Сабақтың тақырыбы: №1 практикалық жұмыс «Қауіпсіздік техникасының ережелерімен және зертханалық құрал-жабдықтармен танысу»

Салыстырмалы атомдық масса

7.1.2.9 -табиғи изотоптары бар химиялық элементтердің атомдық массалары бөлшек сан болатындығын түсіну

7.1.2.10 -салыстырмалы атомдық массаның анықтамасын білу

• 
  Оқулықта берілген тапсырмаларды орындайды. Тақырыпты меңгереді.
  

• 
  Тақырыптың маңызы туралы дәлелдеп айтып бере алады.
  

• 
  Білімді сыныптастарына түсіндіріп оқулықтан тыс ресурстар қоса алады.
  

Сабақ барысында тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.

Салыстырмалы атомдық масса

Мақсаты: әрбір қатысушының сол топтың бір мүшесі екендігін сезінуі, бір-біріне жылылық сыйлау.

Нұсқаулық:

Көршіңді оң жақтан құшақта,

Көршіңді сол жақтан құшақта.

Оң жақтағы көршіңе бір жымиып,

Сол жақтағы көршіңе бір жымиып,

Бүгінгі тренинг барысы,

Біз үлкен отбасы.

Жіпте жайылған фотосреттерді алып, түріне сай топтарға бөлінеді.

(Көршілер қимыл – қозғалыстар арқылы жаттығуды жасайды)

Топтарға тапсырма:

(Мәтін бөліктерін тарату)

Оқулықтағы тапсырмаларды топтарға бөлу

Атомдардың массасын граммен не килограммен өлшеуге бола ма?

Атомдардың массасы өте кіші болғанымен олардың сандық мәні дәлдікпен анықталған. Мысалы ең жеңіл атом атом сутегінің атомдық массасы:

mа (H)=1.66*10-24 г немесе 1,66*10-27кг Оттегінің массасы одан 16 есе ауыр:

mа (O)=2.66*10-23 г немесе 2,66*10-26 кг-ға тең.

Мынадай сандарды пайдалану ыңғайсыз. Сондықтан атомдық массаны өлшеу үшін арнайы өлшем бірлігі, массаның атомдық бірлігі (м.а. б) қолданылады .

Массаның атомдық бірлігі (м.а. б.) бұл көміртегінің 1/12 атомдық массасына тең. Көміртегі атомның массасы:

2,0*10-26г немесе2,0*10-26кг,ал мұның 1/12 бөлігі

20*10-26kг =1.66*10-27кг =1,66*10-24г.

Осы мәнді м.а.б. деп аламыз. Бір атомдық масса бірлігіне тең сандық мәнді салыстырмалы атомдық масса деп анықтама беріледі. Салыстырмалы атомдық масса өлшемсіз шама екенін және оны (индексі ағылшын тілінде relative- "салыстырмалы " деген мағына береді ).

Мысалы оттегі үшін:

Ar=2.66*10-23 = 16

0.66*10-23

массасының атомдық бірлігімен (м.а.б.) алынған атомдар массасынан салыстырмалы атомдық массаның өлшемсіз шамасын ажырата білу керек.

мысалы; mа (H)=1м.а.б. Аr (H) =1

та (O)=16 м.а.б. Ar (O ) =16

та (S)=32 м.a.б. Ar (S) =32

Демек сутегі атомның массасы көміртегі атомның массасына 1/12 бөлігіне тең екенін, ал оттегі ал оттегі атомның массасы 16 есе, күкірт 32 есе бұл масадан ауыр екенін көрсетеді.

Химиялық формула

жай және күрделі

Химиялық формула - заттың құрамын химиялық элемент таңбалары және индекстер көмегімен шартты түрде бейнелеу.

Заттың салыстырмалы молекулалық массасы, берілген зат молекуласының массасы көміртек атомы массасының 1/12 бөлігінен неше есе ауыр екенін білдіреді.

Химиялық формула арқылы салыстырмалы молекулалық массасын табамыз:

Мr (H2O) = (2•1)+16=18

Бірнеше мысалдармен түсіндіріледі.

Оқушылар жаңа білімге сай оқулықты қолдана отырып өз түсінгендерін постерге түсіреді.

