Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
§ 22. 50-ЖЫЛДАРДЫЃ СОЃЫ МЕН 80-ЖЫЛДАРДЫЃ БАС
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
| § 22. 50-ЖЫЛДАРДЫЃ СОЃЫ МЕН 80-ЖЫЛДАРДЫЃ БАС
КЕЗIНДЕГI ШЫЅЫС ЕУРОПА ЕЛДЕРI Орталыћ жќне Оѓтљстiк-Шыѕыс Еуропа коммунистiк партия- ларыныѓ социализмдi дамыту жолдарын iздестiруi. КОКП ХХ съезiнен кейiн халыћтыћ-демократия елдерiнiѓ басшылыѕы басћару ќдiстерiне жќне экономикалыћ саясатћа тљзетулер енгiзе бастады. Жаппай жазалаушылыћ тоћтатылды жќне саяси себептермен сотталѕандарды аћтау басталды. Югославия компартиясы ж)нiндегi айыптаулар негiзсiз деп танылды жќне бџл елмен мемлекеттiк жќне партиялыћ жолмен жасалатын ћатынастар ћалпына келтiрiлдi. Индустрияландыру баѕытыныѓ жетекшi баѕыт екендiгiн мойындай отырып, сонымен бiрге ауыл шаруашылыѕы мен жеѓiл )неркќсiптi )ркендетуге кљрделi ћаржы жџмсау џлѕайтылды. Польша, Венгрия, ГДР сияћты елдерде џсаћ жекеменшiк )ндiрiсiн жќне ћызмет к)рсету саласындаѕы жекеменшiк секторыныѓ ћызметiн дамыту љшiн аз болса да жаѕдайлар туѕызылды. 50-жылдардыѓ соѓы мен 60-жылдардыѓ бас кезi — Шыѕыс Еуропа- ныѓ коммунистiк партиялары љшiн социализмнiѓ еѓ оѓды љлгiсiн iздестiру кезеѓi болды. Шыѕыс Еуропаныѓ бiр топ елдерi )ндiрiстiк кооперацияны ћџру кезiнде шаруаларѕа тiкелей )ктемдiк к)рсетуден бас тартты. Ауыл шаруашылыѕын џжымдастыру 50-жылдардыѓ соѓы мен 60-жылдардыѓ басына ћарай аяћталды. Польша мен Югославияда џжымдастыруды жљргiзуде байыпты ќдiстер ћолданудыѓ нќтижесiнде деревняда жеке шаруа шаруашылыћтары ћџрылды. Халыћтыћ демократия елдерiнде џсаћ буржуазиялыћ топтардыѓ )кiлдерiмен ћатынастардыѓ ћалыптасуы КСРО-даѕыдан )згеше болды. ГДР, Венгрия, Польша, Чехословакия, Югославияда )ндiрiсшiлердiѓ болмашы бiр б)лiгi б)лшек сауда мен ћызмет к)рсету саласында еѓбек еттi. Шыѕыс Герман )кiмет орындары жекеменшiк кќсiпорындар мен жекеменшiк сауданы ћайта ћџрды. Кќсiпкерлер келiскен жаѕдайда олардыѓ кќсiпорындарына мемлекет бiрлесiп иелiк еттi. Реформа жылдарында жаѓа зиялы ћауым ћалыптасты. Ересек халыћтыѓ арасында сауатсыздыћты жою љдерiсi ойдаѕыдай жљрiп 158 жатты. Бџл айтылѕандар, ќсiресе Албания, Румыния, Югославия сияћты елдерге ћатысты болды. 50-жылдардыѓ соѓы мен 60-жылдар- дыѓ басындаѕы социалистiк ћџрылыстыѓ ћорытындыларын шыѕар- ѕанда, Орталыћ жќне Оѓтљстiк-Шыѕыс Еуропа елдерi коммунистiк партияларыныѓ к)пшiлiгi (Польша мен Югославиядан басћаларында) социализмнiѓ негiздерi ћџрылѕаны туралы мќлiмдедi. Алайда Шыѕыс Еуропа елдерiнiѓ кейбiреулерiнiѓ басшылыѕы экономикалыћ дамудыѓ ћарћыны мен деѓгейiн баѕалап жќне )здерi батыстыѓ дамыѕан