«Кыстагы орман» атты сурет бойынша балалармен

Конады жерге кеп 
Акырын жайланып.
Тадертед аппак кар 
Кымтапты даланы.
Ж ергекпен ораган 
Сек1лд1 баланы.
К ара орман бер1гш 
Кисайта кшпть 
А кш а кар жамылып,
Уйкыга уйыпты.
«Келщдер кереш к,— дейд1 ол балаларра,— суретип неш бейнелепт1?» Б а ­
лалар дала жэне орман салынранын, бул кыс кез1 екенш айтады. «Барлык 
нэрсе кар жамылран,— деп ныктай тусед1 тэрбиепп,— мына жакындары, 
аладдагы, алыстарыныд бэр1 кар, кар тары кар. Ал алыста не кершед1?» 
Балалар оныд орман екенш айтады. «Оны тугелдей кар баскан, сэл рана ке- 
ршедк 
Е н д 1
аспанга караддар: ол кандай жарык, сэл рана к еп л д 1р. Тыныш- 
тык. Барлыры уйыктап кеткен тэр1зд1. Сендер бул суреттен неш байкадыддар, 
не уйыктамай ж ур?» Балалар: «Коян, сауыскан»,— деп ж ауап береди Тэр- 
бнепп онан эр1 жалрастырады: «Кыстыгуш де орманда ем 1рдщ бар екенш 
суретш1 керсеткен. Аныктап караддарш ы : кар тек акпен боялран ба?» Б а ­
лалар кардьщ кеплд1р туспен салынранын байкайды. «Ал бул суретте тары 
д а кандай туе бар?»— «Ашык сары, акшыл кек, ж асы лдау, боз, ак» .— «К©р- 
д1ндер ме, барлык тустер де акшыл. Ал сауыскан ак карда езш щ кодыр ка- 
уырсынымед анык кер1нед1».
Екшдп сурет В. Бианкид1д «Адшыдыд ертег1С1» атты К1табынан А. Ры- 
ловтыд («Д етская литература», 1967) сурет1.
«Б1ршш1 суретте 613 сендермен аладмен таныстык, ал орман алыстан 
кер1нген-д!. Ал мына суретте 613 ормандамыз. Бул сурет жайлы и м не айта 
алады?» Балалар кар астындагы шыршаны, ж ердеп карларды ; ж олда к ш - 
кене тулю нщ ж упр1п бара ж аткадын, ал береде уетш де отырран ТИ1НД1 ке- 
ред1. «Ж ол орманды бойлай кетед!,— дейд1 тэрбиеш1,— ал орман карадры, ка- 
лыд. Ш ыршадыд тус1 кыста каддай болады?»— К у д п р т жасыл, кудп р т к о ­
дыр»— «Ал 
аспан саррыш, эр1 
агаш тарды д бастары алыстан акшыл кек 
к ы з р ы л т
болып кер1нед1. К арда кудп р т кек келедке. Бэлшм, ж акы д арада 
кеш т у с у 1 мумк1д,— деп ныктай тусед1 тэрбиеш1,— сондыктан да аспан сар ­
рыш, ал кардары келедкелер кудг1рт. Адыктап 
караддар: суретии барлык 
араштарды тугел дерлпс салрад ба?» Балалар агаш тыд бастарын суретш1нщ 
салмарынан байкайды. Олардыд содшама улкен болганы себешч суретке 
салура симаран.
Уш1нш1 сурет 
« К ар
да 
к а р »
деген ш таптагы Г. Никольскийдщ («Д етская 
литература», 1968) сурет1.
Тэрбиеш1 С. Есенинн1д елед1д окиды:
Ражайып сикыр шалгандай 
Айнала мадай мулгидь 
Орамал тартып алгандай 
Карарай басын шулгиды.
К ар баскан тузде еал ш
Келед1 61 р ат кулдырап.
К ед дала жатыр к есш п ,
Ж етю зер емес жол б1рак.
221

