Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы

58
ќрбiр америкалыћтыѓ медициналыћ к=мек ала алуы љшiн
медициналыћ ћызмет жљйесiн ћайтадан реформалауды џсынды.
Б.Клинтон сыртћы саясатта АЋШ-тыѓ дљниежљзiлiк жетекшi
ел беделiн саћтап, «Pax Americana» — америкалыћ дљниенi орна-
туѕа тырысты. АЋШ Югославиядаѕы жаѕдайдыѓ берекесiн кетiрiп,
ел iшiндегi жанжалѕа араласуѕа тырысты.  2000 жылы кезектi
президент сайлауында республикашылдар жеѓiске жеттi.  Респуб-
ликашыл Дж.Буш (кiшi) жеѓiске жеткеннен кейiн бљкiл =кiмет
билiгiн =з ћолдарына шоѕырландырды. Республикашылдар басты
назарды салыћ реформасына аударды. Бџл реформа дќулеттi
азаматтардыѓ табыстарын бџрынѕыдан да к=бейтуге тиiстi едi.
Алайда 2001 жы лѕы 11 ћыркљйектегi террористiк ќрекет
халыћаралыћ терроризмге ћарсы кљрестi Дж. Буштыѓ еѓ басты
проблемасы деп жариялауына себеп болды. Буш «зџлымдыћ ошаѕы»
деп жариялаѕан елдер тљгелдей осы џѕымныѓ шеѓберiне жатћызыл-
ды. АЋШ терроризмге ћарсы кљресу маћсатында Ауѕанстанѕа
ќскерiн енгiзiп, Иракта соѕыс бастады. Бiраћ Ирактан ондай ћару-
жараћты таба алмады. 2004 жылы Дж. Буш екiншi мерзiмге ћайта
сайланды. Американ экономикасыныѓ керi кетуi, Иракћа ћарсы
ш=лде екiншi соѕысты жљргiзу, Саддам Хусейн =кiметiн ћџлату кiшi
Буштыѓ есiмiмен байланыстырылады. Дљниежљзiнiѓ саяси ћайрат-
керлерiнiѓ к=пшiлiгi бџл ќрекеттердi АЋШ-тыѓ ћысым жасауымен
жљргiзiлген аћтауѕа болмайтын ћаталдыћ деп баѕалады.
Буштыѓ саясаты америкалыћтардыѓ арасында барѕан сайын арта
тљскен наразылыћ туѕызды. 2006 жылѕы 7 ћарашада =ткiзiлген
конгресс сайлауы осыныѓ айѕаѕы, онда демократтар кќмiл жеѓiске
жеттi.
2008 жылдыѓ басынан бастап АЋШ-та Аћ љйдегi президент таѕы
љшiн сайлау алдындаѕы наућан басталды. Жарыс демократиялыћ
партияныѓ =кiлi  Барак Обама мен оныѓ бќсекелесi республикашыл
Дж.Маккейн арасында =рiстедi. Ћарашада болѕан президент
сайлауында Барак Обама жеѓiп шыћты. Бљкiл президенттiк наућан-
ныѓ барысындаѕы айтыстардыѓ басты таћырыбы елде етек алып бара
жатћан ћаржы даѕдарысына байланысты кљрт ћиындаѕан экономи-
калыћ жаѕдай болды. Сондыћтан жаѓа ќкiмшiлiктiѓ алѕашћы
ћадамдары дќл осы ћаржы-экономикалыћ даѕдарыстан ћџтылып,
дљниежљзiлiк аумаћта Американ экономикасыныѓ позицияларын
ћалпына келтiруге баѕытталды. Белгiленген мiндеттерге жету љшiн
ћыруар к=п ћаржы б=лу к=зделдi. Осы маћсат љшiн 2009 жылѕы
аћпанда салыћ жеѓiлдiктерiне жќне алуан тљрлi инвестициялыћ
жобаларѕа 787 млрд доллар сомада ћаржы б=лудi к=здеген Заѓды АЋШ
конгресi ћабылдады. Даѕдарыстан ћџтылып, АЋШ экономикасын демеу
љшiн оѕан мемлекет тарапынан осылайша ћатысуды АЋШ Ф.Рузвельт-
тiѓ заманынан берi к=рген емес-тi. Обаманыѓ жоспары халыћћа салыћ
ж=нiнде бiрсыпыра жеѓiлдiктер жасауды к=здедi, бџл елде жџмыс
iстейтiндерiнiѓ бќрiнiѓ 98
%-ын ћамтуѕа тиiс болды. Обаманыѓ мџндай