индустриялыћ елдерiнен артта ћалып келе жатћанын байћай отырып, реформалар жљргiзу ћажеттiгiн тљсiне бастады. Алѕашћысында барлыћ реформаларды социалистiк таѓдау шеѓберiнде жљргiзу к)зделдi жќне социализмдi «жаћсарту» маћсат етiлдi, ќр елдiѓ џлттыћ ерекшелiктерiн ескеру мiндеттелдi. «Социализм- ге жетудiѓ польшалыћ жолы», ГДР-дегi «Џлттыћ тљстегi социализм», сондай-аћ Югославиядаѕы «;зiн-)зi басћаратын социализм» деген айћындамалардыѓ туѕаны осыдан. Венгрия мен Чехословакия билiгi «Социалистiк нарыћ» деп аталѕан жаѓа экономикалыћ љлгi жасауѕа џмтылды. Мџнда кќсiпорындардыѓ )зiн-)зi ћаржыландыруѕа жќне шаруашылыћ есепке, )з табыстарын )з ерiктерiмен пайдалану ћџћыѕын ћолдануѕа к)шуi к)зделдi. «Мемлекеттiк жоспарлау iсi мiндеттi емес, џсыну сипатында болуѕа тиiс» делiндi. Баѕаны ћалыптастыру кезiнде сџраныс-џсыныстыѓ нарыћтыћ механизмдерi ћызмет еттi. ГДР-де туѕан 1961 жылѕы екiншi Берлин даѕдарысы Шыѕыс Еуропа елдерiнiѓ социалистiк ћџрылыстыѓ еѓ оѓтайлы љлгiсiн табуѕа џмтылѕан ќрекеттерiне даћ тљсiрдi. Кеѓес басшылыѕыныѓ ћысымымен Шыѕыс Герман љкiметiнiѓ џжымдастыруды тездете бастаѕаны ГДР азаматтарыныѓ жаппай Батыс Германияѕа ћашып кетуiне ќкелiп соћтырды. Шыѕыс жќне Батыс Берлин арасында iс жљзiнде шекара болмаѕандыћтан, Батыс арнаулы ћызметтерiнiѓ агенттерi барлау деректерiн жинастыру љшiн ГФР-ден ГДР-ге жасырын )те бастады. Батыс Берлинге «демилитарландырѕан еркiн ћала» статусын беру туралы Н.С.Хрущевтiѓ 1958 жылы айтћан џсынысы Батыс жаћтан жауапсыз ћалды. Мiне, сонда Шыѕыс Герман жќне кеѓес басшылыѕы осы мќселенi шешудiѓ басћа жолын iздей бастады. Герман коммунистерiнiѓ жетекшiсi В.Ульбрихт Батыс Берлиннiѓ т)ѓiрегiнде тiкенектi сымнан б)гет орнатуды џсынды. Н.С.Хрущев алѕашћыда бџл џсынысты ћабылдамады. Дегенмен 1961 жылѕы 3—5 тамызда болѕан Шыѕыс Еуропа елдерiнiѓ коммунистiк партиялары бiрiншi хатшыларыныѓ кеѓесiне ћатысушылардыѓ к)пшiлiгi В.Ульбрихттiѓ жоспарын маћџлдады. 1961 жылѕы тамыздыѓ 12-нен 13-iне ћараѕан тљнi ГДР халыћтыћ полициясы мен армия б)лiмшелерi Батыс Берлиндi тiкенектi сымнан орнатылѕан б)гетпен ћоршап алып, биiктiгi 4 м-ге дейiн жететiн, џзындыѕы 150 км-ден асатын бетон ћабырѕа орнатты. Ћабырѕаныѓ бљкiл )н бойында байћау мџнаралары тџрѕызылды. «Бџл ћабырѕа 159 Батыс жџртшылыѕыныѓ к)з алдында Еуропа мен ќлемдi бiр-бiрiнен ажыратып тџрѕан белгiнiѓ куќсi» болды. Бiраћ бџл мќселенiѓ екiншi бiр жаѕы бар едi. ГДР љкiметi ћабырѕаны тџрѕызу арћылы босћындар мен материалдыћ ћџралдардыѓ Батыс Германияѕа аѕылуын тоћтатты, мџныѓ )зi елдiѓ жаѕдайын ныѕайтуѕа к)мектестi. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|