Сабақтың нөмірі: №2 Сабақтың тақырыбы: Бензол және оның гомологтарының химиялық қасиеттері. Бензолдың алынуы

• 
  Бензол және оның гомологтарының химиялық қасиеттерін біледі;
  
• 
  Олардың арасындағы реакция теңдеулерін құрастырады.
  

Жаңа сабақты түсіну үшін мына видеоны көреміз.

1. Бензол және оның гомологтарының химиялық қасиеттері туралы видeоны көріңіздер https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/arender

Сабақ мазмұны:

Бензол орынбасу, қосылу және тотығу реакцияларына түседі.

Орынбасу реакциялары.

1. Галогендермен орынбасу реакциялары темір (III) тұздарының қатысында жүреді:

Хлормен де бензол осылай әрекеттеседі.

3. Бензолдың гомологтары орынбасу реакцияларына бензолға қарағанда оңай түседі. Мысалы, толуолдың азот қышқылымен әрекеттесу реакциясы нәтижесінде 2,4,6-тринитротолуол түзіледі:

2-, 4-, 6-тринитротолуолды тротил, тол, ТНТ деп те атайды.

Қосылу реакциялары. Бензол косылу реакцияларына қиын түседі. Тек қатты қыздырғанда немесе ультракүлгін сәулелермен әсер еткенде және катализатордың қатысында ғана бензол қанықпаған қасиет көрсетіп, сутекті және галогендерді қосып алады.

4. Гидрленуі. Катализаторлар қатысында қыздырғанда бензол сутекті қосып алып, циклогексанға айналады:

Бензолдан циклогексан алу

5. Галогенді қосып алуы. Ультракүлгін сәулелердің әсерінен бензол хлордың алты атомын қосып алып, нәтижесінде, гексахлорциклогексан (гексахлоран) түзіледі:

7. Бензол мен оның гомологтары ауада ашық жалынмен бықсып, күйе түзе жанады (молекула құрамындағы көміртектің массалық үлесіне көңіл аударыңдар):

2С₆Н₆ + 3O₂ -> 12C + 6Н₂O

Егер қосымша оттек немесе ауа үрленсе, жану толық жүреді:

2С₆Н₆ + 15O₂ -> 12СO₂ + 6H₂0

Оқулық беттеріне, Интернет-ресурстарға сілтеме (видеоүзінді, құжат, мәтін және т.б. нақты сілтеме беру).

https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/11-synyp/arender

«Kundelik.kz» сайтындағы презентациялық материал