Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
Љшiншi дљние елдерiндегi ћоѕамдыћ-саяси ойдыѓ дамуы
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| Љшiншi дљние елдерiндегi ћоѕамдыћ-саяси ойдыѓ дамуы. Љшiн-
шi дљние елдерi џлттарыныѓ )зiндiк ерекшелiктерi бола тџрса да материалдыћ, зиялылыћ жќне рухани )мiр ћџндылыћтарыныѓ белгiлi бiр жиынтыѕы болѕандыћтан олар бiр-бiрiмен туыстас болып келедi. Дiннiѓ, дiни-философиялыћ доктриналар мен дќстљрлердiѓ ћуатты ыћпалы дамушы елдердiѓ ћоѕамдыћ санасы ерекшелiктерiнiѓ бiрi болып табылады. К)птеген елдерде дiни ой к)п дќрежеде ћоѕамдыћ сананыѓ жайын айћындап отырады. Шыѕыс елдерiнде ћоѕамдыћ-саяси ойѕа зиялылардыѓ жаѓа реформаторлыћ ћимылдар ћызметi елеулi ыћпал еттi. К)п ѕасырлардан берi жиналып ћалѕан жќне бџрмаланѕан жаѕдайынан тазару арћылы дiни доктринаныѓ немесе дiни-философия- лыћ iлiмнiѓ еѓ алѕашћы негiздерiне рационализм позициялары тџрѕысынан ћайтып оралу џранымен дќстљрлi џѕымдарды ой елегiнен )ткiзу дiни реформаторлыћтыѓ мќнiне айналды. Дiни сана шыѕыс ћоѕамдарыныѓ )згермелi )мiр жаѕдайларына бейiмделе алатын болуы љшiн осы дiни сананыѓ алѕа басуыныѓ ћажеттiгi туды, мџны реформаторлыћ дќлелдеп бердi. Реформаторлыћћа сенушiлер фундаменталистер болып табылады: олар тљпнџсћадаѕы дiни мќтiндер- дi басшылыћћа алады жќне кейiнiректе берiлген тљсiнiктемелерден бас тартуда. Ќлеуметтiк-саяси жаѕынан алѕанда фундаменталистер «жаѓѕыртушылар» жќне «кљзетушiлер» болып б)лiнедi. «Жаѓѕыртушылар» ѕылым мен дiни сенiмдi, ќлеуметтiк мџраттар мен дiни доктриналардыѓ моральдыћ алѕышарттарын шындыћпен бiтiстiруге тырысады, мџны ѕылыми бiлiмдi ћасиеттi мќтiндермен жќне ережелермен тљсiндiру арћылы iске асыруѕа кљш салады. Олар џлттыћ ерекшелiктердiѓ алѕа басуын жаћтайды. «Кљзетушiлер», керiсiнше шындыћты, осы кљнгi ќлеуметтiк мќдени жќне саяси ћџрылымдарды ћасиеттi мќтiндер рухында ой елегiнен ћайта )ткiзумен айналысады. Олар дiн ћазiргi дљниеге бейiмделуге тиiстi емес, ћайта оныѓ орнына ћоѕамныѓ )зi дiни-идеологиялыћ негiзде ћџрылуѕа тиiс дейдi. Љшiншi дљние елдерiндегi ћоѕамдыћ-идеология — бџл мемлекеттiлiк, саяси кiмет жќне ќлеуметтiк-экономикалыћ даму мќселелерi жнiндегi тџжырымдамалар мен кзћарастардыѓ жљйесi. Мемлекеттiк идеология џлттыћ идеологияѕа — халыћтыѓ кпшiлiгiнiѓ ортаћ маћсаттар мен мiрлiк мљдделер туралы џѕымына сљйенедi. 273 Љшiншi дљние елдерiндегi идеологиялыћ жќне саяси кљресте панисламизм, панарабизм, пантљркизм жќне басћалары сияћты џлттыћ идеологиялар немесе панидеологиялар кеѓiнен пайдаланылып келедi. Олар аумаћтыћ, нќсiлдiк, этномќдени немесе дiни негiздерiн iрi ћоѕамдастыћтардыѓ аћићат немесе жалѕан бiрлiгiн абсолютке айналдыруда. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|