Салбырова макпал токтарбеккызы

102 
Кесте 4 - бақылау және эксперименттік топтардың экспериментке 
дейінгі және кейінгі білім деңгейлерін ӛлшеу нәтижелері 
Ақпараттық 
құзырлылығын 
қалыптастырудың 
деңгейі 
Эксперимент басында 
Эксперимент соңында 
БТ 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
тӛмен 
6 
5 
9 
1 
орта 
10 
10 
10 
5 
жоғары 
5 
6 
2 
15 
Нәтижелер реттік ауқымда (порядковая шкала) ӛлшеу арқылы 
алынғандықтан,
критерийін пайдаланған жӛн [167,с. 6].
Градация саны 3-тен артық болған жағдайда, реттік ауқым үшін
критерийі қолданылады. Ал егер, дихотомикалық ауқым қолданылса, онда 
Фишер критерийін пайдалануға да болады.
Градация саны үлкен болмаған жағдайда, реттік ауқымда ӛлшемдер 
нәтижесі үшін сипаттамалық статистиканың ақпараттылық кӛрсеткіші 
ретінде тек гистограмманы пайдалануға болады. Эксперименталды және 
бақылау топтарын визуалды (сапалы) салыстыру үшін, оларға бірлескен 
гистограмма тұрғызған ыңғайлы болып табылады. Әртүрлі ӛлшемді 
топтарды сапалы салыстыру үшін, олардың нәтижелерін процентке 
түрлендіру қажет . 
Диагараммаларды салыстыру нәтижесінен эксперименттік топ білім 
алушыларының білім деңгейлерінің бақылау топ білім алушыларына 
қарағанда артқанын аңғаруға болады.
Жоғарыдағы жасалған талдаулардан соң эксперименттік ізденіс ӛз 
мақсатына жетті деген қорытынды жасай аламыз (5-кесте). 
Кесте 6 - Эксперименттік және бақылау топтарының экспериментке дейінгі 
және кейінгі білім деңгейін ӛлшеу нәтижесі (%) 
Ақпараттық 
құзырлылығын 
қалыптастырудың 
деңгейі 
Эксперимент басында 
Эксперимент соңында 
Бақылау 
тобы 
Эксперименттік 
топ 
Эксперименттік 
топ 
Эксперименттік 
топ 
тӛмен 
28,57% 
23,81% 
42,86% 
4,76% 
орта 
47,62% 
47,62% 
47,62% 
23,81% 
жоғары 
23,81% 
28,57% 
9,52% 
71,43% 
Білім алушылардың «8-сынып География» оқулыққа электронды оқыту 
құралы бойынша алған білімдері педагогикалық практикадан ӛту 
барысында қолданылды Сонымен сипаттаушы статистика біріншіден – 
педагогикалық эксперимент нәтижесін жинақы және ақпаратты етіп 

103 
кӛрсетуге мүмкіндік береді, ал бұл ӛз кезегінде зерттеліп жатқан 
объектілердің сапалы талдауын жүргізуге мүмкіндік береді. Екіншіден, 
сипаттаушы статистиканың кейбір кӛрсеткіштері сапалық талдауда 
қолданылады (23-сұлба).
Экспериментке дейін Эксперименттен кейін 
Сұлба 22-Экспериментке дейінгі және кейінгі нәтижелерді талдау 
қорытындылары 
Іс жүзінде визуалды талдау іріктеу нәтижесінде айтарлықтай 
айырмашылығы бар екенін айтуға мүмкіндік бермейді. Бұл үшін
статистикалық әдістерді пайдалану қажет.
Реттік ауқымда ӛлшенген эксперименталды деректер үшін сәйкестік 
және айырмашылық шынайылығын анықтада
біртектілік критерийін 
пайдаланған дұрыс, оның
эмпирикалық мәні келесі формула бойынша 
есептеледі:
∑
(
)
 
