Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)
8.1.3.1 желілің өткізу қабілетін анықтау
Оқу нәтижелері
Барлық оқушылар Компьютерлік желі» ұғымдарымен, желілердің түрлері және желілердің атқаратын қызметтері туралы біледі.
Оқушылардың басым бөлігі Компьютерлік байланыс жәнекомпьютерлік желі ұғымы, оның түрлері туралы білімнің кеңеюі.
Кейбір оқушыларКүнделікті өмірде компьютерлік желілердің түрлерін ажыратып, оларды қолдана алады.
Бағалаукритерийі
Желіге қосылған компьютер атауларын анықтайды
Желілік қорға қатынау жолдарын, компьютерлік желілердің құрылу және жұмыс істеу жолдарын мсеңгереді
компьютерлік желілердің жасалу мақсатын және желілердің түрлерін ажырата алады, желілердің типтері қай мақсатта қолдынылатынын біледі
Тілдікмақсаттар
Сабақ барысындағы сөздермен танысу.
Құндылықтар
Өмір бойы білім алу, ынтымақтастық, құрмет, азаматтық жауапкершілік
АКТ дағдысынқолдану
Интербелсенді тақта аудиовизуалды материалды демонстрациялауға қолданылады.
Алдыңғы оқу
Диаграммаларды салу.Кестені баспаға дайындау
Жоспар
Жоспарланған уақыт
Жоспарланған жаттығулар
Ресурс
Басталуы
І.Ұйымдастыру кезеңі
ІІ.Ұйымдастыру кезеңі
ІІІ.Үй тапсырмасын тексеру
ІV.Білімді өзектендіру
Бақылау сұрақтары мен тапсырмалар
Оқушыларды қима қағаздарда жасырынған сөздері құрастыру көмегімен екі топқа бөлу. 1 - топ – Ауқымды желі, 2 - топ – Жергілікті желі деп аталады. Екі топқа бағалау парағы беріледі.
Топтар өздерінің сайыс барысында алған ұпайларын бағалау парағына түсіріп отырады.
Миға шабуыл» – сұрақ-жауап әдісі - Жүйелік блоктың ішкі құрылғыларын атап бер.
- ДК архитектурасы деп нені айтады?
- Жадтың қызметі қандай?
- Аналық тақша дегеніміз не?
- Жүйелік шинаның құрамы қандай?
175-176бет
Ортасы
V.Жаңа материалды оқып-үйрену
Компьютердегі тәжәрбиелік жұмыс
қосқыш түріндегі порттар бар. Олар тізбекті және параллель қосылатын болып екіге бөлінеді. Осы порттар арқылы әр түрлі құрылғылар арасында ақпараттарды тасымалдауға болады. Егер екні немесе одан да көп компьютерлерді порттары арқылы байланыстыратын болсақ бұл компьютерлердің арасында ақпарат алмасу жұмысын жүргізуге мүмкіндік туады. Осылай байланыстырылған компьютерлер тобы компьютерлік желі құрады. Компьютерлік желі дегеніміз – ресуростарды (дискі, файл, принтер, коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында бір – бірімен байланыстырылған компьютерлер тізбегі. Компьютерлік желілер масштабы мен мүмкіндігі бойынша ерекшеленеді. Ең шағын желілер жергілікті деп аталады да, компьютерді біріктіру үшін қолданылады. Жергілікті желіден кейінгі орынды масштабы бойынша корпоративті есептеуіш желілер алады. Бұл желілерді ірі мекемелерді, банктер мен олардың филиалдары, сақтандыру компаниялары, бұқаралық ақпарат құралдары құрады. Егер желі елдегі аймақтық масштабтағы компьютерлерді біріктіретін болса, аймақтық есептеуіш желісі деп атайды. Мұндай желіде байланыс желісі ретінде телефон байланысы, телефон тораптары немесе сымсыз байланыс серігі қолданылады. Егер қашықтағы компьютерлерді байланыстыру үшін телефон желісі қолданылса, модем қажет болады. Модем (МОдулятор/ДЕМодулятор сөздерінің қысқартылуы) – таратушы жағында компьютердегі сандық сигналдарды үздіктелген аналогтық сигналдарға айналдруды қамтамасыз ететін қабылдаушы жағында сигналдарды осыған кері түрлендіретін құрылғы. Модем арқылы көптеген дербес пайдаланушылар аймақтық және коммерциялық желілерге, Интернетке қосылады. Сондай – электрондық поштаны пайдаланады, конференцияларға қатыса алады. Үлкен қашықтықты және пайдаланушыларды молынан қамтитын есептеуіш желілер телекоммуникациялық есептеуіш желілері деп аталады. Телекоммуникациялық