59
ћолдау жобасы ќлеуметтiк, бiлiм, ѕылым жќне
денсаулыћ саћтау баѕдарламаларына ба-
ѕытталды. Ол теѓiз жќне =зен порттарын, су
мен жабдыћтау жљйелерiн жетiлдiрудi, 10 мыѓ
мектеп, университет љйлерiн жќне ћџры-
лыстар салынуын к=здедi. Денсаулыћ саћтау
саласын дамытуѕа 150 млрд доллар жџмсау
жоспарланды. Белгiленген шараларды жљзеге
асыру 2011 жылдыѓ ортасына таман АЋШ-
та 3,5 млн жаѓа жџмыс орнын ћџруѕа к=мек-
теседi деп болжанды.
Б. Обаманыѓ АЋШ президентi ћызметiн
атћарудаѕы алѕашћы ћадамдары жаѓа ќкiм-
шiлiктiѓ таяу болашаћћа арналѕан негiзгi сыртћы саяси џраны халыћ-
аралыћ проблемаларды шешуге мейлiнше к=п елдердi ћамту болуѕа
тиiс екенiн к=рсеттi. Мќселен, Обама Ресеймен ћарым-ћатынастарды
ћалпына келтiруге ќзiрлiк бiлдiрдi жќне Ресейдiѓ мљдделерiн ескеру
ћажеттiгiн мойындады. Ол, сонымен ћатар Буштыѓ ќкiмшiлiгi “Зџ-
лымдыћ белдiгi” деп атаѕан Иран, Сирия сияћты елдермен келiсс=з-
дердi жљргiзудi ћалпына келтiрудi жаћтады. Тџтасынан алѕанда,
Обама Американ сайлаушыларыныѓ ћџптауына ие болуѕа к=мектескен
наћ осы беделiн халыћаралыћ аренада да пайдалануѕа тырысты. Ол
Америка =згердi (немесе =згеруге ќзiр), “Буштыѓ заманы” =ттi деп
к=рсетуге тырысты, ал мџныѓ мќнi ескi, дќстљрлi одаћтастармен
ымыраѕа келiп жаћындасу жќне соѕан џмтылу, сондай-аћ к=птеген
басћа да елдермен келiсс=з  жљргiзiп, ынтымаћтастыћћа ќзiр тџру деген
маѕына беретiн едi. Жаѓа американ президентiнiѓ iс жљзiндегi наћты
ћадамдары оныѓ шын ыћыласпен осыѕан џмтылѕанын дќлелдедi. 2009
жылы сќуiрде Барак Обама Жоѕары Американ џйымдарымен кездесуге
ћатысты, бџл оныѓ осы џйымдар =кiлдерiмен бiрiншi рет кездесуi едi.
2010 жылы наурызда АЋШ-тыѓ мемлекеттiк хатшысы Хиллари
Клинтон Мќскеуде болды. Ол Ресей президентi Д.А.Медведевпен жќне
премьер-министр В.В.Путинмен кездестi. Кездесудiѓ барысында екi-
жаћты экономикалыћ ћатынастарѕа, стратегиялыћ жќне шабуыл
жасайтын ћару-жараћтарѕа ћатысты маѓызды мќселелер талћыланды.
Келiсс=зге ћатысушылар талћыланѕан мќселелердiѓ к=пшiлiгi
ж=нiнде екi жаћ бiрдей келiсiмге келдi.
Кеѓес Одаѕы ыдыраѕаннан кейiн АЋШ бџл аймаћта орнаѕан Орта
Азиялыћ мемлекеттерге жiтi назар аударатын болды. Олардыѓ
арасында Ћазаћстанѕа айрыћша орын б=лiндi. Мџныѓ себебi, еѓ
алдымен, республикадаѕы саяси жаѕдайдыѓ тџраћтылыѕында,
екiншiден, Ћазаћстан басшыларыныѓ сыртћы саясатты ќбден жаћсы
ойластырѕандыѕына байланысты едi. 1994 жылѕы аћпанда
«Демократиялыћ  ќрiптестiк  туралы Хартияѕа» ћол ћойылуыныѓ
АЋШ—Ћазаћстан ћарым-ћатынастары тарихындаѕы р=лi маѓызды

жүктеу/скачать 14,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: