Сабаққа дайындалуға аралған негізгі сұрақтар

№2 сабақ: Жасушаның мембраналы емес органеллалары және басқа 
құрылымдары. Құрылысы және қызметі. 
 
Сабаққа дайындалуға аралған негізгі сұрақтар: 
1) Мембранасыз органеллалар 
2) Рибосома: құрылымы, қасиеттері мен қызметтері. 
3) Центросома:құрылымы, қасиеттері және қызметі 
4) Цитоқаңқа элменттері: микротүтікшелер, микрофиламенттер, аралық филаменттер; 
құрылымы, қасиеттері және қызметтері 
5) Қосындылар,оның маңызы 
Ақпараттық дидактикалық топтама: 
Органеллалар (органоидтар) – жасуша тіршілігі үшін әртүрлі қызмет атқаратын 
жасуша цитоплазмасындағы тұрақты құрылымдар.Органеллалар өз кезегінде, 
мембраналы және мембраналы емесболыпбөлінді. Мембраналы органеллаларға: 
митохондриялар, пластидтер,эндоплазмалық тор, Гольджи кешені, лизосомалар, ал 
мембраналы 
емес 
органеллаларға: 
рибосомалар, 
полисомалар, 
центросома 
(центриольдер), микротүтікшелер, кірпікшелер, талшықтар және микрофиламенттер 
жатады.
Рибосома 
– 
жасушаның 
маңызды 
органоиды 
жәнегенетикалық 
ақпараттыңмРНҚданаминқышқылдарғатасымалданған ақуыздың биосинтезі үшін 
қызмет етеді. Рибосомалар екі,үлкен және кішісуббірліктен тұрады. Рибосома 
құрамына 
рРНҚның 
4 
молекуласы 
кіреді, 
олардың 
18S, 
5,8S 
және 
28SрРНКполимеразаIмен ядрошықта (40S) жалғыз мұрагері түріндесинтезделеді.
Сосын модификацияға ұшырап, одан кейінкесіледі. 5SрРНК геномның басқа бөлігінде 
РНҚ полимеразаIII пен синтезделіп, модификацияны қажет етпейді. Барлық рРНК
магний тұздары түрінде кездеседі, бұл құрылымды ұстап тұру үшін қажет. рибосома
магний иондарын жою кезінде суббірліктерге диссосацияланады. мРНҚның бір 
молекуласымен бірнеше рибосомалар бірігеді, бұндай құрылым полирибосомалар деп 
аталады. Цитоплазмада рибосомалардың ондаған мың бос түрлері орналасқан (топтап 
және жалғыз),олар микротрабекулярлы жүйенің жіпшелеріне бекінген, ядроның 
сыртқы бетінде және бұдыр эндоплазмалық торда сонымен қатар митохондрияларда 
орналасқан. Ақуыздың синтезделуі үрдісінде рибосома ақуызы синтезделетін ақуызды
жасуша ферменттерінің бұзғыш әсерінен қорғайды. Қорғау әсерінің механизмі, 
синтезделетін белоктың жартысы қайтадан үлкен суббірліктің каналға ұқсас
құрылымында болуында. Ақуыз синтезінің жүйесінде РНҚның 3 түрі қатысады.

рРНК рибосома құрамына кіреді 

мРНКақуыз синтездеу үшін матрица қызметін атқарады (трансляция үрдісі) 

тРНК аминқышқылдардытасиды және мРНҚкодонымен комплементарлы 
қағидасы бойынша қосылады;