желілер – ақпарат алмасу және оны өңдеуді бөлісу желісі, ол өзара байланысқан жергілікті желілерден құралады. Мұндай масштабтағы желілер аппаратттық, ақпараттық, программалық сияқты қоғамдық ресуростарды ұжымдаса пайдалану мақсатында құрылады. Телекоммуникациялық желіні пайдаланушыларының өздерінің қай жерде орналасқанына қарамастан ақпаратты жедел түрде кез келген қашықтыққа жіберуге, сонымен қатар желіден қажет мәліметті дер кезінде алуға мүмкіндігі бар. Интернет – (ағылшынша Internet – желіаралық байланыс) бүкіл жер шары бойынша ақпарат ағынын таратуды қамтамасыз ететін желілер жиынтығы. Өзара байланыстырлыған миллиондаған компьтерден құралған, біртұтас ақпараттық кеңістіктіИнтернет деп атайды. Әр түрлі масштабтағы желілердің өзара біріктірілуі мүмкін. Мысалы, кабельмен жалғастырылған мекемедегі жергілікті желі аймақтық желіге, ал әр түрлі аймақтық желілер телефон джелісі арқылы байланыстырылуы мүмкін. Үлкен қашықтықта желіаралық байланыс орнату қажет болғанда кабельдік желілерді пайдалануға болмайды.Мұндай жағдайда телекоммуникация каналдары:телефон, радио, релелік байланыс, талшықты – оптикалық байланыс, ғарыштық жасанды серіктері арқылы байланыс т.б. қолданылады. Әр түрлі желілерді түйістіру шлюз деп аталатын арнайы компьютерлер немесе программалар арқылы қамтамасыз етіледі. Шлюздер бір желіден қабылданғандеректер форматын басқа желідегі деректер форматына түрлендіреді. Әр түрлі масштабтағы желілерді біріктіру нәтижесінде қалалар, елдер және континенттер арасында өзара ақпарат алмасу мүмкіндігі беріледі. Қорғану қызметін атқаратын шлюздік компьютерлер бранмауэрлер деп аталады. Ауқымды желі немесе Интернет – адамзаттың ақпараттық технология саласындағы жеткен жетістіктерінің бірі. Интернет желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70 – жылдар басында АҚШ қорғаныс инистрлігінің APRANET компьютерлік жүйесі болып саналады. 1973ж. APRANET Англия мен Норвегия мемлекеттеріне байланыс орнатып әлемдік кеңістікке шықты. Интернеттіңкеңінентаралуынасебеп 1982 жылыпайдаболған ТСР/ІР хаттамася (протоколы) болды. Жергіліктіжелілер
Жергіліктіжелі – саны шектеулікомпьютерлердібіріктіруүшінқолданылады. Компьютерлердіжелігеқосуүшінкомпьютерденбасқақұрылғылар:желілік адаптер, кабель, концентратор (HUB) немесе коммутатор (SWICH) қажет. Желілік адаптер – компьютердіңбайланысжелісіменсәйкестендірілуінқамтамасызететінқұрылғы. Коммутатор мен концентратор ақпараталмасусапасынжақсартадыжәнедеректердітаратудыңәртүрлістандартынқолданатынжелініңәртүрлібөліктерінбіріктіреді. Сонымен, жергіліктіжелі дегеніміз – бір – біріменқатарорналасқанкомпьютердібіріктіретінжүйелер (бірбөлмеденемесебірғимаратта, қатарорналсқанкомпьютерлер). Жергіліктіжелініңекітүрі бар: клиент – сервер жәнебірдеңгейлі (біррангілі), яғнитеңдәрежеліжелі. Сервер – ортақпайдалануғаарналғанбарлықресуростардықамтитынкомпьютерлер. Ортақресуростардыпайдалануүшін сервер қосулыболуықажет. Сервергепринтерлер, модем, ортаққолданбалыпрограммалар (мысалы, электрондықпошта), факстержәнет.б. қамтылғанресуростардытолығынанқолдануғамүмкіндікбереді. Бірдеңгейліжелідебарлықжұмысстанциясықайсыбірмағынасындабасқаларыүшін сервер қызметінатқарады. Оларортақтастырылғанжеліресуростарынбірденқолданааладыжәнересуростардыбөлудібақылапотыратынқуаттыортақ сервер компьютер болмайды. Бірдеңгейліжелілердіңмаңыздыерекшелігі – оныменжұмысістеуүшінарнайыпрограммалықжабдықтыңқажетіжоқ. Жергіліктіжелідегікомпьютерлердіңбір – біріменгеометриялықбайланысутәсілі топология депаталады. Байланыстырутопологиясыныңбірнешетүрі бар: 1.Шина – барлықкомпьютерлертізбектітүрдебіркабельгежалғанады. 2.