Оқушылар өз ойларын постерге жазып оқып береді.

2 минут

Оқушыларға жасырын суреттер таратылады, кімге балық түссе, сол алтын балық болады, оқушы алтын балықтың маскасын киіп, ортаға шығады. Басқа оқушылар оған сұрақтар қояды. Егер жауап бере алмаса топ мүшелері көмектесуіне болады.

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

Валенттілік. Химиялық формулалар.

Қосылыстардың формуласы бойынша салыстырмалы молекулалық массасын есептеу

7.1.2.12 -химиялық қосылыстың формуласы бойынша салыстырмалы молекулалық/ формулалық массасын есептеу

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

Валенттілік. Химиялық формулалар.

Қосылыстардың формуласы бойынша салыстырмалы молекулалық массасын есептеу

Киімдер бейнеленген карточкалар ұсыну. Оқушылар таңдаған киімдерге сай топтарға бөлінеді.

Мақсаты: эмпатияны дамыту.

Нұсқаулық: «Сіздердің алдыызда қорапша тұр. Сол қорапшадан билет суыруларыңыз қажет. Ол билеттерде «Балалық шақ», «Балалық шақтан қызықты оқиға» билеті түссе, сол мұғалім өзінің балалық шақтан бастан өткізген қызықты оқиғасын айтып береді.

Талдау:

1-топ:

2-топ: Зерттеушілер

3-топ: Суретшілер

«Балалық шақтан қызықты оқиға»

Тренинг.

10 минут

1. Оқушыларды бейметалдардың сутекті қосылыстарының мысалында  атом  валенттілік терінің жаңа қасиеттерімен таныстыру. HBr, H₂S, PH₃, SH₄, CH₄, H₂O, NH₃. Валенттілікке анықтама  бергеннен кейін, жоғарыда  көрсетілген заттардың формулалары жазылып, оқушыларды бромның, күкірттің, фосфордың, кремнийдің, көміртегінің, оттегінің және азоттың  валенттіліктерін осы элементтер мен  қосылған сутегі атомдарының  жалпы саны бойынша анықтауға  жаттықтыру жұмысы жүргізіледі.

2. Егер бір элементтің  валенттілігі  белгілі болса екінші элементтің валенттілігін табуға  болатындығын Al₂O₃ мысалымен түсіндіреміз.

Оның алгоритмі ұсынылады. (мұғалім бұл алгоритмді кесте  түрінде тақтаға іліп  қоюына болады)                                                                                    

1. Қосылыстың формуласы жазылады:       Al₂ O₃ ;                                                                      _ІІ

2. Қосылыстағы оттегі атомының валенттігі белгілі, оны рим санымен үстіне жазу:  Al₂O₃ ;

3. Оттектің валенттігін оның индексіне көбейтіп, алюминийдің индексіне бөлу: 

       ІІ * 3 = 6;  6 : 2 = III;                                                                                                        _{ІІІ    ІІ}

4. Қосылыстағы алюминийдің валенттігі үшке тең, оны рим санымен үстіне жазу: Al₂O₃;

Тұрақты және ауыспалы  валенттілік туралы түсінік  беріледі. Оқушыларға дәптеріне тұрақты валенттілік сақтайтын элементтерді жаздырамыз.

          I - валентті Na,  K, Ag, H;   IІ – валентті Mg, Ca, Ba, Zn, O;   III – валентті Al

Элементтердің ауыспалы валенттілік көрсететіндігін дәлелдейміз. FeCl₂, FeCl₃, SO₂, SO₃, PbO₂,  CO, CO₂  қосылыстарын мысалға ала отырып, бұл заттардың аталуындағы ерекшелікті түсіндіреміз. Мысалы, көміртегі (II) оксиді, көміртегі (IV) оксиді.

І нұсқа: H_2, MgO, Al₂O_3, HCl, P₂O_5,

ІІ нұсқа: SiH_4, Na₂O, BaO, Ag₂O, H₂O,

ІІІ нұсқа: N₂O₅, NH_3, MnO_2, ZnO, N₂O,

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

10 минут

Оқулықтағы тапсырмаларды орындау

2 минут

Сабақты бекіту

Кері байланыс

3 минут

Бағалау парақшасы

«Белгілер» әдісі. Рефлексия парағы.