«Карандарш ы, тымык, ауа немесе желд1 ауа сендерге калайша керше- 
Д1?— деп сурайды тэрбиеип. Б алалар ж елд1 ауаны агаш тарды н шлушен 
ж елдщ канш алыкты катты согып турганы на жэне карды ц бораганынан б1ле- 
тшдерш , онын боран екендш н айтады. К андай да болмасын б!р адам атпен 
келед1. Оган ж у р у киын: жел мен кар кедерп ж асайды . «Ал сендер аспан- 
ньщ калай тунергенш с е з д в д е р ме?— «Аспан тугелдей бултты».
Тертшип сурет «Ормандагы сыбдыр» деген ш таптагы Я. Крестовскийдщ
(«Д етская литература», 1965) суреть «Енд1 мына суретке карандар. М унда 
не салынган? Бул не деген карангы лык?» Балалар улкен берж сешлд1 кар 
баскан агаш тубнршщ салынганын айтады. «Тагы да ж уан аякты санырау- 
кул ак к а уксайды . Млне карды н басканы. А л,— деп ж алгасты рады тэрбиеип,—
кар устш д еп келенкенщ кандай ашык е к е н д т н е карандарш ы. Сендер калай 
ойлайсындар, суретии суретт1 ашык куш салган ба, элде бултты куш салган 
ба?» Б алалар с у р е г п ашык куш салганын, ейткеш карды н ж алтырап ж ат­
канын, онын аш ык-ак екенш, айта келш, сондыктан да келенкелершщ сондай 
ж ары к, болып керш етш д1пн айтады. «Сендер калай санайсындар, суретий 
алыстан салган ба, элде бэрш жакыннан керш салган ба, сендер калай деп 
санайсындар?»— «Ол жакын келген, тшт1 кардагы 1здерд1 де керген. Б ул жу- 
п р ш еткен б!р аннын 131». А л тагы да суретипш жакын жерден салганын не- 
лж тен ан гаруга болады»— «Биж агаш тарды н оган тек тем енп жагынын са- 
багы гана кершген».
Бесшип сурет Е. Трутневанын «Кыс, кектем, ж аз, куз» деген штабында- 
р ы
С. Куприяновтыц («Д етская литература», 1969) сур еп .
Тэрбиеип с у р е г п керсетш : «Юм маган мына сурет жайлы 
э ц п м е л е п
бере 
алады?»— деп сурайды. Л ю ся: «Кыс. Орман. Барлыгы да кар жамылган. 
Ж уы р да кар катты ж ауган. Эрб1р бутактарды кар калын басып жатыр. 
Барлыгына кун тусш тур. Буны куннщ жарыгы карга, кайындардьщ саба- 
гына тускенш ен керем 13. Аспан ж арык, б1р жер1 сары, б1р жер1 к еп л д 1р, 
б!р жер1 акшыл кек. А гаш тар эр1 ж уан , ейткеш тебелер1 кершбейд1, 
эр1 Ж1- 
щшке. Алы сы ракта шырша, алдынгы ж акта кайын».
Корытындысында тэрбиеип: «Б13 сендермен б1рге эр турл1 суретгшлер 
салган суреттерд1 кердж . Олардын эркайсысы ездершш е орманды бейнеле- 
ген: б!реу1 оны алыстан салса (б^ршил сурет естерщ де ме?), ал екш ипа дэл 
орманнын 1Ш1не енш, ондагы андарды керген; ал уиннип суретии олардын тек 
1здерш гана салган. С уреттердщ биршде ауа райы ж аксы, кун шыгып турса, 
ал екшипсшде — булт, кар ж ауы п тур. Б13 де кыстагы орманнын суретш са- 
ламыз. Эркайсысын неш салатындарынды, ез суреттерщ жайлы не айтатын- 
дарынды ойлауларына болады»,— дейдь
САБАКТЫ Ц КОНСПЕКТ1С1

жүктеу/скачать 9,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: