Сабақтас құрмалас сөйлем (Сложноподчиненное предложение)
Мезгіл бағыныңқы СбҚС (СПП времени)
жүктеу/скачать 24,01 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5. Қимыл-сын бағыныңқы СбҚС немесе «Амал бағыныңқы» (СПП образа действия)
- 6. Мақсат бағыныңқы СбҚС (СПП цели)
| 4. Мезгіл бағыныңқы СбҚС (СПП времени)
Бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлемнің мезгілін білдіреді. (Придаточное предложение уточняет время протекания действия главного предложения) Сұрақтары: қашан? қай кезде? қашаннан бері? қашанға дейін? Баяндауыш тұлғалары (формы сказуемых):ғанда, генде, қанда, кенде ; ғанға-генге-қанға-кенге + дейін, шейін,ғаннан-геннен-қаннан-кеннен + кейін, соң ; ған-ген-қан-кен +сайын; ған-ген-қан-кен + кезде, сәтте, уақытта ; ғанша,генше, қанша, кенше; ғалы,гелі, қалы, келі; ма-ме-па-пе-ба-бе +с +бұрын; ысымен,ісімен, сымен, сімен; арда, ерде, рда; са-се+жіктік жалғауы. Мысалы: Екеуі кешке үйден шыққанда, қонақтар әлі тарамаған екен. Күн ұясына төніп келген кезде, Аманкелдіге тағы он шақты адам кездесті. Жұрт келгелі, Қасым бұл үйіне қоған емес. Елкін түс ауа шеберханаға келсе, Жақып жігіттерімен жоқ. Бүгін қара жел басталысымен, қиыршықтан қар да түсе бастады. Мен айтқанға дейін, ол жазып қойыпты. Марат бармас бұрын, құжаттарын реттеді. 5. Қимыл-сын бағыныңқы СбҚС немесе «Амал бағыныңқы» (СПП образа действия) Бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлемдегі іс-қимылдың қалай орындалғанын білдіреді. (Придаточное предложение раскрывает способ, характер действия, происходящего в главном предложении) Сұрақтары: қайтіп? не етіп? қалай? Баяндауыш тұлғалары (формы сказуемых): а, е, й, ып, іп, п; мастан, местен, пастан, пестен, бастан, бестен; ған-ген-қан-кен + күйі, қалпы, бойы; дай, дей, тай, тей; ғандай-гендей-қандай-кенде + болып; Мысалы: Екі қолы дірілдеп, Оспан үйге кірді. Оспан маған айтпастан, үйден шығып кетті. Әні әлемді шарлап, өз халқының даңқын жайып, Роза өз еліне оралды. Қалжыны, күлкісі араласа, шай өте көңілді ішілді. Дәурен қорғанатын күші жоқтай, тек тығыла берді. Олар қос атпен тартқандай болып, төбеге қарай бет алды. 6. Мақсат бағыныңқы СбҚС (СПП цели) Бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлемдегі ойдың мақсатын білдіреді. (Подчинительное предложение раскрывает цель, назначение действия, совершаемого в главном предложении) Сұрақтары: не мақсатпен? неге? не үшін? не етпек болып? жүктеу/скачать 24,01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|