Сабақ №1 Организм құрылысының жасушалық және ұлпалық деңгейі Сабақтың мақсаты: ұлпалардың құрылысы және

Зертханалық сабақтардың мазмұны 

Зертханалық   сабақ   №   1   Организм  құрылысының

жасушалық және ұлпалық деңгейі

Сабақтың   мақсаты:   ұлпалардың   құрылысы   және

структуралық   ерекшеліктері   туралы   білім   негізінде

студенттерді микроскопиялық деңгейде эпителиальды, сүйек

және   бездер   ұлпаларды   тануды   үйрету;   органеллдердің

жасуша тіршілігіндегі атқарытын ролін анықтау. 

Материалдар   мен   жабдықтар:   микроскоптар,

микропрепараттар, плакаттар

1  Қабықты,   ауыспалы,   бездер   эпителийдерді   зерттеу.

Бездердің пішіндері мен құрылымы.

2  Сүйек   ұлпасын,   жасушалық   элементтері   мен   жасуша

аралық   заттардың   ерекшелігін   зерттеу.  Пластикалық   сүйек

ұлпа.   Сүйектің   микроскопиялық   құрылысы.   Сүйектің

пластинкалары,   олардың   құрылыстары   және   орналасуы.

Остеон-   құбыр   тәріздес   сүйектегі   тығыздалған   заттардың

кұрамдық   бөлшегі.   Қатқыл   талшықты   сүйек   ұлпа.   Сүйек

ұлпасының регенерациясы.

3 Бұлшық етті ұлпаларды зерттеу. Бұлшық еттің өзіндік

қасиеттерін,   алуан   түрлілігін   қарастыру.   Біріңғай   салалы

бұлшық   ет   үлпасы:   оның  орналасуы  және   атқаратын

қызметіне   байланысты   ерекшеліктері.   Біріңғай  салалы

бұлшық ет жасушалары, миофибриллдер, протофибриллдер.

Көлденең   жолақ   бұлшық   ет   ұлпасы.   Бұлшық   ет   талшығы

(мион)-қаңқаның бұлшық ет ұлпаның негізгі элементі болып

табылады, оның пішіні мен мөлшері. 

4 Қорытындылар.

Әдебиеттер [1-15] 

Зертханалық   сабақ   №   2    Қаңқа   сүйектер   және

олардың байланыстары

Сабақтың   мақсаты:     адамның   қаңқа   сүйектерін   және

олардың байланыстарын оқып білу

Материалдар  мен   жабдықтар:  адам  қаңқасы,   атластар,

плакаттар

1  Дене   қаңқасы.   Омыртқа   бағанасы.   Оның   негізгі

бөліктері.  Омыртқа   құрылысының   жалпы   көрінісі.   Мойын,

кеуде,  бел  омыртқаларының құрылысындағы ерекшеліктері.

Омыртқа бағананың бас сүйектермен байланысуы. . Омыртқа

бағананың   физиологиялық   тұрғыда   иілуі   жөне   оның

қызметтік   мәні.   Омыртқа   бағананың   қозғалысын

демонстрациялау.

2  Кеуде  қуысы.  Кеуде   қуысының   сүйектік   негіздері.

Кеуде   қуысы   қабырғаларының   доғалары,   төсасты   бұрыш.

Кеуде қуысының тұтастығы, пішіндері. Кеуде қуысының жас

шамасы және оның жыныс арқылы көрінетін ерекшеліктері.

Адам   денесінің   сыртқы   қабатында   кеуде   сүйектер

құрылыстардың  проекциясы. Кеуде  сүйектердің қозғалысын

көрсету.

3 Бас қаңқасы. Бас сүйектердің жалпы сипаттамасы. Ми

және

 бет

 сүйектері.

 Бас

 сүйектер   құрылысының

ерекшеліктері. 

4 Қол және аяқтың қаңқасы.  Сүйектері, орналасуы және

құрылысы.   Сүйектер   байланыстары.   .   Қол   және   аяқ

сүйектердің қозғалыстарын көрсету.

Әдебиеттер [1-15] 

Зертханалық сабақ № 3 Қаңқа бұлшық еттері

Сабақтың   мақсаты:   басты,   мойынды,   дене   және   кол-

аяқтардың  қозғалтатуына,  айналуына   қатысты  бұлшық

еттерді және олардың қызметтік топтарын зерттеу; олардың

орналасуын және беку орындарын білу.

Материалдар мен жабдықтар: планшеттер, атластар, кодоскоп

1   Омыртқа   бағанының   мойын   бөлігінің   алға   иілуіне

қатысатын бұлшық еттерді, олардың орналасуын, басталатын

және   бекитін   орындарын   зерттеу;   бас  қозғалысына,     алға

және артқабүгүіне, айналуына қатысатын бұлшық еттер.

2   Омыртқа   бағанының   бел   бөлігінің   иілуіне   қатысатын

бұлшық   еттерді,   олардың   орналасуын,  басталатын  және

бекитін   орындарын   зерттеу;   құрсақ  бұлшық  еттері.   Әртүрлі

тірек калпында қүрсақ бұлшық еттердің қызметтері, құрсақ

қуысының   сығымдалуы   және   оның   спортшылар   үшін

атқаратын қызметі. 

3 Тыныс қозғалысына қатысатын бұлшық  еттер.  Көкет,

оның  орналасуы,  құрылысы   мен   атқаратын   қызметі.

Қабырғааралық   бұлшық   еттер   (сыртқы   және   ішкі).   Тыныс

алудың түрлері.

4 Қолдың бұлшық еттері. Қолдың иық белдеу сүйетерінің

қозғалысына   қатысатын   бұлшық   еттер.   Білек   сүйектердің

қозғалысына қатысатын бұлшық еттердің қызметтік топтары:

бұгу,  жазу, пронация, супинация,  олардың  басталатын  жері

мен  бекуі.   Қол   басының   және   саусақтардың   қозғалысына

қатысатын бұлшық еттердің қызметі.

5  Аяқтың   бұлшық  еттері.   Ұршық   (жамбас-  сан)

буынындағы санның қозғалысына қатысатын бұлшық еттер.

Тізе   буынында   балтыр   сүйектердің   балтырды   қозғалтатын

бұлшық   еттер.   Аяқ   бастың   бақайлардың   қозғалысқа

келтіретін   бұлшық   еттер,   олардың   басталатын   жері   мен

бекуі. 

Әдебиеттер [1-15] 

Зертханалық сабақ № 4 Ішкі мүшелер

Сабақтың мақсаты: адамның ас қорыту, тыныс алу және 

несеп - жыныс жүйелерін зерттеу; функционалды маңызына 

ерекше мән беріп қарастырылатын жүелерге жалпы 

сипаттама беру.

Материалдар мен жабдықтар: модельдер, планшеттер, 

плакаттар

1 Ас қорыту жүйсін зерттеу. Бөлімдерінің ерекшеліктерін,

орналасуын, құрылысын және функционалды маңызын 

белгілеу.

2  Тыныс  алу  жүйесін   қарастыру.   Тыныс  жолдары   және

тыныс алу органдары.

3 Несеп-жыныс жүйе. Несеп шығару мүшелердің жалпы

көрінісі.  Ер  адамның жыныстық мүшелерінің жалпы көрінісі.

Әйел адамдардың жыныстық мүшелерінің жалпы көрінісі.

4   Қарастырған   жүйелер   жұмысы   және   олардың

байланысы туралы қорытындылар жасау.

Әдебиеттер [1-15] 

Зертханалық сабақ № 5 Жүрек қан тамырлар 

жүйесі

Сабақтың   мақсаты:   жүректің   құрылысын,  қанмен

қамтамасыз етілуін және жүйкелендірілуін,  үлкен және кіші

қан айналымдағы тамырларды зерттеу.

Материалдар мен жабдықтар: модельдер, плакаттар, атластар

1  Жүректін  пішіні,  орналасу  жағдайы, жоғарғы қабаты,

шеттері, шекарасы. Жүректің құрылысы:  эндокард, миокард,

эпикард,   перикард.  Жүректің   қақпақшалары.   Жүректің

қанмен   қамтамасыз   етілуі   және   жүйкелендірілуі.   Жүректің

өткізу жүйесі және атқаратын қызметінің мәні.

2  Үлкен   қан  айналымдағы  тамырлар.  Қолқа.   Оның

бөліктері  мен   орналасу      жағдайы.   Қолқа   доғасының

бұтактары.   Артериялар.   Үйкы    артерия,   бүғана       асты

артерия,  қолдағы  артериялар,  қолтық   асты,   қар,   шынтақ,

шыбық, қол бас. Төмендеген қолқаның бөліктері: кеуде қолқа

жөне құрсақ қолқа.Аяқтағы артериялар. Веналар. 

3  Кіші   қан   айналымдағы   өкпе   тамырлар.   Өкпе   діңі,

өкпенің артериялары мен өкпе веналары.

4 Адам өміріндегі жүрек қан тамырлар жүйесінің манызы

туралы қорытынды жасау.

Әдебиеттер [1-15] 

Зертханалық сабақ № 6 Жүйке жүйесі

Сабақтың мақсаты: бас мидың бөлімдерінің орналасуын,

құрылысын және атқаратын қызметтерін зерттеу.

Материалдар мен жабдықтар:  планшеттер, атластар, плакаттар

1. Сопақша ми. Оның ораласуы, ақ және сүр заттардың

құрылыстары.  Ромб  тәрізді   шүңқыр.   Сопақша   мидың   негізгі

ядролары, олардың жергіліктері және аткаратын қызметтері.

2  Артқы ми.  Оның бөліктері. Ми көпірі, оның құрылысы,

орналасуы,  атқаратын   қызметі.   Мишық,   оның  орналасуы,

құрылысы   және   басқа   жүйке   жүйенің   бөлімдерімен

анатомиялық   байланысы.   Мишықтың

 ядролары

 және

олардың қызметтік маңызы. Мидың төртінші қарыншасы.

3.   Ортаңгы   ми.   Оның   бөлімдері,   олардың  орналасуы,

құрылысы,  байланыстары. Ортаңғы мидың төбесі және оның

қызметінің   мәні.   Ми   сабақтардың  ядролары  және   олардың

қызметтері. 

4  Аралық   ми.  Оның   бөлімдері.   Таламус,   эпиталамус,

метаталамус   және

 гипоталамус,

 олардың

 орналасуы,

құрылысы   және   атқаратын   қызметінің   мәні.   Мидың   үшінші

қарыншасы және оның қатынастары. Ми діні мен жүлынның

ретикулярлы   формациясы   туралы   түсінік.   Оның   кызметтік

мәні.

5   Ми  қабықтары:   қатты,  торлы,   тамырлы.  Бас  мидың

қатты   қабы.   Мидың   қатты   қабының   тамырлары.   Торасты

кеңістіктер,   цистерналары.   Жүлын-ми   сүйықтықтың

айналмалуы.   Жұлынның   кабылары,олардың   оналасу

ерекшеліктері.

Әдебиеттер [1-15] 

Зертханалық сабақ № 7 Сезім мүшелері

Сабақтың   мақсаты:   дәм   және   иіс   сезу   мүшелерінің

құрылысын   зерттеу;  терінің   құрылысын   және   тері   рефепторларды

қарастыру.

Материалдар   мен   жабдықтар: 

 планшеттер,   модельдер,

кодопленкалар

1  Дәм   сезу   мүшесі.   Тілдің   шығыршықты   қабықшасы,

тілдің   дөм  сезу   бүрлері,   олардың   орналасулары.   Дәм   сезу

анализаторлардың  рецепторлары,  өткізгіш  жолдары  жөне

орталығы.

2   Иіс   сезу   мүшесі.   Мұрын   құрылыстарының   тыныс   алу

жөне   иіс   бөлімдері.   Иіс   сезу   жүйке   және   оның   шеткі

аппараты. Иіс сезу рецепторлары, өткізгіш  жолдары, қыртыс

асты жөне қыртыс орталықтары.

3 Дененің жалпы сыртқы қабаты. Тері, оның құрылысы,

атқаратын  қызметі.  Эпидермис,   нағыз   тері  (дерма).  Тері

астырғы   қабаты.   Терінің  қосымшалары:   шаш,   тырнақ   жөне

май

 шығару   бездері.   Терінің   қан

 тамырлары.   Тері

рецепторлары,

 олардың   қыртыс

 асты   жене

 қыртыс

орталықтары.

Әдебиеттер [1-15]