өз көзқарастарын, болжамдарымен, қорытынды пікірлерін алға тартады. Елестету д`ріс мұнда д`ріс барысы түрлі кестелер мен схемаларды, суреттерді, тірек сызбаларды көрсету арқылы жүзеге асады. Пресс-конференция д`ріс. Мұнда оқытушы студенттерден қаралып отырған тақырыпқа қатысты, өздерін қызықтыратын сұрақтарды жазба түрінде өзіне ұсынуын сұрайды. Сұрақтарды алғаннан соң оқытушы сұрақтарды бір жүйеге келтіріп, қаралған сұрақтардың төңірегінде д`рісті өткізеді. |