Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
§ 19. ТЌУЕЛСIЗ МЕМЛЕКЕТТЕР ДОСТАСТЫЅЫ
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
| § 19. ТЌУЕЛСIЗ МЕМЛЕКЕТТЕР ДОСТАСТЫЅЫ
ТМД-ныѓ ћџрылуы жќне оныѓ ћџрылымы. Славян республика- лары КСРО-ныѓ жойылѕанын мќлiмдеп, Одаћтаѕы басћа ќрiптестерiнiѓ келiсiмiн сџрамастан тќуелсiздiкке ћарай итерiп шыѕарды. КСРО-ныѓ таѕдыры тќуелсiз 11 республиканыѓ президенттерi Алматыда 21 желтоћсанда кездескенде тљпкiлiктi шешiлдi. Бџрынѕы КСРО-ныѓ 8 республикасы «Беловежск» келiсiмiне ћосылу туралы хаттамаѕа ћол ћойды. Тќуелсiз Мемлекеттер Достастыѕына ресми тљрде мына 11 мемлекет: Армения, Ќзiрбайжан, Белоруссия, Молдова, Ћазаћстан, Ћырѕызстан, Ресей, Тќжiкстан, Тљрiкменстан, збекстан жќне Украина ендi. 134 ТМД органдарын ћџру љдерiсi 1991 жылѕы желтоћсаннан басталып, осы уаћытћа дейiн жалѕасып келедi. Бџл љдерiстi екi кезеѓге блуге болады. Бiрiншiсi, 1991 жылѕы желтоћсан — 1993 жылѕы ћаѓтар аралыѕын ћамтиды. Осы кезде достастыћтыѓ саяси љйлестiрушi органдары мен негiзгi арнаулы органдары ћџрылып, олар ТМД Жарѕысында тiркелдi. Екiншi кезеѓ, 1993 жылѕы ћаѓтардан бљгiнгi кљнге дейiн созылып келедi. Бџл кезеѓде халыћаралыћ жаѕдайдыѓ ыћпалымен жќне мемлекетаралыћ ћатынастардыѓ згеруi себептi ТМД-ныѓ басћарушы ћџрылымы згерумен келедi. ТМД органдарын ћџру 1991 жылѕы желтоћсанда басталды. Ал 21 желтоћсанда Алматыда љйлестiрушi органдар — мемлекет басшы- ларыныѓ кеѓесi мен љкiмет басшыларыныѓ кеѓесiн, ортаћ ќскери- стратегиялыћ кеѓiстiктiѓ бiрлескен ћолбасшылыѕын ћџру туралы шешiм ћабылданды. Ядролыћ ћаруды ћолдану туралы шешiм РКФСР президентiне тапсырылды. Тќуелсiз Мемлекеттер Достастыѕы (ТМД) басшыларыныѓ Кеѓесi мен Егемен Мемлекеттер Одаѕы (ЕМО) љкiмет басшыларыныѓ кеѓесiн ћџру туралы келiсiмнiѓ 1991 жылѕы 30 желтоћсанда ћабылданѕаны ТМД елдерi љйлестiру органдарын ћџрудаѕы келесi ћадам болды. ЕМО мен ТМД жџмысын џйымдастыру љшiн 1992 жылѕы 16 ћаѓтарда Жџмыс тобы туралы жќне оныѓ љйлестiрушiсi туралы шартћа уаћытша Ереженi бекiту туралы ћол ћойылды. 8 аћпанда 100 адамѕа дейiн жететiн мџндай топ ЕМО шешiмiмен Мќскеуде ћџрылды. ТМД елдерiнiѓ ынтымаћтастыѕы экономикалыћ жќне аћпараттыћ салаларда бџрынѕы шаруашылыћ байланыстарды ћолдауѕа баѕыт- талды. ТМД мен ЕМО шешiмдерi мен бџрынѕы одаћтыћ ведомство- лардыѓ орнына мемлекетаралыћ љйлестiрушi мамандандырылѕан кеѓестер ћџрылды. Олардыѓ iшiндегi анаѕџрлым маѓыздысы — ТМД Кеден Кеѓесi, Мемлекетаралыћ «Газпром» акционерлiк ћоѕамы, темiр- жол тасымалы ж=нiндегi Кеѓес, ТМД Экономикалыћ Кеѓесi, ТМД Экономикалыћ Соты, Мемлекетаралыћ банк жќне Мемлекетаралыћ «Мир» телерадиокомпаниясы ћосылатын болды. Заѓ шыѕару ћызметiн реттейтiн ћџрылым ћџру љшiн ћадамдар жасалды. 1992 жылѕы 27 наурызда Алматыда ТМД-ѕа ћатысушы мемлекеттердiѓ парламентаралыћ ассамблеясы (АПА) туралы келiсiмге ћол ћойылды. Оныѓ ћџрамына Армения, Белоруссия, Ћазаћ- стан, Ћырѕызстан, Ресей, Тќжiкстан, збекстан жќне баћылаушылар ретiнде Ќзiрбайжан мен Молдова ендi. АПА-ныѓ басты мiндетi ТМД елдерiнiѓ заѓдарын жаћындастыратын заѓдар ќзiрлеу болды. Сонымен ћатар Парламентаралыћ аћпараттыћ-аныћтамалыћ ћызмет ћџрылды. 1993—1995 жылдарда Ќзiрбайжанныѓ, Грузияныѓ жќне Молдованыѓ парламенттерi АПА-ѕа мљше болды. 1999 жылы Алматы келiсiмiне Украина ћосылды. 1993 жылѕы 22 ћаѓтарда мемлекет басшыларыныѓ кеѓесi ТМД-ныѓ Жарѕысын ћабылдады. Онда ТМД елдерi ћатынас- тарыныѓ сипатына ћатысты негiзгi Ережелер баяндалѕан, олардыѓ ћџћыћтары мен мiндеттерi айћындалѕан. |