Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
Ќлеуметтiк-экономикалыћ даму
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| Ќлеуметтiк-экономикалыћ даму. Соѕыс жќне солтљстiк тљбекпен
дќстљрлi шаруашылыћ байланыстардыѓ љзiлуi Оѓтљстiк Кореяда — экономикалыћ даѕдарыс туѕызды. неркќсiп =ндiрiсiнiѓ к=лемi ћысћарды, ћалаларда жџмыссыздыћ к=бейдi. КР љкiметi 1950 жылы жер реформасын жљргiздi. Помещиктердiѓ артыћ жерлерi (3000 га- дан аса) сатып алынып, шаруаларѕа б=лiп берiлдi. Мџныѓ =зi ауылдыћ жердегi ќлеуметтiк ћарама-ћайшылыћтардыѓ бќсеѓдеуiне, шаруалардыѓ бiр б=лiгiн љкiмет жаѕына тартуѕа алып келдi. Мемлекет помещиктер мен аућатты шаруалардыѓ капиталын кќсiпкерлiк саласына ћамтуѕа амал iстедi. кiмет орындарыныѓ маћсаты — Оѓтљстiк Кореяныѓ экономикалыћ арттаћалушылыѕын жойып, тиiмдi шаруашылыћ механизмiн жолѕа ћою едi. Мемлекеттiѓ реттеушiлiк р=лiн кљшейту, жоспарлаудыѓ џзаћ мерзiмдi баѕдарламаларын жасау осы маћсатћа жету жолдарыныѓ бiрi болды. Ол баѕдарламалардыѓ алѕашћысы 1962—1966 жылдарѕа арналѕан мерзiмге ћабылданды. Шаруалар тобы басым ћоѕамныѓ ќлеуметтiк ћџрылымын ескерген мемлекет алѕашћысында басты назарын аграрлыћ секторѕа аударды. Ол шаруа ћожалыћтарына =сiмi т=мен несиелер бере бастады. Шаруалардыѓ борыш ж=нiндегi мiндеттемелерiнiѓ бiр б=лiгiн =з мойнына алды. Алайда бџл шаралар тџтасынан алѕанда экономиканы жаћсартатындай елеулi нќтижелерге жеткiзген жоћ. Одан кейiн =неркќсiптi шектелген м=лшерде iшкi ресурстар есебiнен дамытуды тездету, АЋШ-тан ћаржылыћ к=мегiн алу ж=нiнде ќрекеттер iстелдi, бiраћ олар да сќтсiз аяћталды. 60-жылдардыѓ ортасында љкiмет «экспорт арћылы индустрия- ландыру» саясатына к=штi. Ол љшiн экспорттыћ =ндiрiстердi дамытудыѓ, коммерциялыћ ћарыздар мен ћаржы салымдары тљрiнде шетел капиталын тарту, алынѕан ћаржылардыѓ тиiмдi пайдала- нылуына мемлекет тарапынан баћылау орнату љшiн арнаулы шаралар ћолданды. 102 Љкiмет iшкi ћаржы ресурстарын мейлiнше iске жџмылдыруѕа к=мектесетiн салыћ жљйесiн жасап, енгiздi. Ол елге келiп тљскен валюта ћаржысын =ндiрiстiк маћсаттарѕа пайдалануды баћылап отырды, озыћ технологиялыћ негiзде ћџрылѕан жќне =нiмдердi экспорттауѕа баѕыт џстаѕан кќсiпорындар љшiн жеѓiлдiктер енгiздi. Мемлекеттiѓ реттеу- шiлiк р=лi мынадан да к=рiндi: дамудыѓ ќрбiр кезеѓiнде ол =ндiрiстiѓ бiрiншi шектегi салаларын аныћтап отырды, олардыѓ дамуын тездетудi несие-ћаржы шаралары арћылы ћамтамасыз еттi. Мемлекет инфра- ћџрылымы жаћсарѕан бiрнеше «индустриялыћ аймаћ» ћџрды, оларда жекеменшiк кќсiпкерлер жеѓiлдiк шарттарын пайдаланып, электро- никаны, электротехниканы, =неркќсiп жабдыѕын =ндiретiн кќсiпорын- дар ашылды. Жалаћысы т=мен, бiраћ жџмыс кљшiнiѓ жоѕары сапалылыѕы экономиканыѓ тез =суiне к=мектескен келесi бiр фактор болды, мџныѓ =зi Оѓтљстiк Корея тауарларыныѓ арзандыѕын ћамтамасыз етiп, дамушы елдер нарыѕына араласуѕа мљмкiндiк туѕызды. Ћалыптасып келе жатћан жџмысшы табыныѓ =з ћџћыћтары љшiн кљресуге тќжiрибесi жоћ едi. Соѕан байланысты 1960—1970 жылдары ереуiл- дерге тыйым салынды, мемлекет ћиын жанжалдарды реттеудi =з мiндетiне алды. Оѓтљстiк Корея 60-жылдардыѓ ортасынан бастап алдымен жеѓiл, одан кейiн ауыр =неркќсiптi кеѓейту есебiнен, жаѓа технологияларды ћолдану, ћызметтер мен сауда саласын жетiлдiру есебiнен кљрт алѕа басты. Село тџрѕындарыныѓ ћалада =здерiн шаћырѕан жаѓа жџмыс орындарына аѕылып к=шуi есебiнен халыћтыѓ ќлеуметтiк ћџрамы бiрте-бiрте =згердi. сiп келе жатћан =неркќсiптiѓ талаптары ыћпал еткендiктен орта жќне жоѕары бiлiм беру жљйесi жетiлдiрiлiп, кеѓейтiлдi. «Дамудыѓ экспорттыћ љлгiсi» Оѓтљстiк Кореяны халыћаралыћ шаруашылыћ байланыстары жљйесiне тереѓ ћамтылуѕа алып келдi, сондыћтан 70-жылдардыѓ ортасындаѕы ќлемдiк экономикалыћ даѕдарыс елде ћатты сезiлдi. 