Сабденова У. О., Асылбекова Г. Т
жүктеу/скачать 341,56 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабденова У. О., Асылбекова Г. Т., Диканбаева А. К., Абдибаева М.М. Қазақстан, Шымкент, М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан
- Proceedings of the International Scientific and Practical Conference
- Topical Researches of the World Science
- V – мен білемін + -білмеймін - - түсінетінмін, бірақ басқаша - түсінбедім, көп білгім келеді.
- ӘДЕБИЕТТЕР
- Dr. Chem. Sci. Baikenov M. I., Cand. Chem. Sci. Meiramov M. G., Cand. Chem. Sci. Khalikova Z. S., Cand. Chem. Sci. Khalitova A. I.
- INFLUENCE OF CATALYST NATURE ON HYDROGENATION OF ANTHRACENE IN ETHANOL MEDIUM
| Topical Researches of the World Science 79
CHEMISTRY
Магистры Сабденова У. О., Асылбекова Г. Т., Диканбаева А. К., Абдибаева М.М. Қазақстан, Шымкент, М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті ОРТА МЕКТЕП ХИМИЯ КУРСЫНДА «ХИМИЯЛЫҚ БАЙЛАНЫСТАР» ТАҚЫРЫБЫН ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯМЕН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІ A modern educational process is unthinkable without the search of the new, more effective technologies called to assist to developing creative flairs of student. It is necessary to try to get, what a student became the active participant of educational process, and a teacher, forgetting about the role of informant, was the organizer of cognitive activity of student Ұлттық білім үлгісінің негізгі бағыты - адамды қоғамның ең негізгі құндылығы ретінде тану, оның қоғамдағы орны мен рӛліне, әлеуметтік жағдайына, психикалық даму ерекшелігіне мән беру, сол арқылы оның рухани жан-дүниесінің баюына, саяси кӛзқарасының, творчестволық еркіңдігі мен белсенділігінің, кәсіби іскерлігінің қалыптасуына жағдай жасау, мүмкіндік беру. Яғни, XXI ғасырдың маманы - жаратылыстану мен гуманитарлық ғылымдар бойынша ой-ӛрісі кең, жан-дүниесі бай, ұлттық менталитеті жоғары, кәсіби білікті маман, адамдармен дұрыс қарым- қатынас жасай алатын, басқаның пікірімен санасатын, кез-келген ситуациядан шығудың жолын таба алатын, жауапкершілік сезімі жоғары, қоғамда белгілі бір рӛл атқаратын, қайталанбайтын дара тұлға болуы тиіс. Ал мұндай мүмкіндіктің негізі - жоғары білімде. Ӛйткені жоғары білім - үздіксіз білім беру жүйесінің шешуші тетігі. Мемлекеттік білім стандарт деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдас- тыру жаңа педагогикалық технологияларды ендіруді міндеттейді. Білім беру саласы қызметкерлерінің алдында қойылып отырған басты міндеттерінің бірі - оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Еліміздің егемендік алып, қоғамдық ӛмірдің барлық, соның ішінде білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мен
Proceedings of the International Scientific and Practical Conference 80
ізгілендіру мектепті осы кезге дейінгі дағдарыстан шығаратын қуатты талпыныстарға жол ашты. Білім мазмұны жаңа үрдістік біліктермен, ақпаратты қабылдау қабілеттерінің дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және нарық жағдайындағы білім беру бағдарламаларының нақтылануымен байи түсуде. Атап айтқанда: • Есте сақтауға негізделген оқып білім алудан, бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға кӛшу; • Білімнің статистикалық үлгісінен ақыл-ой әрекетінің динамикалық құрылым жүйесіне кӛшу; Оқытудың технологиясы білім берудің теориялық және қызметтік негізін қалыптастыруда, білімді еңбекпен ұштастырып, іс- әрекеттің сапалығын дамытады, мақсатты ӛмір сүруге ұмтылуға әсер етеді. Оқыту технологиясы оқу бағдарламаларында қарастырылған алға қойған мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс-құрал түрлерінің жүйесі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолы. Оқыту технологиясында мазмұн, әдіс және құралдардың ӛзара байланысы мен себептілігі жатыр, ал қажетті мазмұнда, тиімді әдістер мен құралдарды, бағдарлама мен алға қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу. Оқытудың қазіргі заманғы тенденциялары жоғары білікті маман даярлаудың жаңартылған сапалы ӛзгерістерін талап етіп отыр. Осы орайда студенттерге жоғары білімнің сапасын арттыру мақсатында әр түрлі бағытта және жаңа әдістерді пайдалана отырып білім беру үлкен маңызға ие. Оқу процесінің сапасын қамтамасыз етуде оқыту әдістерінің атқарар қызметі зор, себебі ол оқу процесін ұйымдас- тырудың тиімділігін кӛрсететін фактор болып табылады. Химиялық байланыс туралы ілім – химияның ӛзекті де ӛткір, әрі орталық мәселесі. Заттағы атомдардың әрекеттесу табиғатын түсінбей тұрып, химиялық қосылыстардың кӛп қырлы да жан-жақты болу себебін түсінуге, олардың түзілу механизмін, құрамын, құрылымы мен құрылымын және реакцияласу қабілеттілігін елестету, түсіну және нанымды мазмұндау мүмкін емес. Орта мектептің химия курсын оқыту барысында химиялық байланыстар және зат құрылысы тарауын оқытудың әдістемесін жасау үшін келесі міндеттерді жүзеге асыру керек, яғни атап айтар болсақ: - орта мектепте химия курсында «Химиялық байланыстар және зат құрылысы» тарауының орны мен мазмұнын анықтау; - «Химиялық байланыс» тақырыбын сыни тұрғыда ойлау технологиясымен оқыту әдістемесін жасау; Topical Researches of the World Science 81
Қазір Республика оқу орындары, педагогикалық ұжымдары ұсынылып отырған кӛпнұсқалыққа байланысты ӛздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі бойынша қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялык ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап караудың маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру
мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа кӛптеген адами келбетінің калыптасуына игі әсерін тигізеді, ӛзін-ӛзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына кӛмектеседі. Жаңа технологиялардың бірі – сыни тұрғыдан ойлау технологиясы. Сыни тұрғыдан ойлау — бұл саналы мағынаны іздеу: ӛзінің кӛзқарасының қандайлық болуымен, басқалардың да пікірін ескеріп, қандай да обьективті ойлау және қисыны бар ӛзіндік қате сенімінен бас тарта білу. Сыни тұрғыдан ойлаудың жаңа идеяларды ұсынуға және жаңа мүмкіндіктерді кӛруге қабілетті, мәселелерді шешу кезінде маңызы зор (1 кесте). Білуі қажет: - алдын-ала сенімділік туғызу; - білімдерін бір-біріне жеткізу; - бұл мәселені шешуге осы білімдерінің әсер етуі. Сыни тұрғыдан ойлай білетін адам сұрақтар қоя біледі: - Мен не білемін? - Мен жаңаша нені білдім? - Менің білімім қалай ӛзгерді? - Мен осы біліммен не істей аламын? XX ғасырда білім берудің мақсаттары мен міндеттері ӛзгереді, ӛйткені
келешекте мәліметтердің жинақталуы жүктеменің оқушылардың шамасынан тыс болуына әкеледі және оқытушының міндеті білімді кӛбейту емес, осы білімдерін ӛз бетімен алуға мүмкіндік беретіндей құралмен қамтамасыз ету.
Proceedings of the International Scientific and Practical Conference 82
1 кесте Білім берудің мақсаты мен міндетінің ӛзгеруі
Ескілер Жаңалар Оқушы
- Білім мен дағдыны игереді; - Оларды мүмкіндігінше кӛп кӛлемде игеру;
- Материалдың кӛлеміне қарай бағдарлау; - Таңдау
мүмкіндігінің жоқтығы; - Білім беру мен ӛмір сүрудің мақсатын дайын түрде
қабылдау; - Бақылаудан құтылуға ұмтылу.
- ӛзін - ӛзі дамыту және ӛзін - ӛзі жетілдіру; - білім іс-әрекет түрінде келешекте жұмыспен қамтамасыз етілетіндей игеріледі; - бағдарламаларды, тіпті пәндерді ӛз еркімен таңдау мүмкіндігінің болуы; - ӛзінің жеке мақсаттарының қисынын келтіру
және оларға жету тәсілдерін қою; - дер
кезіндегі және
объектілі бақылауға ұмтылу. Оқу үрдісі - тәжірибе мен білімді беру; - тұрақты білім негізінде оқыту;
- еске
түсіру немесе
елестету, келтіру, даярлық әдістерін қолдану; - білім беру және оқу бағдарламаларының қатаңдығы. - оқушының жекелей дамуы, жеке тұлғаның қалыптасуы, ӛзін ӛзі
жетілдіру; - сыни тұрғыдан, талдауға бейім, логикалық ойлау негізінде оқыту; - ӛнімді іс-әрекет тәсілін оқыту, білімді алу тәсілдерін үйрену;
- оқу және білім беру бағдарламаларының икемділігі. Нәтиже
- оқушыларды болашақ тынышты, бір қалыпты, жоспарлы ӛмірге дайындау; - жоғарыдан сирек жаңа кіріспелер. - Қазіргі мектепте, қазіргі ұжымда жайлы «ӛмірге» жағдай
жасау; - ӛзін ӛзі жетілдіру және қоршаған әлемді
жетілдірудің инновациялық қажеттіліктерін қалыптастыру; - білім беруші бағдарламаларда, әдістерде, технологияларда, білім беру үрдісінің формаларында тұрақты
инновациялық үрдіс.
