Өткізгіштің электр кедергісі, өткізгіштің меншікті кедергісі, реостат.
Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаты:
8.4.2.7- кедергінің физикалық мағынасын , оның өлшем бірлігін түсіндіру;
8.4.2.8- есеп шығарғанда өткізгіштің меншікті кедергісінің формуласын қолдану
Сабақтың мақсаты
Барлық оқушылар істей алады: Кедергінің және меншікті кедергінің физикалық мағынасын түсінеді
Көптеген оқуышылар істей алады: Кедергінің және меншікті кедергінің формуласын есептер шығаруда қолданады
Кейбір оқушылар істей алады: Есеп шығаруда алынған қорытындыларға қарай өткізгіштерді ажырата алады.
Ұйымдастыру Оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Топқа бөлу.
Үй тапсырмасы «Кір жаю» әдісі 1.Алғаш рет электр тогы түсінігін енгізген ғалым.
2.Ток күші деген не? Өлшем бірлігі қандай?
3.Ток күшін өлшейтін құрал 4.Электр кернеуі деген не? Өлшем бірлігі
5.Кернеуді өлшейтін құрал не деп аталады?
6,Ток көздеріне не жатады?
7.Ең алғаш рет ток көзін алған ғалым кім?
8.Зарядтарды бөлу дегенім не?
Интерактивті тақтадан медиаобъект тамашалау
Оқушылардың білу, түсіну дағдыларын дамыту мақсатында«ДЖИГСО» тәсілі арқылы жаңа сабақты бастаймын.
R
Ƥ
Ɩ
S
W W W W
өткізгіштің кедергісі
Меншікті кедергі
реостат
потенцèометр
Rтобы.Өткізгіштің кедергісі: өткізгіштегі еркін бөлшектер электр өрісінің әсерінің ретімен қозғалысқа түсіп, осы өткізгіштің иондарымен өзара әсерлеседі. Осы кезде олардың реттелген қозғалысы баяулап, ток күші
Георг Cимон Ом (1789—1854) 120 кемиді. Электр тогының жүруіне жасалатын бөгет электр кедергісі деп аталады. Әртүрлі өткізгіштер токтың жүруіне кедергі жасайды. Демек, олардың кедергісі әртүрлі. Өткізгіштің ток жүруіне кедергі жасау қабілетін сипаттайтын физикалық шама электр кедергісі (R) деп аталады. Өткізгіштік қабілеті үлкен болса, кедергінің аз болатыны түсінікті. Өткізгіш сымның кедергісін R = ρ l/S (25.1) формуласынан табады. Мұндағы ρ про порционалдық коэффициенті өткізгіш жасалған материалдың ішкі құрылымын анықтайды. Бұл коэффициент заттың меншікті кедергісі деп аталады.
Ƥ-тобы. Меншікті кедергі — бірлік ұзындық пен бірлік қимадағы кедергімен анықталатын физикалық шама. Әр заттың өзіне тән меншікті кедергісі бар және ол кестеге енгізілген. ХБ жүйесіндегі кедергінің өлшем бірлігі [R] = Ом. Ол Омның құрметіне аталған. Өткізгіштің ұштарындағы кернеу 1 В болғанда одан 1 А ток өтсе, өткізгіштің кедергісі 1 Ом болады. ХБ жүйесінде меншікті кедергінің өлшем бірлігі [ρ] = Ом · м. Есеп шығарған кезде меншікті кедергінің мына өлшем бірлігі қолданылады: [ρ] = Ом·мм2/м Кедергіні омметрдің көмегімен өлшейді. Металдардың ішінде токты өте жақсы өт кізетіндер — күміс пен мыс. Себебі олар дың меншікті кедергісі өте аз. Көптеген жағдайларда электр құрылғыларында меншікті кедергісі үлкен материалдар керек. Мысалы: нихром, никелин, константа. Менш ікті кедергісі өте үлкен эбонит, фарфор, керамика сияқты заттар да бар. Оларды диэлектриктер деп атайды да, оқшаулағыш ретінде қолданады. Тәжірибелер көрсеткендей, өткізгіштің кедергісі температураға тәуелді. Темпе ра тураның артуымен өткізгіштердің кедергісі артады. Заттың құрамына қарай температура артқан сайын өткізгіштің кедергісі артатынын түсіндіріңдер. Заттың құрамына қарай температура артқан сайын өткізгіштің кедергісі артатынын түсіндіріңдер. Жасаған эксперименттер жаңа заңның ашылуына әкелді.