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

Тағам құрамындағы қоректік заттар.

№ 4 практикалық жұмыс «Тағам құрамындағы қоректік заттарды анықтау»

7.5.1.2 -тағамдық өнімдердің бір қатарын: көмірсулар (крахмал), нәруыз, майларды білужәне анықтай алу

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

«Тағам құрамындағы қоректік заттарды анықтау»

Қосылыстардың формуласы бойынша салыстырмалы молекулалық массасын есептеу

Сәлемдесу.

Мақсаты: қатысушылардың көңіл-күйін көтеру, жағымды эмоция туғызу.

Нұсқаулық: «Сіздерге бір өлеңнің 1 – жолын айтамын, ал сіздер келесі жолын айтасыз, ал келесі көрші топ 3-4 – жолын әнмен жалғастырады. Кейін жүргізуші басқа өлең бастағанда 3 – топ өлеңнің 2 – жолын айтады, ал 4 топ 3-4 жолын айтады. Ойын шеңбер бойынша жалғасады. Соңғы әннің соңы 2 жолын барлық топ орындайды».

1. «Әрқашан күн сөнбесін» (4 жол)

2. «Анашым» (4 жол)

3. «День рождения» (4 жол)

4. «Школный вальс» (4 жол)

5. «Жан досым» (4 жол)

Тренинг.

10 минут

— Ақуыз

— Көмірсу

Ақуыз — адам ағзасын құрастырушы. Адам қалыпты өмір сүріп, дұрыс жұмыс атқару үшін құрамында бір күндік ақуыз мөлшері 100 — 120 гр. қажет.

Ақуыз мына тағамдарда кездеседі

— Сүт тағамдарында ———- Жұмыртқада

— Қара бидай нанында ——- Бұршақ

— Фасоль ————————— Соя

— Арахис ————————— Жаңғақ

— Саңырауқұлақ —————— Ет

— Балық

Көмірсу – негізгі жылу қоры және қуат береді. Көмірсулар ағзада көп болатын болса, майға айналады. Бір тәуліктегі бір адамға қажетті көмірсудің мөлшері450 — 500г. Құрамында көмірсулар болатын тағамдарды көп пайдалану адамның семіруіне, қант ауруларына әкеліп соғатынын есте сақтау қажет.

Көмірсу мына тағамдарда кездеседі

— Нан ————————- Картоп

— Бидай жармасы ——— Банан

— Қант ———————— Бал

— Жеміс — жидек ——— Ботқа

— Күріш ——————— Тары

— Өсімдік майы ———- Жануар майы

Минералды заттар

Микро элементтер ————- Макро элементтер

— Натрий ————————— Темір

— Калий —————————- Мыс

— Хлор —————————— Йод

— Фосфор

— Кальций

— Магний

Минералды заттар — денеде кенеулі заттар мен су арқылы түседі. Жасушаның қозу, тежелуі үшін минералды заттар өте қажет, сонымен қатар олар сүйек пен тісті бекіндіріп, денедегі ұлпалар мен сұйықтықтардың құрамына кіреді. Бір адамға тәулік мөлшері – 10гр. минералды заттар қажет.

Су — адам денесінің тіршілігі үшін ең қажетті зат. Адам күніне шамамен

2 — 2, 5л. Су ішеді. Оның 1 литрін ішеміз, 1 литрі тамақтың құраммен түседі, ал 200 — 300мл. Ағзаға зат алмасудың нәтижесінде пайда болады.

(Әрбір топ берілген сұрақ бойынша өз позициясын жариялау керек. Бұл үшін топ ішінен спикер берілген уақыт ішінде (5 мину) басқа қатысушылар алдында сөйлеп, топ ұстанымын жеткізеді.)

Оқулық,

10 минут

Оқулықта берілген тапсырмаларды орындау.

Топ жетекшілеріне топ мүшелерін бағалау үшін критерийлер беріледі.Оқушылар тест шешіп, критерий арқылы топ жетекшісі топ мүшелерін бағалайды, топ жетекшісін топ мүшелерінің бірі бағалайды.

Топтық жұмысқа арналған ресурстар

2 минут

Сабақты бекіту

10 минут

Дәрумендер — ағзаның тіршілік қабілеті үшін қажетті зат, ол адамның дене және ой еңбегін арттырады, оның өсуі мен дамуын, ауруға қарсы тұруын қамтамасыз етеді.

Дәрумендердің түрлері

А, В1, В2, В3, В4, В6, В12, В13, В15, ВС, ВТ, С, Д, Е, Ғ, Н, К, Р, РР, N, V

Дәрумендер мына тағамдарда кездеседі

— Жеміс — жидектер —- Сүт

— Көкөністер ———— Нан

— Өсімдік ———- Сары май

— Балық ————— Күріш

— Бауыр ———- Жұмыртқа

— Ет

Тамақтану ережесі

— 2. Асты дұрыс шайнау

— 3. Жегің келмесе жеме

— 4. Тамақтану үшін жеу керек

Тамақтану мезгілі

— 1. Таңертеңгілік ас — 25%

— 2. Түскі ас – 40%

— 3. Сәскелік ас – 15%

— 4. Кешкі ас – 20%

Тамақтануда нені шектеу керек

— Тағамдық тұзды

— Қантты

IV. Жаңа сабақты бекіту:

Семантикалық карта толтыру: Қандай тамақта күнделікті рационға қажетті қоректік заттар барын анықта.

Тамақтың түрлері ———— Су —— Көмірсу ——- Ақуыз —— Май —— Дәрумен —— Минералды

Сүт және сүт тағамдары ——+————+——————-+————+—————+——————+

Нан, жарма, ұн тағамдары

Ет, балық, тауық, жұмыртқа

Көкөністер мен жемістер

Өсімдік және мал майы

Тағамға байланысты валеологиялық диктант

Түскі аста сұйық тағам… ішу қалыптасқан. Оның… 250 — 500 гр…

Қапырық ыстықта асханалық… немесе аздап тұз… су, ең жақсысы газды… ішу керек.

Ылғалды… өнімі — қияр.

Күнбағыс өсімдігінен… алынады.

… адам қанының құрамын толықтырушы жеміс.

Керекті сөздер: құрамында сорпа, су болады, май, көп көкөніс, салынған, су, анар, минералды су.

Кері байланыс

Сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып, ағашқа жабыстырады.

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайы ма?

Бүгін оқушылар

не білді?

Сыныптағы ахуал

қандай болды?

Мен жоспарлаған

саралау шаралары

тиімді болды ма?

Мен берілген

уақыт ішінде

үлгердім бе? Мен

өз жоспарыма

қандай түзетулер

енгіздім жəне

неліктен?

Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

2:

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды

Адам ағзасындағы химиялық элементтер.

Тыныс алу үдерісі.

№11 зертханалық тәжірибе

«Тыныс алу үдерісін зерттеу»

7.5.1.4 -тыныс алу үдерісін түсіндіру

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды, тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

Тыныс алу үдерісі.

«Тыныс алу үдерісін зерттеу»

«Тағам құрамындағы қоректік заттарды анықтау»

Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.

«Қызыл гүлім-ай» би

Тапсырманы орындаған әр балаға конфеттер беріп отырамын.

10 минут

Адам ағзасындағы химиялық элементтер — адам өміріне қажетті үрдістерді жүзеге асырып, ағзаның толыққанды дамуын қамтамасыз ететін элементтер тобы. Бұл элементтерді тірі ағзалардағы орташа мөлшеріне қарай үш топқа бөледі: микроэлементтер, макроэлементтер және ультрамикроэлементтер. Ал тіршілік үшін маңыздылығына байланысты тіршілікке қажетті элементтер, қосымша элементтер және өте аз элементтер деп өзара бөледі. Сондықтан, химиялық элементтердің біреуінің жоқ болуы немесе жетіспеуі ағзадағы қалыпты жағдайды бұзады. Алайда, ағзадағы қандай да бір элементтің шамадан тыс болуы да ауыр салдарға әкеп соғады.

Балалар біз бүгін сақина салмақ ойынын ойнаймыз. Бұл ойынның бүгіінгі ерекшелігі кімнің қолында сақина қалса менің сұрағыма жауап береді?

мәтіндер.

10 минут