Topical Researches of the World Science 83
Білімнің сапасын кӛтеру, оқушылардың кәсіби біліктілігін, ойлау мәдениетін қалыптастыру, жеке адамның ішкі әлемін, ӛзіндік түсінуін, ӛзіндік дамуын қамтамасыз ету, оқытуда белгілі бір нәтижеге жету мақсатында педагог-ғалымдар оқу процесін «технология- ландыруда», яғни «оқытуды кепілді нәтиже беретін ӛндірістік- технологиялық процеске айналдыру» мәселесін кӛтеруде. Әдістеме ғылымы «Нені оқыту?», «Не үшін оқыту?», «Қалай оқыту?» деген сұрақтарға жауап іздесе, оқыту технологиясы «Қалай нәтижелі оқытуға болады?» деген мәселенің шешімін іздейді. Оқыту технологиясы мен әдістеменің мақсаты бір, яғни оқытудың тиімді жолдарын қарастыру. Әдістеме ғылымы теорияның қосымшасы, оны іске асырудың амалы болса, оқыту технологиясы – дидактикалық мақсатқа жетудің жолын кӛрсететін сызба, үлгі болып табылады. Оқыту технологиясы жоба, үлгі ретінде берілгенде ғана тиімді. Оқыту технологиясының негізгі мақсаты – «берілген үлгі бойынша ӛнім алу», оқытудың тиімділігін, сапасын кӛтеру. Орта мектеп химия курсында жүргізілетін «Химиялық байланыс» тақырыбын сыни тұрғыда ойлау технологиясымен оқыту әдістемесі келтірілді. «Сыни тұрғыдан ойлау» технологиясы - бұл саналы мағынаны іздеу: ӛзінің кӛзқарасының қандайлық болуымен, басқалардың да пікірін ескеріп, қандай да обьективті ойлау және қисыны бар ӛзіндік қате сенімінен бас тарта білу. Сыни тұрғыдан ойлаудың жаңа идеяларды ұсынуға және жаңа мүмкіндіктерді кӛруге қабілетті, мәселелерді шешу кезінде маңызы зор. «Химиялық байланыс» тақырыбын сыни тұрғыда ойлау технологиясымен оқыту.
және білімдер жүйесін игеру дәрежесін бағалау, алған білімдерін практика жүзінде пайдалануға бағыттау;
реафлексияға қабілеттілігін дамыту,
оқытудың жүйелілігін қамтамассыз ету;
деген оң кӛзқарасқа тәрбиелеу; Сабақтың түрі: тақырып бойынша білімді пайдалану. Көрнекіліктер: компьютер, медиапроектор, star board, кристалл торларының макеттері, биополимерлер модельдері: ақуыз, ДНҚ, скотч, әр оқушының алдында – қысқаша лекция, фломастерлер, таза қағаздар.
Proceedings of the International Scientific and Practical Conference 84
Шақыру кезеңі - кластер құру ( жиынтық) Бұл кезеңнің мақсаты: ▪ ӛтілетін тақырыптағы меңгеруі тиіс және талқылағысы келетін бӛлімін оқушылар ӛзбетінше бағыт алады; ▪ оқушыларда танымдық қызметті тудыружәне тақырыпты ӛзбетінше белсендіру; Жұмыстың осы фазасында тақырып бойынша негізгі ұғымдар және қалдық білімдер сұралып, ұжымдағылардың ойлары мен кӛзқарастары тыңдалады. Бұл кезеңде баға қойылмайды. Бірақ кластер әзірге тақтадан ӛшірілмейді. Мұғалім оқушыларға сұрақ келесі сұрақты қойып: «Сендердің ойлаған ойларын ғылыми түсінікке сәйкес келе ме?» сабақтың мақсаты анықталады.
