Сабақтастық дегеніміз оқытудың әр түрлі сатысындағы оқушы білімінің
жүктеу/скачать 222,34 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- О ҚЫ ТУДАІЫ САБАҚТАСТЫҚ - КҮРДЕЛІЖ ҮЙЕ
- 2 - сынып. 221-жаттығу.
- 225-жаттығу.
- 229-жаттыгу.
- 3-сыныіі. 220-жаггы гу.
- 4-сынып. 212-жаттыгу.
- 75-жаттығу.
- 52-жаттыгу. Создерді буы ніабол.
- 5 3 - ж а п ь н у.
- 63 - жатты гу.
- 2 5 0 - ж а п ы г у . Мотіпді оқыңдар.
| Сандуғаш Отарова М.Өтемісов атындағы Батыс
Қазақстан мемлекеттік университетінің аға оқытушысы
Педагогикадағы сабақтастық — күрделі жүйе. Бұл
таңда
мектеп мұғалімдері, методист-ғалымдар мен білім беру ісінің жетекшілері алдындағы негізгі мэселелердің бірі болып отыр. Сабақтастық дегеніміз - оқытудың әр түрлі сатысындағы оқушы білімінің арасында қажетті байланыстар мен қатынастар орнату, Ал сабақтастықты жүзеге асыруда шешуші роль атқаратын — мұгалім. Өйткені, ол тікелей оқыту ісІмен айналысушы. Ендеше, сабақтастықты жүзеге асыруда мұғалім эр класта берілетін білім мазмұнын, оқушының білім, дағды, шеберліктеріне қойылатын талаптарды және оқылатын тақырыптың қайсысы келесі класта қалай жалғасады, қайсысы тереңдетуді, мазмұнын кеңейтуді қажет етеді, қайсысы меңгеруге қиындық келтіреді деген мэселелерді жақсы білуі қажет. Әрине, ол үшін мұғалімді бағдарлама, оқулық, оқу әдістемелік қүралдармеп де жеткілікті қамтамасыз ету қажет. Жэне бұл принцилтің жүзеге асырылуы үшін мына ережелер назарда болуға тиіс. S Оқу мазмұны мен әдістерінің жүйелілігін сақтау, бастауыш пен орта, орта мен жоғары кластардағы оқу мазмұны мен әдістерінің бірізділігін қамтамасыз ету; S Оку пэні - ғылымның көшірмесі болғандықтан, оқушыға гылымның жүйесін көрсетіп, пэнаралық байланысты пайдалану;
Бүрын ұғындырған білімді жиі қайталау жэне жетілдіру; S Оқушылардың ой білдіру әдістері мен түрлерін бақылау, үнемі оларды өз қателерін тауып, таңдауға үйрету;
Жаңа білім мен бұрынғы білімді өзара байланыстыру. Егер бүл ережелерді Я.А.Коменский сөзімен айтсақ, «бүгінгі оқыту - кешегіні бекітіп, ертеңге жол салу» деген сөз. Педагогикалық эдебиеттерде оқытудың сабақтастығы оқу үрдісінде алшақтықтың пайда болуынан туындайтынын айтып, мұны екі түрде көрсетеді. а) Оқушылардың жаңа сатыға өтуіне байланысты; б) Оқушылардың оқу танымындағы білім мен біліктіліктің жаңаруына байланысты. Соңғы уақытқа дейін сабақтастық көбіне окушының жаңа сатыға өтуіне байланысты қаралып келеді. Яғни, мектептің бастауыш сатысынан орта сатысына өткен оқушының бір мүғалімнен бірнеше пәндер мүғаліміне көшуі елеулі қиындықтар туғызады. Жэне әр пэн мұғалімінің өзіне тэн жұмыс жасау әдісі, өзіндік стилі бар т.б. Осыған қоса, бүгінгі таңда сабақтастық екінші қырынан берілетін базалық білім мазмұнының өзгеруімен де байланысты болып отыр. Олай болса, біз оқу процесінде қазақ тілі пэнінің бастауыш пен ортаңғы буындагы (5-кластағы) сабақтастығын қарастырмакшымыз. Бастауыш буынның 2-сыныбынан бастап окушы белгілі дэрежеде тілден қарапайым практикалық түрде грамматикалык түсінік ала бастайды. Ол 2-4-сыныптың Қазақ тілі пәнінің оқу бағдарламасындағы мына бөлімдер арқылы беріледі. «Тіл жэне
сөйлеу», «Фонетика», «Лексика», «Сөзжасам», «Морфология», «Синтаксис», «Мэтін», «Пунктуация». Ал 5-сыныптың оқу бағдарламасы «Әдеби тіл және мэтін», «Лексика», «Фонетика», «Сөзжасам», «Тіл мәдениеті» б о йы н ша тілдік тараулар мен еалалардаи іүрады. Я и ш к еш еп
