С. Н. Нуркасымова

«Қоғамды ақпараттандыру»  III Халықаралық ғылыми-практикалық конференция

 

113 

ОӘК. 372.853. (075.8) 

 

С. Н. НУРКАСЫМОВА  

 

Ы.Алтынсарин атындағы ұлттық білім беру академиясы, Астана, Қазақстан 

 

ИНФОРМАЦИЯЛЫҚ  ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ФИЗИКА ПӘНІНДЕ АЛАТЫН ОРНЫ 

 

 

Бiлiм  беру  жүйесiндегі  мемлекеттiк  бағдарламасының  негiзгi  бағыттарының  бiрi  –  оқыту 

процесiн  ақпараттандыру.    Қазiргi  таңда  ақпараттандыру  технологиясын  қолдау  қоғамдық  өмiрдiң 

барлық саласына енуде.   

IТ - ағылшынша  - information technology, ақпаратты технология,  басқару технологиясы және 

тапсырмаларды  өңдеу,  сонымен  қатар  тапсырмаларды  беру,  оның  ішінде  есептеу  техникасын 

пайдалануға  үйрету болады. 

IТ  ақпараттық технологиясы қазіргі білім жүйесінде ауқымды орын алып келеді. 

Жаңа технологияны,  IТ  ақпараттық технологиясын тек білімді тексеру үшін емес, білім беру 

процесінде   Мультимедиялық технологияны: 



 

Мультимедиялық құжаттар   ( MS  Office,  ADOBE  RHOTOSHOP)  және презентация (MS  

POWER  POINT  ) әзірлеу; 



 

Компьютер көмегімен үй тапсырмаларын тексеру, қайталау; 



 

Компьютер көмегімен тест өткізу; 



 

Интернет мүмкіндігін пайдалану; 



 

Сабақ барысында  тәжірибелерді көрсету; 



 

Кестелер мен анықтамаларды пайдалану; 



 

Электрондық оқулықтарды және энциклопедияларды пайдалану; 



 

ON-LINE режимінде интернет сабақтарын өткізу; 



 

Әртүрлі жобаларды құру; 



 

Жаңа технологияның  көмегімен физикалық есептерді шығару; 



 

Бақылау жұмысын алу, тексеріп бағалау үшін қолданылады. 

Оқу  орындарында  IТ  ақпараттық  технологиясы    сабақ  барысында  демонстрацияларды 

көрсетуде, жаңа  материалды  түсiндiруде  немесе  есептердi  шешуде,  графиктер,  суреттер,  кестелерді 

көрсетуде  үлкен рөл атқарады.   

Мысал ретінде кванттық физика тарауында «Фотоэффект құбылысы» тақырыбын қарастырып көруге  

болады. Ол үшін дәріс жоспарын береміз:   

1.

 

Фотоэффект,  фотоэффект құбылысы. 

2.

 

Фотоэффект құбылысының  вольт-амперлік сипаттамасы. 

3.

 

Фотоэффект,  фотоэффект заңдары. 

Жарықтың қысымы. 

1. Жарық сәулесінің әсерінен дене бетінен электрондардың ұшып шығу құбылысы фотоэффект 

деп аталады. 

                                               

 

                                                

                       Сурет 1. құрылғы көмегімен фотоэффект құбылысын  түсіндіру 

«Қоғамды ақпараттандыру»  III Халықаралық ғылыми-практикалық конференция

 

114 

 

 

 

 

                  

 

                                                                  

                     

                                         

Сурет 2. Фотоэффекттің вольт-амперлік сипаттамасын түсіндіру 

 

U  кернеу өскен сайын I  фототок та қанығу мәніне жеткенше өседі. Токтың максимал мәні I

max 

–  қанығу  фототоғы  –  катодтан  шыққан  барлық    электрондар  түгелімен  анодқа  жеткен  кездегі  U 

кернеудің мәнімен анықталады:  

                                                                I

қанығу

= en 

мұндағы  n  –  1  секунд  ішінде  катодтан шыққан  электрондар  саны,  е  -  электрон.  U=0  фототок 

жоғалмайды,  өйткені  фотоэлектрондардың  катодтан  шығар  кезінде  бастапқы  жылдамдықтары 

болады. Фототок нольге теңелген кездегі кернеу бөгеуіш кернеу U

0

  деп аталады. U = U

0

  болғанда:   

0

2

max

2

eU

m

K

тax







 

U

0

 - бөгеуіш кернеу, 

тах



 - фотоэлектрондардың бастапқы жылдамдықтарының максимал мәні,  К

max

  

- кинетикалық энергиясы. 