Оқушыларға жаңа ақпарат ұсынылады да, оны олар ӛңдеуі тиіс. Бұл кезеңнің мақсаты: -
ақпаратпен белсенді жұмыс жасауды ұйымдастыру, ӛздеріндегі бар білімдерімен байланыстыру -
Бұл технология тестке және жазуга байланысты. Текстке қойылатын талаптар: оқылуы 7-10 минут. Текст бұл – жалпы тақырыпқа бекітілген, бүтінділік және байланыстыру қасиеттеріне ие, ақпаратты тасымалдайтын ойдың айтылуы. Текст адаптацияланған болуы тиіс. Тесті оқи отырып тұсына белгі қойылады:
Текстті бір рет оқып, ӛзінің алғашқы ұғымына оралуы керек. Оқушы бұрын осы тақырып бойынша қаншалықты білетінін еске түсіреді, белгілеулер саны кӛбеюі мүмкін. Ары қарай, дәптерлеріне немесе қағазға «инсерт» кестесіне бұл белгілеулерді сӛзбен жазады. Кестені толтыру барысында, қайтадан мәтінге оралып, ойлана отырып мұқият оқылуы тиіс.
V + - ? Мен білдім, бұл…
Бұл кезеңде сабақтың құрылымы бойынша жеке-бағыттаушы тәсілі қалыптасады. Бұл тексерілмейді. «Инсерт» технологиялық тәсілі «ескі» білімнен «жаңа» білімге ӛту жолында ақпараттың жиналу Topical Researches of the World Science 85
процесі кӛрініс табады.Бұл графада соңына дейін жеткізу керек. Кайтадан кластерге ораламыз. Рефлексия сатысында бұл тәсіл үлкен потенциалға ие. Рефлексия сатысы бұл – жаңа ақпарат негізінде «алдындағы кластердегі» дұрыс емес ұғымдарды жӛндеу. Жұмыс топта әрбір оқушымен жеке бүкіл тақырып бойынша немесе жеке мағыналы блок бойынша жүргізілуі мүмкін. «Не ӛзгерді», - деп мұғалім сұрайды? Кластерді ӛшіреді. Ең маңызды кезең – «жаңа» кластерлерді презентациялау кезеңі. Бұл ұғыну болып табылады. Қателесуге болады, түзету – қалыпты процесс.
2 кесте Рефлекция кезеңі -ұғыну Сұрақ Жауаптың варианттары 1.Сәйкестендір іңіз
1) калий хлорді 2) оттегі 3) магний 4) фосфор хлориді 5) натрий оксиді 6) тетрахлорметан Химиялық байланыс түрі: а)иондық б)ковалентті полюссіз в)металдық г)ковалентті полюсті 2.
Қандай элементтердің атомдарының арасында индық сипаттағы химиялық байланыс болады? А) N және О б)Si және
Cl в)Na
және O г)P және Br 3. Ковалентті полюссіз байланыс келесі заттарда байқалады А) кӛмір
қышқыл газы Б)
алмаз В)
аммиак Г)
хлороформ 4.
Келесі берілген қасиеттердің қайсысы
металдық А) 1,2,4 Б) 2,3,4 В)1,2,5 Г) 3,4,5 Proceedings of the International Scientific and Practical Conference 86
байланысы бар заттарға тән: 1) электрӛткізгіш тік; 2)
жылуӛткізгішті к;
3) диэлектрлік қасиеттері; 4) иілгіштігі; 5)
полярлы еріткітерде ерігіштігі 5.
Сәйкестендірің із
(заттың аталуы,
байланыс түрі, кристалл торының типі)
I. кремний II. Калий хлориді III. Фосфор (V) сульфиді IV. Натрий металдық ковалентт і полюсті иондық
ковалентт і полюссіз А) иондық Б) молекулалық В) атомдық Г) металдық 3кесте Ӛзін-ӛзі тексеру Сұрақ Жауап
1. 1а, 2б, 3в, 4г, 5а, 6г 2. В
Б 4.
А 5.