бастауыш класс оқу шысы жогарыда корсеі і.п еп ы р а \ л а р мои салала|.ДсНы грамматикалык тақырып о ойышла осліілі і^сіпііі оар к а і о і р і а к ы р ы п і а р бойыниіа [ірактик ал ык түрде (терминсіч) гана молімст алган ол снлі пл ді н ю л ы қ курсын оқи бастайды. Мәоелен, 1-сыиыпта «Сауат^ашу» ионі о о и ы н ш а оліппеден кейінгі кезде сөз магынасын' «Мағынасы бір-біріне кар ама-карсы сөздер». «Магынасы жу ық сөздер» деп окытылса. ол кейінгі 2- 4- еын ыпт а рд а «Сөз» ( 2 о - с ы н ы п ), «Сөз’ және оның магынасы» (4-сынып) болімдерінде соз магынасын таныту практикалық түрде терминсіз жүргізілігі отырады. О сы оөлімдерде берілетін білімді түрлі типтсті жаггыгулармен бекітуде де с аб ак тае тык, бірізділік нен жүйелілікті сактап. жеңілден оірте-бірге киындаі ып о к ы і \ г а неіІ5деліен. Оны мынандай жатгығулар аркылы байқауга болады.
5 сөз жаз. Осы заттардың белгісін, саиасын білдіретін 5 соз жаз. Осы заттардың қимылып білдіретіи 3 соз жаз. 225-жаттығу. Коп нүкгеніц орньша кимылды білдіретін создерді қойыгі. сөйлемдерді кошіріп жаз. Күн ... Ш е п ...
көшіріп жаз. Таза - , арзан - ... 229-жаттыгу. Коп нүктенің орнына сол сөзге м агын асы ж у ы қ соз тауып жаз.
А л ы с . ... З э у л і м , ... 232-жаттығу. Өлеңді окы, Қарамен жазылгам сөздің м аг ын а сы н түсіндір. Ауыр екен кап, Оттеген-ай. кап!
создермен алмастырып жаз. Зәулім мектегі алацды. Коркем үйлі қаланы Қүрылысш ылар са ла ды.
түсінесің? Ерланіа оның жаны аніыды. Обеніііц екі езуі екі құлағында.
мағыналарындагы өзгешелікгі түсіндір. Ж ы л ы киім жыл ы жүз Ж ы л ы үй ж ы л ы сез 2 1 5 - ж а г г ь к у . Ғ.кі баганадагы соз тірксстерін оқы. Шарды үрледі і үріп ауызга салгандай Бүйрегі ауырды ! бүйрегі бү.рды Екі баганадагы еөз тіркестерінің магыналарын салыстыр. Сөздерге сүрак қой. Соида не -байқадын? Олай болса, б а с т а у ы ш класс оқушысы сөз магыналарын практикапық түрде танын, ұ сын ыл г ан ж ү м ы с түрлері эр класс сайын біртіндсп күрделеніп, берілетін білім бірізділік, ж ү й е л і л і к п е н оерілігі. одсмі жалгасын тауып тур. Ал
Ь-сыныпта «Ііексика» тарауын оқу
үстінде о қ у ш ы кеше өзі
пракгикалык түрде таныган соз магыналарын енді тиісті т е р м и н і м е н айтуга дағдыланады. Яғни, мағынасы жуық сөздің (алыс, шалғай, қашық) синонимдер екенін, ал 3-4-сыныптардағы «екі езуі екі құлағында», «уріп ауызға салғандай» сияқты мағыналарын түсіндіруді талап ететін тіркестерді «тұрақты сөз тіркесі» деп атап, олардың белгілерін, қолданылудағы ерекшеліктерін таныту көзделеді. Яғни, «Сөз жэне оның мағынасы» мен «Тілдің сөздік құрамы» жөнінде толық мәлімет алады. 5-сыныпта сөз мағыналарын танытуға арналған жаттығулар да эр тақырып бойынша жеткілікті. Әр жаттығу тұтас мәтіннен тұрады, оны бағдараламаның «Түсінік хатында» былайша көрсетеді: «Мәтіндерге тілдік талдауды эр сыныпта оқушылардың алған білімдерінің көлемінде жүргізу талап етіледі. Осы арқылы өткен сьшыптағы тақырыптың тілдік қайталаулар, теориялық тақырыптар түрінде емес, мэтіндерді тілдік талдауда жэне эр кластың соңында берілген тіл мәдениетінде жүргізілетін жүмыс түрлерінде жаңа формада қайталанып бекітіледі». Мысалы: «Синонимдер» тақырыбы бойынша 18 жаттығу жэне деңгейлеп берген тапсырмалары бар. 75-жаттығу. Өлеңді мэнерлеп оқы. Өлеңде қандай өнеге айтылған. Ауызша түсіндіріңдер. «Әдепті» сөзінің синонимін табыңдар.
