Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
Бџћаралыћ мќдениет жќне оныѓ ћазiргi ћоѕамдаѕы орны
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| Бџћаралыћ мќдениет жќне оныѓ ћазiргi ћоѕамдаѕы орны.
Бџћаралыћ мќдениет — ћазiргi ћоѕамда љстем болып отырѕан, мќдени ћџндылыћтардыѓ )ндiрiлуiмен сипатталатын мќдениеттiѓ тљрi. Олар: — жаппай тџтынуѕа арналѕан жќне бџћараныѓ орташа талѕамы- ныѓ ћџндылыћтары; — тљрi мен мазмџны жаѕынан ћалыптасћан; — ћаржылай табысћа жетудi к)здейтiн; — адамдардыѓ санасына бџћаралыћ аћпарат жќне байланыс ћџралдары арћылы енгiзiлетiн ћџндылыћтар. Бџћаралыћ мќдениеттiѓ ћарћынды дамуы ХХ ѕасырдыѓ ортасынан басталды, бџл кезде ол бќрiн ћамтыѕан жќне шабуыл сипатындаѕы мќдениетке айнала бастады. Бџћаралыћ мќдениеттiѓ ерекшелiк сипаттары мыналар: ол ћоѕамдыћ санада конформизмдi жеѓiлдету, орныћтыру, адамдыћ ћатынастарды бейнелеуде ћарапайымдандыру, жекебасћа табыну- шылыћты, табыстарды, жекетџлѕаныѓ табыстарын ћарапайым- дандыру. Љшiншiлердiѓ пiкiрiнше, бџћаралыћ мќдениет дегенiмiз — бџл аћпараттыћ ћоѕамдаѕы даѕдылы сананыѓ џйымы, аћпараттыћ ћоѕамныѓ мљшелерiн )зара тљсiнiстiкке жеткiзетiн айрыћша тiл. Бџћаралыћ мќдениеттiѓ )з ћџрылымы мен деѓгей-сатылары болады. Ћазiргi мќдениеттануда бџћаралыћ мќдениеттiѓ негiзгi љш сатысы б'лiп к'рсетiлуде: • кич-мќдениет (деѓгейi т)мен, тiптi тџрпайы мќдениет); • мид-мќдениет («ортаѓћол» мќдениет); • арт-мќдениет (белгiлi бiр дќрежеде, кейде тiптi жоѕары дќрежеде к)ркемдiк маѓызы жќне эстетикалыћ бейнеленуi бар бџћаралыћ мќдениет). Ѕалымдар бџћаралыћ мќдениеттi ерекше ќлеуметтiк-мќдени ћџбылыс деп сипаттай келiп оѕан мынадай мiнездемелер бередi: • бiртектi аудиторияѕа баѕдар џстау; • эмоциялыћ, иррационалдыћ, џжымдыћ, санасыздыћ жаѕдай- ларѕа сљйену; • )мiрден алшаћтау; • тезџѕынушылыћ; • тезџмытушылыћ; • дќстљрлiлiк жќне консерватизм; • iспен шџѕылданушылыћ. 274 Бџћаралыћ мќдениет дербес ћџбылыс ретiнде ћайшылыћты сипатта баѕаланады. Ћазiргi к)зћарастарды тџтас алѕанда екi топћа б)луге болады. Бiр топтыѓ 'кiлдерi бџл ерекше ћџбылысћа терiс баѕа беруде. Олардыѓ пiкiрiнше, бџћаралыћ мќдениет оны тџтынушылар арасында орын алѕан шындыћты енжар ћабылдаушылыћты туѕызады, )йткенi бџћаралыћ мќдениет шыѕармаларында ќлеуметтiк-мќдени кеѓiстiкте жеке адам т)ѓiрегiнде болып жатћандарѕа ћашаннан бергi ќзiр жауаптар џсынылады. Бџћаралыћ мќдениеттiѓ кейбiр теоретиктерi бџл мќдениеттiѓ ыћпалынан ћџндылыћтар жљйесi )згередi: iспен шџѕылдануѕа жќне к)ѓiл кљйдi к)теруге џмтылушылыћ басым жаѕдайѕа айналады деп топшылайды. Бџл топ )кiлдерiнiѓ арасында бџћаралыћ мќдениет )зiнiѓ бљкiл мќн-маѕынасы жаѕынан жалѕан мќдениет болып есептеледi, )йткенi шынайы мќдениеттен )згеше ол )зiнiѓ к)пшiлiк нџсћаларында адамныѓ адамгершiлiгi ќлеуметтiк iлгерiлеушiлiк пен рухани эволюцияѕа баѕдар алуына к)мектеспейдi деген пiкiр тараѕан. Бџћаралыћ мќдениеттiѓ ћоѕам )мiрiндегi р)лiне оѓды к)зћарасты ћолдайтын екiншi топтыѓ 'кiлдерi былай деп к)рсетедi: бџл мќдениет — • )зiнiѓ бос уаћытын )нiмдi пайдалана бiлмейтiн бџћараны )зiне тартады; • жоѕары технологиялыћ ћоѕамныѓ мљшелерi арасында неѕџрлым тыѕыз )зара iс-ћимылдарѕа к)мектесетiн )зiне тќн семиотикалыћ кеѓiстiк жасайды; • ћалыѓ к)пшiлiктiѓ дќстљрлi (жоѕары) мќдениеттiѓ шыѕарма- ларымен танысуына мљмкiндiк бередi. Бљгiнде бџћаралыћ мќдениет iс жљзiнде ћоѕам )мiрiнiѓ барлыћ салаларына енiп, )зiнiѓ бiртџтас кеѓiстiгiн ћалыптастыруда. Егер ол )зiнiѓ )мiр сљруiн ћазiргi тљрiнде жалѕастыра берсе, онда )ркениеттiѓ ортаћ мќдени ќлеуетi )спейтiнi былай тџрсын ћайта елеулi зиянѕа џшырауы мљмкiн. Бџћаралыћ мќдениеттiѓ жалѕан ћџндылыћтары дегенмен де жеке адам мен ћоѕам љшiн бљлдiргiш сипатта болады. Сондыћтан бџћаралыћ мќдениеттiѓ идеялыћ алѕа басуы оныѓ неѕџрлым асћаћ, ќлеуметтiк жаѕынан мќндi сюжеттермен жќне эстетикалыћ жаѕынан жетiлдiрiлген образдармен толыѕу арћылы идеялыћ тџрѕыдан iлгерiлеп отыруы ћажет. Бџћаралыћ мќдениеттiѓ осылайша оѓды iлгерi басуы љшiн дљниежљзiлiк рухани мќдениет шешушi р)л атћара алады жќне атћаруѕа тиiстi де. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|