Сабақтас құрмалас сөйлем (Сложноподчиненное предложение)
Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері – Главные члены предложения
жүктеу/скачать 24,01 Kb.
|
Сөйлем мүшелері
| Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері – Главные члены предложения.
Предложение состоит из слов, каждое из которых выполняет определенную синтаксическую функцию в предложении. Все значимые слова являются членами предложения. В казахском языке, так же как и в русском, сөйлем мүшелері делятся на пять видов: Тұрлаулы мүшелер (главные члены предложения) - бастауыш, баяндауыш. Бастауыш (подлежащее) - грамматический независимый главный член двухсоставного предложения, который обозначает о ком или о чем говорится в предложении и отвечает на вопросы кім? кімдер? (кто?), не? нелер? (что?). Бастауыш в казахском языке обычно выражается существительным в именительном падеже. Мысалы: Мүғалім аудиторияға кірді. Лекция басталды. Бастауыш часто выражается местоимением в именительном падеже. Мысалы: Біз техникалық университетте оқимыз. Мен жатақханада тұрамын. Бастауыш также может выражаться прилагательным, причастием, числительным и другими частями речи, если они употребляются в значении существительного и стоят в именительном падеже. Мысалы: Елу қырық бестен көп. Жоғарыдан дүрсіл естіледі. Еріншектің ертеңі таусылмас. Баяндауыш (сказуемое) - главный член предложения, который сообщает о действии, состоянии предмета или лица. Сказуемые отвечают на вопросы не істеді? қайтты? (что сделал?), не істейді? қайтеді? (что сделает?). Мысалы: Студент (кім?) жазды (не істеді?). Баяндауыш в казахском языке чаще всего выражается глаголом (в изъявительном, повелительном или желательном наклонении) и обычно ставится в конце предложения. Мысалы: Біз екінші курста оқимыз. Мен каникулда Алматыға барамын. Баяндауыш в казахском языке может выражаться также существительным, прилагательным, числительным, местоимением и другими частями речи. Если в предложении подлежащее выражено личным местоимением первого (мен, біз) или второго (сен, сендер, сіз, сіздер) лица, то сказуемое, выраженное именным словом, принимает личное окончание в соответствии с лицом подлежащего. Мысалы: Мен инженермін. Біз студентпіз. Сіз үлкенсіз. Сендер үлкенсіңдер. Сіздер әлі жассыздар. Баяндауыш может также выражаться: а) жатыс септік (местный падеж) - да/де, та/те. Мысалы: Біз лекцияда отырмыз. ә) иелік форма (притяжательная форма) - нікі, дікі, тікі. Мысалы: Бұл аудиторияға біздікі. Сөйлем мүшелері:Бастауыш, Баяндауыш, Анықтауыш, Толықтауыш, Пысықтауыш. Сұрақтары Бастауыш: Кім? не? кімдер? нелер? Кімі? Баяндауыш деп сөйлемде бастауыштың қимылын, ісін, жай-күйін, кім, не екенін білдіріп тұратын тұрлаулы сөйлем мүшесін атаймыз. Баяндауыштар көбінесе сөйлемнің соңында тұрады да, не істейді? не болды? не етеді? қайтеді? қандай? қанша? кім? не? деген сұрауларға жауап береді. Анықтауыш:қандай? қай? қайдағы? (недегі?) қашанғы? ненің? қанша? неше? қайткен? не еткен? деген сұраулардың біріне жауап береді. Толықтауыш:Толықтауыш кімді? нені? кімге? неге? кімнен? неден? кімде? неде? кіммен? немен? кім (не) туралы? кім (не) жөнінде? не тақырыпты? деген сұрауларға жауап береді. Пысықтауыш:Пысықтауыштардың сұраулары: қашан? қайда? (қалай қарай?) қайдан? қалай? қайтіп? не себептен? неліктен? кім үшін? не үшін? не істеуге? не қылуға? не мақсатпен? не арқылы? кім арқылы? ненің арқасында? кімнің арқасында? не сайын? кім сайын? қанша? қанша уақыт? неше рет? жүктеу/скачать 24,01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|