С тұр сын ға лиева
жүктеу/скачать 9,59 Mb. Pdf көрінісі
|
809-003-001к-19 КазЛитра 9 каз УЧЕБНИК Book
| Сөз сап та уы
– сөз қол да ны сы. Саң лақ – 1) ұш қыр, жүй рік; 2) ел ден ерек, озат, ше бер. Сөз мар жан АР МА Н - ПВ ба сп ас ы 103 алып, сөз өне рі не үй рен ген. Ақын дық қа на ты қа тай ып, ке ме лі не кел ген кез де ға на ай тыс тар ға түс кен. Ақын дар ай ты сы ның өзін дік ерек ше лік те рі бар. Ең ал ды мен, ақын дар бел гі сіз та қы рып қа өлең ді та бан ас тын да шы ға ра бі луі ке рек. Екін ші ден, то сын сұ рау лар ға тап қыр лық пен жау ап бе ре алуы ке рек. Үшін ші ден, қар сы ла сын сү рін ді ру үшін өмір құ бы- лыс та рын жұм бақ етіп те ай та бі луі құп тала ды. Төр тін ші ден, ел-ел дің ше жі ре сін, та ри хын бі луі шарт. Бе сін ші ден, дом бы ра не бас қа саз ас пап та ры ның сүйе мел деуі мен ән де тіп ай та бі луі қа жет. Ақын ның сө зі мә нер лі, тү сі нік ті, дау ысы құ лақ қа жа ғым ды бо луы да ма ңыз ды. Ай тыс жас тал ға май ды, үл кен де, кі ші де, әй ел де, ер адам да өз өне рін сы най ала ды. Ай тыс тың бас ты ерек ше лі гі – оның суы рып сал ма түр де орын да луы. Соң ғы де рек тер бой ын ша, қа зақ хал қы ның ай тыс өлең де рін екі ге бө ліп, бі рін ші сін – тр мыс-салт ай ты сы, оның ішін де: бә дік, жар-жар, ыз бен жі гіт ай тыс та ры, а ы су лар деп са ра ла са, екін ші сін – аын дар ай ты сы деп, оны – діни, жм ба, жаз ба ай тыс деп топ та ған. Ай тыс ха лық тың жи нал ған же рін де өт кі зі ліп, қан дай та қы рып та бо ла тын- ды ғы сол ай тыс үс тін де анық тал ған. Сон- дық тан әр ай тыс кер қар сы ла сын қа лай бол са да же ңу, не ден сү рін ді ру ама лын ой лас ты рып, со ған дай ын да лып келе ді. Әдет те, ай тыс та көп те ген мә се ле лер кө те- рі ліп, бір та қы рып тан екін ші сі не ау ысып оты ра ды. Ақын дар өз же рі нің, елі нің, шық қан ор та сы ның ке ре мет ті гін жыр лай ды. Әри не, же ңу мақ са тын көз деп кел ген ақын қар сы ла сы ның мін-кем ші лік те рін айтады. Ай тыс түй іні – шын дық. Қан дай жүй рік, суы рып сал ма тап- қыр ақын бол са да, шын дық тан жал та рып құ ты лып ке те ал ма ған, шын дық пен суа рыл ған ата лы сөз ге тоқ тап, бас и ген. Ай тыс қа түс- кен ақын дар өлең шы ға ра ал ма ған дық тан емес, бі лі мі таяз бол са, ай тыс үс тін де қой ыл ған то сын сұ рақ тар ға жау ап тау ып ай та ал- ма са, әлеу мет тік мә ні бар мә се ле лер ге қар сы дә лел ай та ал ма са, Ай тыс – екі па лу анның кү рес ке ні си яқ ты, екі ой ын шы ұтыс қа ны си яқ ты, екі ба тыр жек пежек ұрыс қа ны си яқ ты, екі ақын ның бі рінбі рі сөз жү зін де аң дып, бі рі ніңбі рі қа пы сын тау ып же ңу үшін ай та тын өлең де рі. Ақын дар әді сін сөз ар қы лы жұм сап, бі рінбі рі сөз бен шан шып, же ңе ді. Әр қай сы сы сөз бен шан шу ға қо лай лы, оң тайлы же рін із дей ді. Ба сын да, ісін де, жұр тын да, ұл тын да бол ған осал дық, кем ші лік тер ді ай тып, сөз бен ұял тып, яки сөз бен қа мап, жан жа ғын бө геп, тоқ та та ды. А.Байтұрсынұлы жүктеу/скачать 9,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|