Сақина топологиясыдепаталатынжелібайланысындабарлықкомпьютерлертұйықсақинатүріндегікабельгежалғанады. 3.Файлдық серверлергенегізделгенжелідекомпьютерлербір – бірімен жұлдыз схемасытүріндежалғанады. 4.Егер мекемекөпқабаттыүйдеорналасса, ондаоныңәрқабатындағыжекесерверінбайланыстыратынбүкілмекемегеортақбір сервер беріліп, оны ақшақар (снежинка) схемасыдепатайды, көбінесе осы топологияныпайдаланғантиімді. Жергіліктіжелініңқамтамасызетумүмкіндіктері: – ақпараттыңарнайысерверлердесақталуы, бірнешепайдалнушыныңқандай да бірдерекпенжұмысістеу; – бірнешепайдалнушынықолданатынпрограммалықжабдықтардыфайлдықдискілердіңсерверлеріндебірғанаданадансақтау; – электрондықпошта мен топтықжоспарлаудыпайдаланатынпайдаланушылардыңұжымдықжұмысістеуі мен құжатайналымы; – желілікпринтерлердібірлесіппайдалану; – Интернеткеқосылумүмкіндігі. Ортақ деректербазасыныңкаталогі, желілікресурстар мен бірыңғайқорғаныссаясатынбөлісудіңорталықтандырылғантәсілі бар компьютерлртобының домен атауыболады. Әрбірдоменгежекеатберіледі. Доменніңдеректербазасыкаталогі домен бақылаушасында (контролер) сақталады. Әрбірдоменде тек бірғананегізгібақылаушыболады.
Байланысхаттамалары. Желідежұмысістеугеарналғанжаңаақпараттықтехнологиялар
Компьютерлержелігеқосылғаннанкейінбіріншіретіскеқосылғанда Windows 2000 Professionalоперациялықжүйе DHCP (DynamicConfigurationProtocol) серверініздейді. Мұндайтиптегісерверлеркомпьютерлергжеліденбірін – біріоңай табу үшін адрес меншіктейді. Егержеліде DHCP серверіболмаса, ондаоперациялықжүйеавтоматтытүрдеқосылғаннанбасқакомпьютерлердіанықтайалатын
Сайыстың 3 - бөлімі: «Жалған мәтін». 2 топқа мәтін беріледі. Берілген мәтіндегі қателіктерді жөндеу керек.
1 - топқа:
Ауқымды желі жақын орналасқан компьютерлерді байланыстырады. Мысалы, бір кеңседе бір – біріне қосылған екі компьютер, немесе жоғары жылдамдықты кабельмен қосылған барлық ғимараттарды қамтитын желі. Бірнеше аралас ғимараттарды қамтитын корпоративті желі ауқымды деп есептелуі мүмкін.
2 - топқа:
Модем – бұл клиенттерге әр түрлі қызметтер мен мәліметтер ұсынатын компьютер. Желілік модемдер күрделіктің әр түрлі деңгейінде көптеген міндеттер орындай алады. Ірі желілерде мамандандырылған арнайы модемдер кең таралған, осының арқасында қолданушылардың өсіп келе жатқан қажеттіліктерін сапалы қанағаттандыруға мүмкіндік туғызады.
Практикалық жұмыс
1.Жұп тапсырмасы
Желі арқылы кез келген құжатты 2 компьютерге жібер.
2.Жұп тапсырмасы
Желі арқылы №4 компьютердің менің құжатым қалтасынан кез келген құжатты аш.
3.Жұп тапсырмасы
Құттықтау қағазын желі арқылы баспадан шығар
4.Жұп тапсырмасы
Желі арқылы «Ұлы Отан соғысына 70 жыл» тақырыбына сәйкес jpg форматтағы суретті баспадан шығар
5.Жұп тапсырмасы
№3 компьютердегі жұппен бірлесіп 3 беттік презентация құр?
6.Жұп тапсырмасы
№1 компьютердегі менің құжатым қапшығындағы 7 мамыр Ұландар меркесіне арналған құттықтауды өзгерт.
№7 жұп тапсырмасы
Кез келген бейнемонтаж жасап желі арқылы №4 компьютердің менің құжатым қапшығана сал
Жаңа материалды бекіту
Бақылау сұрақтары
1) Жергілікті желі.
2) «Компьютерлікжелі» тақырыбына тест құрастыру
100-сурет
102-103 сурет
Аяқталуы
Қорытындылау
Сәйкестікті тап!». Қазақ тілінде және ағылшын тілінде берілген терминдердің арасындағы сәйкестікті табу керек.
Браузер --------------------------------- e - mail
Домен ----------------------------------- browser
Хабарламалар тақтасы ------------- domain
Сеанс ------------------------------------- gateway
Желі -------------------------------------- BBS
Электронды пошта ------------------ session
Шлюз ------------------------------------ network
Тәжірбиелік жұмыстардың орындалуын бағалау