I.4.в; II.3.а; III.2.б; IV.1.г. Қорытынды жасау: ӛтілген
семинарға оқушылардың кӛзқарасын анықтау. 5 минут уақыт беріледі. Материалдар: барлық қатысушыларға қағаз, фламестерлер, скотч. Topical Researches of the World Science 87
Жүргізу: Жұмыстың нәтижесін қорытындылау үшін сұрақтар саусақтар кӛмегімен белгіленеді:
- басбармақ – тақырыппен әлі де жұмыс істегім келеді; - сұқ саусақ – маған мұнда нақты сілтемелер қажет; - ортаншы саусақ – маған бұл тұс мүлдем ұнамады; - аты жоқ саусақ – психологиялық атмосфера; - ең кіші саусақ – мына тұс маған түсініксіздеу … ; Оқушылар қолының суретін сызып салады да, әрбір саусақтың тұсына сұрақтарды жазады. Қол салынған сызықтың ішкі бӛлігіне ӛздерінің сұрақтарын жазады. Одан соң, осы парақтар «кӛрмедегі» секілді ілініп қойылады да, жалпы талқылауға дейін оқушыларға танысуға уақыт беріледі. Келесі сабақ талқылаудан басталады.
сабақтың нәтижелерімен таныса отырып, үйде ӛз-ӛзін бақылау және ӛз-ӛзін тексеру негізінде қатемен жұмыс жасау. «Химиялық байланыс» тақырыбын сыни тұрғыда ойлау технологиясымен оқыту сабағында оқушылар саналы түрде нені білгісі келетіні, нені білмейтіні немесе тағы бір қайталау керектігін ӛздері ұғына білді. Инсерт әдісін сабақтарда кеңінен пайдалану оқушылардың алған білімдерін іс жүзінде қолданумен бірге дүниетаным кӛзқарасын қалыптастырады. Сайыс сабағын ойын түрінде ӛткізу барысында оқушылар оқу танымдық әрекетке белсене қатысуы арттырылды. Әрбір оқыту тәсілдерінің ӛзіндік тиімді, ұтымды жақтары бар. Сондықтан, химияның сабақтарын оқыту барысында әртүрлі жаңа технологияларды пайдалана отырып, сабақты жүргізу қажет. Қазіргі жағдайда білім рӛлінің ӛскендігі соншалық, ол қоғамның дамуына әсер ететін басты конструктивті фактор болып отыр. Бұл сӛзсіз, оқытудың тиімді технологияларын жасаудың, жетілдірудің мықты стимулы қызметін атқарады. Осы әдістердің ішінде сыни тұрғыда ойлау технологиясы оқушылар ойлаудың жаңа идеялаын ұсыну барысында және жаңа Proceedings of the International Scientific and Practical Conference 88
мүмкіндіктерді кӛруге қабілетті, мәселелерді шешу кезінде маңызды- лығы жоғары екендігі анықталды. Әрбір оқыту тәсілдерінің ӛзіндік тиімді, ұтымды жақтары бар. Сондықтан химия пәнінің сабақтарын оқыту барысында әртүрлі жаңа технологияларды пайдалана отырып, сабақты жүргізу қажет. Бүгінгі таңда жаңа технология бойынша оқытудың ерекшелігі – оның білімді меңгерумен қоса, тұлғаның танымдық қабілеттерін және танымдық үрдістерді, яғни жадының алуан түрлерін (есту, кӛру, қимыл және т.б.) ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілетін арнайы жасалған оқу мен танымдық жағдайлар арқылы дамытуға бағытталады.
1. Қабдықайырұлы Қ., Монахов
В. М.
Оқытудың педагогикалық жаңа технологиясы. Алматы: Кітап, 1999.-256б. 2. Нұғманұлы Н. Химияны оқыту әдістемесі. Алмты, «Рауан» баспасы, 1993ж. 3. Векслер С. И. Современные требования к уроку. — М.: Просвещение, 1985.-56с. 4. Г. М. Чернобельская. Методика обучения химии в средней школе. – М.: Владос, 2000. – 336с. 5. Мырзабайұлы Б., Сарманова К. Ә, Шоқыбаев Ж. Ә. Химияны оқыту әдістемесі: Алматы: Білім, 2003. - 300б. 6. Кириллова Г. Д. Теория и практика урока в условиях развивающеого обучения. - М.: Просвещение, 1980. - 105с.
Cand. Chem. Sci. Khalikova Z. S., Cand. Chem. Sci. Khalitova A. I., Cand. Tech. Sci. Kochegina E. V. Kazakhstan, Karaganda, E.A. Buketov Karaganda State University INFLUENCE OF CATALYST NATURE ON HYDROGENATION OF ANTHRACENE IN ETHANOL MEDIUM The results of hydrogenation of anthracene in ethanol medium in the presence of various catalysts: nanopowdersof Fe, Cu, β- FeOOH, applied to carbon microspheres of Ni and Fe are presented. The greatest effect is observed when the catalyst β- FeOOH is introduced in an amount of 1.0%. жүктеу/скачать 341,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|