С тұр сын ға лиева

98
Бә дік ай ты сы – ай тыс тың ең кө не 
тү рі. «Сөз ішін де асы лы – өлең сөз. Ен де-
ше, сол өлең сөз ді дерт-ін дет ке қар сы 
қой ып, ес кі дін дік ырым ат қа ра ды. 
Осын дай жол мен, сол ес кі лік ті дін-на-
ным нан ту ған ай тыс – бә дік ай ты сы бо ла-
ды»,– деп М.Әуе зов атап көр сет кен дей, 
бә дік ай ты сы адам ның та би ғат тың тыл-
сым сы ры на тү сін бе ген ке зін де, ша ма-
низм ді ни-на ны мы на бай ла ныс ты ту ған. 
«Бә дік» сө зі не ні біл ді ре ді? Сөз дік тер де 
бе ріл ген анық та ма лар ға жү гі не тін бол-
сақ, «Бә дік» – дел бе, мал дың ай нал ма 
ау руы; мал ға, адам ға жұ ға тын ін дет, 
ай нал ма; бә дік ау ру ына қар сы си қыр, 
ар бау на ны мы нан ту ған ай тыс». «Бә дік ті 
ай ту да ғы не гіз гі мақ сат – мал бой ын да ғы 
ке сел ді қуа лап кө ші ру, сөйт іп оны дерт қыс па ғы нан құт қа рып, 
арыл ту бо лып та бы ла ды», – де ген тү сі нік тер ді фольклор шы 
Б.Уаха тов тың ең бек те рі нен кез дес ті ру ге бо ла ды. С.Сей фул-
лин нің: «Адам ау ыр са, мал ау ыр са, әй ел-ер кек жи на лып, ау ыр ған 
мал ды қа мап алып, екі-екі ден қо сы лып, шу лап өлең ай та ды. Өлең 
айт қан да, ау ру «ие сін» қор қы тып, жын ой на ған дай қы лып ай та-
ды», – деуі қас көй күш тер ден қор қы ту, үр кі ту ар қы лы ары лу ға 
бо ла ды де ген кө не ма гия лық се нім ді дә лел дей тү се ді.
Адам өзі не бей мә лім күш тер дің бә рі не та бын ған, бә рі нің өз 
ие сі, тә ңі рі бар деп тү сін ген. Со лар ға құл шы лық етіп жал ба-
рын ған, кө мек күт кен. Ер те за ман да адам мал ау ру ының да, адам 
дер ті нің де ие сі бар деп, сол дерт тер ден «үш кі ру», «ша қы ру» 
ар қы лы құ ты лу ға бо ла ды деп ой ла ған. Бә дік, әдет те кеш ке қа рай, 
іңір қа раң ғы сын да орын дал ған. Оны топ бо лып айт қан. Бір те-
бір те бә дік ті ер лер то бы мен әй ел дер то бы бо лып ай ту сал ты шық-
қан. Ақы рын да, бә дік тің ат қа ра тын мін де ті өз ге ріс ке ұшы ра ға ны 
сон ша лық ты, жас тар бә дік кө шін қыз-жі гіт бо лып, бә дік ай тыс-
қан сып, оны бас қо су дың, кө ңіл кө те ру дің ама лы на ай нал дыр ған.
Бә дік, бә дік де се ді,
Бә дік жел дей есе ді.
Ас қар, ас қар тау лар ға,
Ағы ны қат ты су лар ға,
Ай на ла соқ қан құй ын ға,

жүктеу/скачать 9,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: