ІІ Тарих
4-сабақ
1.Дұрыс жауабын сәйкестендір
Хан
Орда
Сұлтан
Төре тұқымы
Заң шығаруға құқылы кім?
Сайлауға түсуге құқылы кім?
Ел астанасы қайсы?
2.Мағыналас сөздерді сәйкестендір
Көшпенді
Қоныс аудару
Тайпа
Атамекен
Мұрындық болу
Қандас бірлестік
Номад
Көшу
Туған жер
Себеп болу
3.Тіркестерді мәніне қарай ажырат
Құшақ жая қарсы алу
Шаңырағы шайқалды
Бет бұру
Талпыныс
Тұтастық
4.Сөздерді білдірер мерзіміне сәйкес ретпен жаз.
Орта шені
Дер кезі
Бастапқы
Алғашқы
Ежелгі
Тұңғыш
Соңғы
Грамматика
Сөйлемнің айқындауыш мүшесі сөйлем ішіндегі бір сөзді заттық жағынан айқындап, мағынасын ашып, түсіндіріп тұрады.
Оңашаланған айқындауыш өзінен бұрын тұрған сөздің мағынасын нақтылайды. Айқындауыш сөйлемде екі жағынан да үтірмен, кейде айқындауыштар тізбегінде үтір болса, онда екі жағынан сызықшаменажыратылады. Абай бұл сырдың шет жағасын досына, Ерболға ғана,сездірді. Құнанбайдың қасындағылар – Байсал, Қаратай, Сүйіндіктер – осы сөзге тоқтасты.
Қосарлы айқындауыш өзі айқындайтын мүшесіне қосалқы атау болады: Мысалы, Ер Қосай, Алпамыс батыр, Біржан сал, Баян сұлу, әнші Күләш, биші Шара, Құрманғазы күйші, Ақлима ана, т.б.
Айқындауыштар
|
қосарлы
|
қосалқы
|
оңашаланған
|
Инженер-технолог, батыр-ұшқыш, мектеп-интернат
|
Қамбар батыр, Тойбазар ақсақал, Әйтеке би
|
Дәл осы кезде тыста, үй сыртында, дабырлап жүрген ұсақ балалар сықылығы естіліп еді. (М.Ә.)
|
5.Сөйлемдерден айқындауыштарды тауып, құрылысына қарай топтап жазыңыздар, тиісті тыныс белгілерін қойыңыздар.
Күндіз бала түс таянғанда мынау қаулап өскен Шыралжынның ішіне барып жатқанды жақсы көреді. (Ш.А.)Әнеугүні Шүйгінсуда Жігітек үстіне баса қонған қақтығыстан бері қарай Базаралы жағынан жамандық күткен кісінің бірі осы Әзімбай болған. (М.Ә.) Қалалы жердің молдасы да мәдениетті болады екен-ау деп ой түйді де Нығыметпен қатарласты. Беттері халықтың жиын жері базар. (Т.К.)Сейдахан болыс Құрбан ұстаны әулетімен осы Шеңгелдіге асырып көшірген. (А.Тоқм.) Қорықтан шыққалы таңертеңнен бері бөгелместен тартқан үш салт атты аттарын қан сорпа қылған қалпында кешкі екінті кезінде Көлқайнардағы Құнанбай аулына Абайдың өз шешесі Ұлжанның отырған аулына кеп жетіп еді. (М.Ә.) Ұзақ түн бойында ас пен сауық кезектесіп ауысып отырған кездерде әрбір әредікте домбырашы Ақылбай әнші-күйші Әлмағанбеттер қонақ тартып өткен полька-мазурка сияқты билердің кейбір қайырмаларын өздерінің домбырасына ақырындатып іліп тартып ұғып қалып отырғандарын да байқатып отырды. (М.Ә.) Шоқан Жиренше шешен аңыздарын «ноғайлы философы» Асанқайғы толғауларын Әз Жәнібек сөздерін осы ноғайлы-қазақ дәуірінде туған деп топшылайды. (Р.С.) Жұмыр шал осы ауылдың қасына көшіп келген соң Ысқақтың осы кесір кердең Мәніке бұл екі баланың атын мазақ еткен. (М.Ә.)
Достарыңызбен бөлісу: |