Фотоэффект заңдары слайд арқылы көрсетіліп, түсініктеме беріледі. 

Кванттардың энергиялары: 

                                                                    





h



0

 

Бұл теңдеуде  

0



- квант энергиясы, h = 6.63∙10

-34 

Дж∙с -  Планк тұрақтысы, 



- жарық жиілігі. 

Сыртқы фотоэффектке арналған Эйнштейн теңдеуі: 

                                                                 

2

2

max





m

A

h





 

                     

0

2

max

2

eU

m





 

Фотоэффекттің қызыл шекарасы  (3-заң):  

h

А



0



  немесе  

A

hc



0



 

Осы  өрнектер  компьютердің  көмегімен  көрсетіліп,  түсіндіріледі.  Компьютерде    тәжiрибе  

параметрлерiнiң қатарының өзгерiсi болуы мүмкiн:    

«Қоғамды ақпараттандыру»  III Халықаралық ғылыми-практикалық конференция

 

115 

 

Сурет 3 

Бөлшектердiң  толқындық  қасиеттерiн  электрондық  шоқтың  өтуiн    тәжiрибе    бойынша    бiр 

немесе екi саңылаудан өткендегі қозғалысын компьютерде көрсетуге болады.  Демек, ол толқындық 

және корпускулалық қасиеттермен танысуға мүмкiндiк бередi (сурет 4).   

 

 

 

Сурет 4 

 

Жарықтың бетке түсірген қысымы 1с ішінде N  фотоның бетке беретін импульсіне тең: 

                       

N

c

h

N

c

h

N

c

h

Р













)

1

(

)

1

(

2











 

Беттің энергетикалық жарықталуы Е

е

:  

                                                                     

e

E

Nh





 

Жарық энергиясының көлемдік тығыздығы:  

  

c

E

w

e



  

)

1

(

)

1

(













w

c

E

P

e

 

Максвелл  теңдеулеріне  негізделген  жарықтың  толқындық  теориясы  дәл  осындай  нәтижеге 

алып келеді. Жарықтың толқындық теориясында жарықтың қысымы электромагниттік толқынның 

E



 электр өрісі әсерінен металдардағы электрондар 

E



-ге   қарсы бағытта қозғалуымен түсіндіріледі 

(5 - суретте белгіленген 

 бағытта).  

 

«Қоғамды ақпараттандыру»  III Халықаралық ғылыми-практикалық конференция

 

116 

 

 

Сурет 5 

 

Электромагниттік  толқынның 

B



  магнит  өрісі  қозғалыстағы  электрондарға  металл  бетіне 

перпендикуляр  бағытта  Лоренц  күшімен  әсер  етеді  (сол  қол  ережесі  бойынша).  Яғни,  

электромагниттік толқын металл бетіне қысым түсіреді. 

Қорыта  келе:  физика  пәнін  оқытуда    IТ    ақпараттық  технологияны  қолдану  слайтарды, 

электрондық  оқулықтарды,  тестерді,  видеоларды,  дыбысталуын,  графиктерді  т.б.  балалар  өз 

көздерімен көріп, құлақтарымен естісе пәннің оқыту деңгейі жоғарлап, пәнге  деген қызығушылығы 

артады. 

Әдебиеттер 

 

1.  Чирцов.  А.  С.  Информационные  технологии  в  обучении  физике.  Журнал  "Компьютерные 

инструменты в образовании",  Санкт-Петербург - 1999.с.159.  

2.  Гейн  Л.  Г.  Основы  информатики  и  вычислительной  техники.  Алматы.  Просвещение  - 

Казахстан, 2006. с. 257.  

3. Апатова Н. В. Информационные технологии в школьном образовании. М., 1994.  

4. Агеев В.Н. Электронная книга: Новое средство соц. коммуникации. М.: 1997.