Сабақ тақырыбы: Қазіргі қазақ тілі фонетикасындағы өзекті мәселелер
жүктеу/скачать 40,03 Kb.
|
| ы,і әріптерінің сөз мағынасына, дыбысталуына әсер етпесе, түсіріліп таңбалануы да жазу тарихымыздың алғашқы кезеңдерінде негізделген, кейін қабылданбаған емле тұстары деп ойлаймыз.
Мысалға қорытынды, тағылым, құрылыс, ауыру, қазына, лағынет, нақұрыс, хазірет, қатынас, қазына, меңіреу, саңырау, саңылау, самұрық, жауырын, қайырыл, мәжіліс, ғылыми, жапырақ, шаңырақ, мәлімет, қабылан, жұмырық, үңірей, мейірім, құдірет, айырым, қабілет, абырой, төңірек, қайырым, қоңырау, тағылым, сұмырай, мәміле, құбылыс, тақырып сияқты сөздер бүгінгі жазарман үшін ы әрпімен жазамыз ба әлде, ы әрпін түсіріп жазамыз ба деген қиындық тудырады. А.Байтұрсынұлы арабжазуыныңдәстүрінесайы, іәріптерін сөз мағынасына әсер етпесе, түсіріп жазуды ұсынды. Аталған мәселеге Қ.Жұбановтың ойы да А.Байтұрсынұлымен үндес болды. Алайда 1929ж. емлеконференциясындаЕ.ОмаровпенҚ.Кемеңгерұлыы, ұәріптерінбарлықпозияциядатаңбалаудыдұрысдептапты. Бірақ 1940ж. орыс графикасымен бірге қабылдаған орфография ережелері “ы әрпі орыстың толық дауысты “ы” - сы есебінде және қазақтың қысаң “ь” - сы есебінде де қолданылады. Мысалы: былтыр, қалық, орын, арық, рынок, рычаг. Ескерту: “ы” әріптері дүдәмәл естілгенде я буын араларында алып тастағанда, сөз мағынасы бұзылмайтын болса, жазылмайды. Мысалы: Смағұл (Ысмағұл емес), рет (ірет емес), Ахмет (Ахымет емес), мағна (мағына емес), жұрт (жұрыт емес), жалт-жұлт (жалыт-жұлыт емес) т.б.” дегенемлеқабылдады. Сөйтіп, қатардағытілтұтынушы үшінқысаңезуліктердіңмағына ажыратусипатынтануқиындықтудырды. Сөйтіп, орфографиядағыала-құлалықбасталды. Алайдақысаңдауыстылардыңбарлықбуындатаңбалануемлесінежұртшылықбірдейкелісеқойғанжоқ. Мысалы, Қ.Аманжолов “Қазақжазуережеміздеерекшекөзгетүсіпжүргенкемшіліктеры, іәріптерініңтаңбасын өтекөпқолданыпжатқандығымыз. Әліппе – миллионқұралы. Солмиллиондардыңішінен “Япырай, осыы, іәрпіназыраққолдансаққайтедіекен” дегенді үнеміестуімізтегінемес. Шынындада, жыйылысымыздыдегенсөздің өзіндеалты жүктеу/скачать 40,03 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|