80-жылдарда экономика одан ќрi =стi, оѕан ћоса =неркќсiп пен сыртћы саудада ћџрылымдыћ =згерiстер болып жатты. ндiрiстiѓ жыл сайынѕы =сiмi орта есеппен 8,5 % болды. Экспортта техникалыћ кљрделi бџйымдардыѓ љлесi, негiзiнен, ауыр =неркќсiп =нiмдерiнiѓ љлесi кљрт артты. Оѓтљстiк Корея ауыр жљктi кемелер, электроника мен электротехника, ћару-жараћ шыѕаратын мемлекетке айналды. Мџнымен ћатар iшкi инфраћџрылымды, ѕылымды, мќдениеттi, денсаулыћ саћтау iсiн дамытуда тиiстi жетiстiктер орын алды. нер- кќсiптiѓ =суiне бџрынѕысынша едќуiр дќрежеде жалаћыны =сiрмеу есебiнен ћол жеттi, ал жџмысшылардыѓ, инженер-техник ћызмет- керлердiѓ, ћызметшiлердiѓ =з ћџћыћтары жолындаѕы кљресiне iс жљзiнде тыйым салынды, мемлекеттiѓ реттеушiлiк р=лi кќсiпкерлердi туѕан жанжалдарды бќсеѓдету љшiн ќлеуметтiк салаѕа ћаржы аударуѕа мќжбљр еттi. 103 Оѓтљстiк Корея авток=лiк, электроника, т.б. =нiмдер шыѕарудан алдыѓѕы шепке шыћты. Кореяны Сингапур, Тайвань жќне Гонконгпен ћатар жаѓа индустриялыћ елдердiѓ т=рт айдањарыныѓ бiрi ретiнде тани бастады. Бџдан бџрын бiрсыпыра шараларѕа, оныѓ iшiнде =ндiрiсте џйымдасћан наразылыћтар =ткiзуге тыйым салынѕан болса, 1988— 1990 жылдарда ондай ќрекеттерге тыйымсалушылыћ бќсеѓдедi. Жалдамалы жџмысшылар мен ћызметшiлердiѓ =з ћџћыћтары жолындаѕы кљресi, еѓ алдымен, еѓбекаћыныѓ арттырылуына ћатысты кљресi кљшейдi. Жалаћыныѓ =суiн ћолдан тежеу тоћтатылды, сондыћтан халыћтыѓ бiраз б=лiгiнiѓ табыстары едќуiр к=бейдi. Бџл =з тарапынан жаѓа сџранысты ћолдап, экономиканы =ркендетудiѓ жаѓа мљмкiндiктерiн ашты. 1990 жылдарда «Жаѓа индустриялыћ елдердiѓ» арасында Оѓтљстiк Корея жетекшi орындардыѓ бiрiн иелендi. Корея республикасы кемелер жасау, болат =ндiру, жеѓiл автомо- бильдер жасау, электроника мен электротехника =нiмдерiн шыѕару жаѕынан дљниежљзiнде алдыѓѕы орындардыѓ бiрiнде келедi. Оѓтљстiк Корея корпорациялары батыстыѓ жетекшi компанияларына барѕан сайын елеулi бќсекелес бола тљсуде. Оѓтљстiк Кореядаѕы 11 фирма жетекшi 500 корпорацияныѓ тiзiмiне, ал 4 компания — «Хендэ», «Самсунг электроникс», «Дэу» жќне «LG Electronics» компаниялары — дљниежљзiндегi аса iрi 100 корпорацияныѓ ћатарына ендi. Жалпы iшкi .нiм (ЖI ) к=лемi жаѕынан Оѓтљстiк Корея 2005 жылы 11-орынѕа шыћты. Дегенмен 2008—2009 жылдардаѕы дљниежљзiлiк экономи- калыћ даѕдарыс кезiнде ел экономикасында негiзгi салалар — мџнай химиясы, мќшине жасау, авток=лiк жабдыћтары =ндiрiсiнiѓ экспорты ћарћыныныѓ т=мендеуi байћалды. Бљгiнде Корея Республикасы ќлемде ЖI к=лемiнен 10-орынѕа, валюта ћорынан 4, авток=лiк шыѕару бойынша 5-орынѕа ие. Экспортты барынша ћолдап, демеп отыру жќне шетелдiк ћаржы салым- дарыныѓ ћџйылуын ћолдау экономикалыћ саясатты ћџрып, елдiѓ табысћа жетуiнiѓ шарттары болып отыр. Pнеркќсiпте, ћаржы саласында жќне еѓбек ћатынастары саласында ћџрылымдыћ реформалар жасау кзделуде. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|