Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| Венгр Халыћ Республикасы
Еѓ ауыр саяси даѕдарыс Венгр Халыћ Республикасында орын алды. Венгрия оћиѕаларын бiр маѕынада баѕалауѕа болмас. «Ћырѕићабаћ соѕыс» )ршiп тџрѕанда туѕан бџл оћиѕаларѕа Батыс елдерi тарапынан ћолдау к)рсетiлгенi, ћолдаудыѓ ћабыл алынѕаны с)зсiз. Оныѓ љстiне елдiѓ iшiнде халыћтыѓ едќуiр топтары капиталистiк жќне џсаћ тауарлыћ )ндiрiспен байланысты жќне жаѓа )кiметке наразы болды, оныѓ негiздерi де бар едi. 1956 жылѕы шiлдеде Венгрия еѓбекшiлер партиясыныѓ Бiрiншi хатшысы Матиас Ракоши ћызметiнен босатылды. Алайда партияныѓ жаѓа басшылыѕы саяси баѕытты белгiлеуде солћылдаћтыћ танытты. Ал оппозиция болса, партиядан шыѕарылѕан бџрынѕы премьер- министр Имре Надьтыѓ т)ѓiрегiне топтасты. Оћиѕалар 1956 жылѕы 23 ћазанда студенттердiѓ бейбiт шеру- лерiнен басталды. Олар М.Ракошидiѓ жаћтастарын љкiметтен ћууды тоћтатуды, еркiн сайлау )ткiзудi, Надьты ћайтадан премьер-министр ћызметiне ћоюды талап еттi. Бiраћ демонстрация жасаушыларѕа бџрынѕы режiмнен жќне )кiмет билiгiнен тайдырылѕан буржуазиялыћ партиялардан келiп ћџрылѕан ћарулы топтар ћосыла бастады. Ћарулы к)терiлiс басталып кеттi. Венгрия еѓбекшiлер партиясы (ВЕП) Орталыћ Комитетi к)терiлiсшiлерге ћарсы партияныѓ бiрлiгiн ћамтамасыз ету љшiн басшылыћтыѓ ћџрамына И.Надьты енгiздi, ол )кiмет орын- дарыныѓ бљлiктi басу ж)нiнде ћолданѕан шараларына келiсетiнiн мќлiмдедi. И.Надь Министрлер Кеѓесiнiѓ т)раѕасы болып таѕайын- далды. Љкiмет т)тенше жаѕдай енгiзiлетiнiн хабарлап, кеѓес )кiмет орындарынан ќскерлердi Будапештке ќкелудi )тiндi. 24 ћазанда кеѓес ќскерлерi Венгрияныѓ астанасына ендi. Бiраћ И.Надь кенеттен )зiнiѓ позициясын )згерттi. Ол венгр оћиѕаларын халыћтыћ-демократиялыћ революция деп жариялап, кеѓес ќскерлерiнiѓ ќкетiлуiн талап еттi. Ќскер 29 ћазанда ќкетiлдi. С)йтiп, осыдан кейiн Венгрияныѓ астанасы мен iрi ћалаларында наѕыз антикоммунистiк дљрбелеѓдер басталды. И.Надьтыѓ љкiметi елдегi 156 жаѕдайды баћылауѕа ћабiлетсiз болып шыћты. Контрреволюционерлер топ- тары коммунистердi џстап алып )лтiре бастады, мемлекеттiк ћауiпсiздiк ћыз- меткерлерiн баѕаналарѕа iлiп, асып )л- тiрумен болды. Бiрпартиялыћ жљ- йенiѓ таратылатыны туралы хабар- ланды, џсаћ буржуазиялыћ жќне бур- жуазиялыћ партиялардыѓ ћызметi ћайтадан жандандырылды. Австрия- мен арадаѕы шекара арћылы елге эмигранттар ћаптап ћайтадан келе бастады. Деревняларда бџрынѕы помещиктер шыѕып, жоѕалтып алѕан меншiктерiнiѓ ћайтарылуын талап еттi. С)йтiп, социализмнiѓ консервативтiк љлгiсiнiѓ )рескел ќрекеттерiне ћарсы баѕытталѕан кеѓ демократиялыћ ћозѕалыс жљгенсiз антикоммунистiк к)терiлiске џласты. Ел азамат соѕысыныѓ шегiне жеттi. И.Надь Венгрияныѓ Варшава шартынан шыѕатыны туралы жќне «бейтарап елге» айналатыны туралы хабарлады. Венгрия еѓбекшiлер партиясы толыћ ыдырап кеттi. Осындай жаѕдайда 2 ћарашада Янош Кадар бастаѕан венгр коммунистерi жџмысшы табы партиясын ћалпына келтiру туралы шешiм ћабылдады, ол партия Венгрия социалистiк жџмысшы партиясы (ВСЖП) деп аталды. ВСЖП Орталыћ Комитетiнiѓ бiрiншi хатшысы болып Я.Кадар сайланды. 1956 жылѕы 4 ћарашада венгр революциялыћ жџмысшы-шаруалар љкiметi ћџрылып, оны Я.Кадар басћарды. Ол кеѓес ћолбасшылыѕынан бљлiктi басуды )тiндi. Кеѓес љкiметi бџл мќселе ж)нiнде поляк, чехословак, румын, болгар жќне югослав љкiметтерiнiѓ )кiлдерiмен аћыл-кеѓестер алысты. КСРО Будапештке ќскер енгiздi. Бџдан кейiн бiрнеше кљннiѓ iшiнде к)терiлiс басылды. ВСЖП Орталыћ Комитетi 1956 жылѕы оћиѕаларды елде капитализмдi ћайтадан жамап-жасћауѕа баѕытталѕан контр- революциялыћ бљлiк деп баѕалады. И.Надь «мемлекетке сатћындыћ жасады» деп айыпталып, )лiм жазасына кесiлдi. 1989 жылы Венргияныѓ Жоѕарѕы Соты И.Надьты жќне онымен бiрге сотталѕан басћа адамдарды аћтады. 1956 жылѕы ћарулы к)терiлiс Венгрияда Сталиндiк режiмге ћарсы баѕытталѕан халыћ к)терiлiсi деп ћарастырылатын болды. 23 ћазан Џлттыћ мереке кљнi деп жарияланды. 1953 жылѕы ГДР-дегi жќне 1956 жылѕы Польша мен Венгриядаѕы оћиѕалар Шыѕыс Еуропа елдерi басшылыѕыныѓ )з елдерiнiѓ ерекшелiк сипаттарын ескерместен енгiзген социализмнiѓ кеѓестiк љлгiсiнiѓ даѕдарысы болды. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|