синоним болатын, болмайтынын анықтаңдар. Ал «Тұрақты сөз тіркесіне» 14 жаттығу берілген. Берілген жаттығулардағы мэтіндердің мазмұндылығы тапсырма шығармашылық бағытқа құрыла түрса-дағы 5-сынып деңгейі үшін ауырлау; 2- ден, жаттығулар жеткілікті, бірақ оны орындау оқу багдарламасы берген білім көлеміне сыймайды. 3-ден, Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі, Қазақ тілінің фразеологизмдер сөздігімен жұмыс жасау ұсынылады. Бүл - құптарлық жай. Бірақ мектеп кітапханасында не оқулыққа қосымша сөздіктер берілмеген (2-3- сыньштың Қазақ тілі оқулығының қосымша компоненті ретінде қысқаша түсіндірме сөздігі беріледі, бірақ одан әрі ол жалғаспайды). Ал мұғалім кітапханасында бала басына жетерлік сөздік жоқ. Бұл көп жағдайда жа'гтығудың орындалмауына әкеп соғады. Бірақ бірде-бір жаттығудыц шарты немесе тапсырмасы бастауышта берілген білім негізіне сүйенілмейді. Бұл жағдайды ескеріп, бастауыштағы білім негізі арқылы тақырыпқа шығу қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімнің үлесіне тиеді. Ал 5-сыныпта тілден берілетін келесі білім саласы - «Фонетика» тарауы. Кіші жастағы оқушының ауызша, жазбаша сөйлеу тілін қалыптастыруда фонетикалық білім көзін меңгерудің ролі зор. Ол 1-сыныпта «Сауат ашу» пәнінен- ақ Дыбыс пен эріп, кейін Дауысты дыбыстар, оның жуан, жіңішке түрлері, Дауыссыздар, оның түрлері, Буын, Тасымалмен танысады. Ал 2-4-сыныпта Дауысты, дауыссыз дыбыс эріптерінің емлесі, кейбір дыбыстар ерекшелігімен танысып (2-3-сынып), 4-сыныпта осы фонетикалық білімге сүйене отырып, Үндестік заңы туралы карапайым түсінік алады. Мәселен, 2-сыныпта «У дауысты жэне дауыссыз болып айтылуы», «У әрпінің жазылуы» деген тақырыптар бар. Яғни, «у» дыбысының қай уақытта дауысты, қай уақытта дауыссыз болу жағдайы туралы мәлімет беріп, оны меңгертуге түрлі жаттығулар ұсынады.
Апарады тауға да, Апарады бауға да. Әкеледі қайтадан, Туып - өскен аулаға. 151
У ды бы еы бар еездерді оуыні а бел. У д ы б ы с ы н ы ң кай сезде дауысты, кай созге д ауысс ыз е кеш н байка. 52-жаттыгу. Создерді буы ніабол. кауын. эусн. ауылдас У д ы б ы с ы н ы ц аддындагы д ыб ыст ың дауысты не ме се д а у ы с с ы з екенін аныкта.
5 3 - ж а п ь н у. Создерді коіпіріп жаз. Бүл сөздердегі у кандай д ы о ы с екенін айт. Ал «У орпінің жазыдүы» тақырыбы бо йын ша ы.і әрі птеріне аяқталіан создерге у әриі косылса. ы.і оріптерінің түсіп кшгу ж аг д ай ы на н м әл і м е т оереді, Бірақ бүл тақырыи бойын ша үсынылган о р ф о г р аф и ял ы к ж а т т ы ғ у д а р д а «у» әрпініц басқа да ерекшелігі аңгарылады. Мысалы:
а й т н я у ы и а назар аудар. Қуат алгам озінси I у ran слдіц үлымын. 63 - жатты гу. Сездерді түсініи окы. Ту, жуас, суретші У д ыб ыс ын ың айтылуы мен жазылуын салыстыр.
Жазушы. осу, оку У эрпі қандай дыбыстардың орнына жазылганьш түсіндір. Осындай орфографиялык жа т гыг ул ар - 3- 4 -с ыи ып тың о к у л ы к т а р ы н ы ң «2- сыныпта егкенді қайталау». «3-сыныпта откенді қайталау» б е л ш д е р і н д е үнемі кайталанып отырады. Орынды-ақ. Ендеше, фо не ти к ал ы к білім 5 - с ы н ы п т а қалай жалгасады? Бастауыштагы білім негізіне сүйене о т ыр ып . 5- сы н ып «Тіл
дыбыстарының жасалуы», түрлсрі: Орфография мен о р фо эп и я; Буын. оның түрлері; 1 асы,мал: һкпін. о и ы ң түрлерімен, ягни, ф о н е т и к а н ь щ т о л ы к курсымен таиысады. Ьір тацкаларлык жай. бүл тарау бо йын ша 2 - 3 - с ы н ы п т а әң гі ме болатын «Орііпср смлссі», сол сияқгы осы такырыпка арналгаи о р ф о гр аф и ял ы к- граммагнкалық жат тыі ул ар саны ач пемесс мүлдем жоқ. Мыс ал ы.
М лпннен еріидік. сзулік дауыет ыдардыц жачылуы меи а й т ы л у ы н д а ғ ы о н с р і с байқалатын создерді тауып жаз. (О. о зрпінін емлесі мен б а й л а н ы с т ы 1 жаттыгу)
3 3 7 -ж а г гы іу , Мәгіиді кошірін жазып. мэпердеп окьіңдар. М г т н н і ң жазылуы мсн айтылуында а й ы р м а ш ы д ы к б а й к а л а т ы н сөздердің тра не к р и п ц і і я с ы н жаз ы ң д а р. Міне.^фонетиканы окыту тұсында да баст ауыш класс мүгалімі мен қазак іілі мен әдебиег пәні мүгалімі оқытудагы сабақт ас тыкты ұ с ы н а о т ы р ы п , иіебер б айланысіыра білмесе. сауатсыз шэкірттер қатарын кеб ейті п алу каупі ж о қ емес. Б \ п н г і гаңда пратика оны дәлелдеп те отыр. О қ у ш ыл а р а р а с ы н д а т а я қ т ы - тайак, күлуді - күлүу. күліу. поезгаііы - поездга деп ж аз у ш ы л а р аз емес. Ол 'іаңды да. Себебі, оку үстінде о ку ш ы н ы ң баст ы қ ұ р ал ы - о қ у л ы қ жэне оқушы сол гылым саласы бойынша барл ық ақпаратты а лд ым ен о қ у л ы қ т а н алады. Демек.
скі буын арасындагы багдарлама мен окулықтың бі лі м мазмұнын салыстыра к с л т . оасгауын, сын,,,, мұгалімі білім бер уд ің а л г а ш қ ы с ат ысы нд а- ак ана плп, о к ь п у д ы ң д ай ын ды қ кезеңін гана емес. 1-сыныптан с о ң г ы сыныпка д е и ш п ана п л ш оқытудьщ Шл ы К к у рсь пшц н е т і н к ал ай тын ын б а й к а у г а бодады. o p , ‘l f>vbHi мүгадіхи оілім оеруге б асга уышт а берілген білім негізінс сүйеніп. иісқан ілн і меп д аі дыс ын сскерін. сол нән б о й ы н ш а г ы л ы м негізін қалайды. Міне, мұның өзі де окыту ісіндегі сабақтастық. Олай болса, білім сапасын көтерудің бір жолы сабақтастық екенін де ұмытуға болмайды. жүктеу/скачать 222,34 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|