Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| «Прага кAктемi». Чехословак басшылыѕы 60-жылдардыѓ басында
елде социализм негiздерiн орнату туралы ћорытындыѕа келдi. Бџл 1960 жылѕы маусымда ћабылданѕан жаѓа конституцияда )зiнiѓ бейнесiн тапты. Мемлекеттiѓ аты )згертiлдi. Ендi ол Чехословак Социалистiк Республикасы деп аталатын болды. ЧКП жетекшiлерi: «Мемлекет )тпелi кезеѓнiѓ барлыћ мiндеттерiн орындады, ћоѕамда моральдыћ-саяси бiрлiкке ћол жеттi» деп мќлiмдедi, бiраћ мџнысында негiз жоћ едi. Оћиѕалардыѓ бџдан кейiнгi дамуы мџндай пиѕылдар ћиялшылдыћћа џћсайтынын к)рсетiп бердi. Елде шешiлмеген мќселелер к)п жинаћталып ћалѕан едi, атап айтћанда, ол — џлттыћ мќселе болатын. Словактар соѕыстан бџрынѕы Чехословакияда )здерiн ћысымда ћалып келгендей сезiнетiн. Осыѕан байланысты Словакияныѓ Чехиямен экономикалыћ теѓсiздiгiн жою љшiн словак экономикасын дамытуѕа ћаржы жџмсай отырып, Чехосло- вак љкiметi индустрияландыру екi халыћтыѓ бiрлiгiн )з-)зiнен ныѕайтады деп санады. Олардыѓ арасында теѓ ћџћыћтыћты орнату љшiн ешћандай наћты шаралар жљргiзiлген жоћ. 1960 жылѕы конституция бойынша Словак мемлекеттiк органдарыныѓ )кiлеттi- лiктерi 1948 жылѕы конституциядаѕымен салыстырѕанда едќуiр азайтылѕан едi. Осыныѓ бќрi екi халыћтыѓ џлтаралыћ ћатынас- тарында шиеленiс туѕызды. 60-жылдардыѓ ортасына ћарай елдiѓ экономикалыћ жаѕдайы да нашарлады. Чехословак басшылыѕыныѓ барлыћ )кiлдерi туѕан ћиыншылыћтарды тез арада жеѓу ћажеттiгiн тљсiндi. ЧКП Орталыћ Комитетiнiѓ бiрiншi хатшысы, сонымен бiрге президенттiѓ ћызметiн атћарушы А.Новотный бастаѕан ЧКСР басшылыѕы елде жинаћталып ћалѕан кљрделi мќселелердi шеше алмады, бџл )з кезегiнде партия-мемлекеттiк аппарат )кiлдерiнiѓ к)пшiлiгi арасында наразылыћ туѕызды. ЧКП Орталыћ Комитетiнiѓ 1968 жылѕы ћаѓтарда болѕан пленумында А.Новотный Орталыћ Комитеттiѓ бiрiншi хатшысы ћызметiнен босатылды, одан кейiнiрек президенттiк ћызметiнен де айырылды. Орталыћ Комитеттiѓ бiрiншi хатшысы болып Александр Дубчек сайланды. Ол Новотныйдыѓ саясатын ћатты сынап, беделге ие болѕан едi. Жаѓа басшылыћтыѓ саясаты алѕашћысында орын алѕан кемшiлiк- тердi жоюѕа баѕытталды. Жаѓа )кiмет чехтар мен словактардыѓ толыћ теѓдiгiн орнату љшiн барлыћ кедергiлердi жою туралы шешiм ћабылдады. Саяси жќне экономикалыћ реформалардыѓ кеѓ баѕдар- ламасы жарияланды, олардыѓ барысында «адамгершiлiкке лайыћ социализм» деген социализмнiѓ жаѓа бейнесiн белгiлеу к)зделдi. 160 Алайда А.Дубчектiѓ т)ѓiрегiне топтасћан ћызметкерлер џсынылып отырѕан социализмнiѓ жаѓа љлгiсiнiѓ шеѓберлерi )здерi љшiн тар деп санады. Олар шаруашылыћты нарыћ механизмiмен жљргiзудiѓ жоспарлы жљйесiне ауыстыруды жќне ЧКСР экономикасын ћайтадан Батысћа баѕыттауды ћалады. ЧКП-ныѓ «либералдыћ» ћанаты социализмнiѓ кемшiлiктерiн сынаудан социализмнiѓ жљйесiн сынауѕа к)штi, ћоѕамныѓ саяси ћџрылымын )згертудi талап еттi. К)п џзамай Чехословак нарыћшыларыныѓ А.Дубчектiѓ оѓды ћадамдар жасау љшiн батыл тџлѕа еместiгiне к)здерi жеттi. Бiраћ сол кезде оны ауыстыратын ешкiм болѕан жоћ, оныѓ љстiне, ауыстыру дџрыс та болмас едi, )йткенi жџртшылыћтыѓ алдында ол «нашар социализмдi» реформалаушы тљрiнде к)рiнiп ћалѕан едi. Ал Чехословак либералдарыныѓ пiкiрiнше, нарыћ ћатынастарына к)шу туралы ашыћ жариялау ќлi ерте болатын. Себебi ћоѕамныѓ к)пшiлiк б)лiгi бџл идеяны ћолдай ћоймас едi. Сондыћтан «Дубчекпен бiрге — Дубчекке ћарсымыз» деген џран џсынылды. Ћоѕамдаѕы кљштердiѓ орналасуы мынадай едi: А.Новотныйдыѓ жаћтаушылары басшылыћтыѓ бџрынѕы ќдiстерiн ћорѕады жќне бџрынѕы тќртiптiѓ саћталуын жаћтады. ЧКП-ныѓ реформашыл ћанаты туѕан даѕдарыстан шыѕып, социалистiк љлгiге адамгершiлiк сипатын беру љшiн кеѓ аућымды реформалар бастауѕа тырысты. Партия мен љкiметте ћалыптасћан либералдыћ кљштер социализмдi жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|