Сабақтың тақырыбы

• 
  Аэробты және анаэробты тыныс алу типтерін біледі;
  
• 
  Аэробты және анаэробты тыныс алу типерін ажыратады;
  
• 
  Аэробты және анаэробты тыныс алу типтерін мағынасын түсінеді.
  
• 
  Тыныс алу жүйесінің химиялық реакциясының теңдеуін қолдана отырып аэробты тыныс алу жүйесін сипаттайды және анықтайды.
  

Жаңа тақырыптың түсіндірілуі

Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету

Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы

Бүгінгі сабақта тыныс алу реакциясының химиялық теңдеуін пайдалана отырып, анаэробты және аэробты тыныс алуды салыстырамыз

• 
  Аэробты және анаэробты тыныс алу типтерін білу.
  
• 
  Аэробты және анаэробты тыныс алу типерін ажырату;
  
• 
  Аэробты және анаэробты тыныс алу типтерін мағынасын түсіну.
  
• 
  Тыныс алу жүйесінің химиялық реакциясының теңдеуін қолдана отырып аэробты тыныс алуды спаттау және анықтау.
  

10 минут

Тағамның құрамында қант бар екенін білеміз, ол бізге қуат береді.

Бірақ біз бұл энергияны қанттан қалай аламыз?

Бұл организмдердің барлығын не біріктіреді?

Олардың барлығы қозғалады және бұл энергияны қажет етеді.

Осы әртүрлі ағзалар қозғалу үшін энергияны қалай алады?

Ағзаларға энергия қажет:

• күрделі молекулаларды құруға арналған химиялық реакциялар

• қозғалыс

• жылыну үшін

Тапсырма 1. Алдыңғы білімдеріңізді қолданып келесі сұрақтарға жауап беріңіз.

Аэробты тыныс алудың ауызша теңдеуін аяқтау үшін осы сөздерді қолданыңыз.

Таңба теңдеуін жаза аласыз ба?

Тыныс алу үшін глюкоза мен оттегін қайдан алатынымызды және көмірқышқыл газы мен сумен не болатынын түсіндіріңіз.

Энергияның тірі организмдер үшін маңызды болуының үш себебін келтіріңіз.

Аэробты тыныс алудың химиялық реакциясы:

С6Н12О2 + О2 = СО2 + Н2О + АТФ

Глюкоза + оттегі = көміртек диоксиді + су + энергия

Адам денесінде жүздеген трилион жасушадан құралатын болса, сол жасушалардың әр қайсысы тыныс алады. Жасуша ішінде жүретін тыныс алуды жасушалық тыныс алу деп атайды. Жасушалық тыныс алу 2-ге бөлінеді.

• 
  Аэропты тыныс алу
  

• 
  Анаэробты тыныс
  

Митохондриялар — жіпше және түйіршік тәрізді органоид. Ол автотрофты және гетеротрофты организмдердің цитоплазмасында кездеседі. Митохондрияның құрамына енетін ақуыздардың көпшілігі — тотығу процесін камтамасыз ететін, матриксінде және ішкі мембраналарына орналасқан ферменттер болып табылады. Жануарлар жасушаларына қарағанда жасыл өсімдіктерде митохондриялар аз кездеседі, өйткені митохондриялардың кейбір қызметтерін хлоропластар атқарады.

• 
  Білімленд сайытынан
  

• 
  Факультативті аэробтық организмдер тобына оттектің бар-жоғын талғамай тіршілік ететін организмдер жатады, мысалы, күкірт, темір бактериялары оттекті нитраттардан, сульфаттардан, т.б. қосылыстардан алады.
  
• 
  Облигатты аэробтық организмдер тотығу реакциясы кезіндегі энергияны пайдаланады, мысалы, сірке қышқыл бактериялары этил спиртін сірке қышқылына дейін, ал кейбір зең саңырауқұлақтары қанттарды лимон, қымыздық, глюкон қышқылдарын түзгенге дейін тотықтырады.
  
• 
  Оттектің (О2) қатысуымен жүретін биологиялық процесті аэробиоз деп атайды. Аэробтық организмдердің арасында ең маңыздысы фотосинтез процесіне қатысатын организмдер – цианобактериялар, балдырлар және түтікті өсімдіктер.
  
• 
  Аэробтық организмдер табиғатта кеңінен таралған және ондағы зат айналымына үлкен, топырақтағы түрлі ауру қоздыратын бактерияларды жояды. тіршілігіне
  
• 
  Ауаның құрамындағы оттектің белгілі мөлшері мен қысымы қажет.
  

Аэробты және анаэробты тыныс алу үдерістерін салыстыру кестесі.

Оттегі туралы біз не білмейміз? Оттегінің ағзаға кері әсері бейне материалды тамашалау.

Слайд 15

• 
  1. Аэробты тыныс алудың анаэробты тыныс алудан айырмашылығы неде?
  
• 
  Аэробты тыныс алу оттегі қатысында жүреді
  
• 
  2. Анаэробты тыныс алудың аэробты тыныс алуға қарағанда энергетикалық құндылығы неліктен төмен екендігін реакция теңдеуін жазып түсіндір.
  
• 
  Аэробты тыныс алу
  

Глюкоза + оттегі = көміртек диоксиді + су + энергия

• 
  Анаэробты тыныс алу
  

Глюкоза + оттегі = сүт қышқылы + энергия