Электр тізбегінде кедергілері әр түрлі бірнеше энергия қабылдағыш болуы мүмкін.
Электр тізбегінде кедергілері әр түрлі бірнеше энергия қабылдағыш болуы мүмкін.
Тізбектің сыртқы участогы (16-сурет), кедергілері г1,r2 және r3 үш энергия қабылдағыштан тұрады деп алайық. қабылдағыштардың тұйык тізбекке осылай бірінен соң бірінің жалғануы тізбектеп қосу деп аталады. Бұл жағдайда барлык қабылдағыштардағы ток күші бірдей, болады да,ал сыртқы тізбектің кедергісі өткізгіштер кедергілерінің қосындысына тең бол ады.
Егер тізбекке бірнеше өткізгіш жалғанған болса, онда ток жолының ұзындығы ұлғаятын болады, соған байланысты кедергі де ұлғаятын болады.
Біз қарастырып отырған жағдайда, Ом заңы формуласы мына түрде жазылады:
Біз қарастырып отырған жағдайда, Ом заңы формуласы мына түрде жазылады:
Біз қарастырып отырған жағдайда, Ом заңы формуласы мына түрде жазылады:
Энергия көзінің қыскыштарындағы кернеу,сыртқы тізбектегі кернеуге тең, яғни
мұндағы Ir0 - энергия көзінін ішкі кедсргісіндегі кернеудін кемуі.
Тізбектей қосылған энергия қабылдағыштардың әр қайсысын, қыскышындағы кернеу, ток күшін сол қабылдағыштың кедергісіне көбейткенге тең болады, яғни:
Тізбектей қосылған энергия қабылдағыштардың әр қайсысын, қыскышындағы кернеу, ток күшін сол қабылдағыштың кедергісіне көбейткенге тең болады, яғни:
Сөйтіп, тізбектеп қосылған қабылдағыштардың қысқыштарындағы кернеулердің қосындысы энергия көзінің қысқыштарындағы кернеуге тең болады.
Тізбектің көршілес екі түйінін қосатын участогын тізбектің тарамдары деп атайды.
Мысалы, а түйінде (17-сур.) тізбек төрт тарамға тарамдалады да, олар содан кейін б түйінде тоғысады. Тарамдалмаған тізбектегі ток күшін I арқылы, ал тарамдардағы тең күштерін сәйкес І1, I2, І3 және I4 арқылы білгілейік. Бұл токтардың өзара қатынасы былай болады:
Мысалы, а түйінде (17-сур.) тізбек төрт тарамға тарамдалады да, олар содан кейін б түйінде тоғысады. Тарамдалмаған тізбектегі ток күшін I арқылы, ал тарамдардағы тең күштерін сәйкес І1, I2, І3 және I4 арқылы білгілейік. Бұл токтардың өзара қатынасы былай болады:
Кедергілерді параллель қосу
Кедергілерді параллель қосу
Төрт кедергіні параллель қосқан жағдайда (17 -сурет) ток төрт түрлі бағытта өтеді де, содан жалпы кедергі азаятын болады, басқаша айтқанда, әрбір тарамның өткізгіштіктерінен тұратын тізбектің жалпы өткізгіштігі артатын болады.
Өткізгіштік кедергіге кері шама болғандықтан, бұл теңдікті мына түрде жазамыз
Тарамдалмаған тізбектегі ток күшін І арқылы белгілейік; оған сәйкес жеке тарамдардағы ток күштері І1, I2, І3 және I4 болсын; а және б нүктелердін арасындағы кернеу U ал кедергі r болсын.
Ом заны бойынша мына тендіктерді жаза аламыз:
Белгіленген қатынас параллель қосылған қабылдағыштарға қолданылатын кез келген сан үшін дұрыс. Электр тізбегінде кедергілері параллель қосылған екі қабылдағыш тұрған жағдайда, мына теңдікті жаза аламыз:
Бұл теңдіктен параллель жалғанған екі кедергіні алмастыруға болатын эквивалент ксдергіні r таба аламыз:
Бұл формуладан мынадай ереже туындаыды: екі параллель жалғанған энергия қабылдағыштардың кедергісі, қабылдағыштар кедергілерінің көбейтіндісін сол кедергілердің қосындысына бөлгенге тең болады.
Бұл хатынастардан кедергілері параллель қосылған тізбектерде токтар сол кедергілерге кері пропорционал бөлінетінін көреміз. Сөйтіп, параллель қосылған кедергі неғұрлым үлкен болса, ол кедергідегі ток соғүрлым аз болады және керісінше,Кедергі өткізгіштікке кері шама болғандықтан, өткізгіштері паралель қосылған тізбектердегі токтар, сол өткізгіштердің өткізгіштігіне тура пропорционал болады.
Бұл хатынастардан кедергілері параллель қосылған тізбектерде токтар сол кедергілерге кері пропорционал бөлінетінін көреміз. Сөйтіп, параллель қосылған кедергі неғұрлым үлкен болса, ол кедергідегі ток соғүрлым аз болады және керісінше,Кедергі өткізгіштікке кері шама болғандықтан, өткізгіштері паралель қосылған тізбектердегі токтар, сол өткізгіштердің өткізгіштігіне тура пропорционал болады.
IV. Сабақты бекіту: сұрақ-жауап
IV. Сабақты бекіту: сұрақ-жауап
Тізбектеп қосу дегеніміз не?
Кедергілерді тізбектей және паралель қосудағы формулалар?