Кесте 5 -
критерийінің 0,05 маңыздылық деңгейі үшін 
сыни 
мәндері келтірілген (қатынас ауқымының градациясы, сонымен қатар 10-нан 
үлкен мәндер үшін маңыздылықтың әртүрлі деңгейлері үшін статистикалық 
критерийлердің сыни мәндерінің статистикалық кестелері кез келген 
статистикалық әдістер бойынша оқулықтарда немесе арнайы статистикалық 
кестелерден табуға да болады).
Кесте 7 - а=0,05 маңыздылық деңгейде
критерийінің сыни мәндері 
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
40,00%
45,00%
50,00%
төмен орта жоғары 
Бақылаушы топ 
экспериментке 
дейін (%) 
Экспериментал
ды топ 
экспериментке 
дейін (%) 
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
80,00%
Бақылаушы 
топ 
экспериментт
ен кейін (%) 
Эксперимента
лды топ 
экспериментт
ен кейін (%) 

104 
L-1 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
х^2 3,84 5,99 7,82 9,49 
11,07 
12,59 
14,07 
15,52 
16,92 
Реттік ауқымда ӛлшенген эксперименттік нәтижелер үшін сәйкестік пен 
айырмашылық шынайылығын анықтаудың алгоритмі мынадай болады, атап 
айтсақ:
1. Салыстырылып жатқан іріктеу үшін
критерийінің 
эмпирикалық мәнін жоғарыдағы формула бойынша есептеу болып табылады. 
2. Бұл мәнді 8-шы кестеден алынған
сыни мәнімен салыстыру, егер 
, онда келесідей қорытынды жасау: "салыстырылып жатқан 
іріктеу сипаттамасы 0,05 маңыздылық деңгейімен сәйкес келеді, егер
, онда келесідей қорытынды жасау: "салыстырмалы іріктеу 
сипаттамасының айырмашылығының шыңайылығы 95% құрайды". 
критериясының эмпирикалық мәнін есептеу нәтижесі тӛмендегі 
кестеде берілген. 
Кесте 8 -
критерийінің эмпирикалық мәні 
БТ (дейін) 
ЭТ (дейін) 
БТ (кейін) 
ЭТ (кейін) 
БТ (дейін) 
0,00 
0,21 
1,89 
10,27 
ЭТ (дейін) 
0,21 
0,00 
3,17 
8,19 
БТ (кейін) 
1,89 
3,17 
0,00 
18,04 
ЭТ (кейін) 
10,27 
8,19 
18,04 
0,00 
Қарастырылып жатқан мысалда L = 3 (білімнің үш деңгейі анықталған – 
"тӛмен", "орташа" және "жоғары"). Яғни, L – 1 = 2. 6-шы кестеден L – 1 = 2: 
= 5,99 аламыз. Онда 7-ші кестеден 
критерийінің барлық 
эмпирикалық мәндері сыни мәннен тӛмен болып табылады. Сонда 
«Салыстырылып жатқан іріктеулер сипаттамалары 0,05 маңыздылық 
деңгейімен сәйкес» болып тұр.
Сонымен, эксперименталды және бақылау топтарының экспериментке 
дейінгі бастапқы күйлері 0,21-ге тең сәйкес болса, ал қорытынды күйлерінің 
эксперименттен кейінгі айырмашылығы 18,04-ке тең болып тұр. Яғни, 
аталған эксперименталды әдістемені пайдалану тиімді деген қорытынды 
жасауға әбден болады. Мектептерде жүргізілген эксперименттік оқытудың 
нәтижелері тӛмендегідей қорытындылар жасауға мүмкіндік тудырды.
Эксперименттік топтардың білім алушылары кӛлемі жағынан да,
мазмұны жағынан да, кӛп болатын географиялық түсініктер алады.
Эксперименттік оқыту білім алушыларда географиялық нысандарға,
үрдістер мен құбылыстарға тән белгілер мен маңызды қасиеттерін ажырата 
алатын іскерлік-дағдыларды қалыптасуын қамтамасыз етеді. 

105 
Эксперименттік топтардың білім алушыларында ойлау икемділігін 
арттырудың орнықты үдерісі байқалады.
Сонымен, біз жүргізген зерттеу нәтижелерінің қорытындылары 
эксперименттік тексеру қойылған болжамның дұрыстығын растады.
Эксперименттік оқыту: а) білім алушылардың географиялық ойлай 
білуінің даму деңгейін арттыруға; ә) негізгі логикалық әрекеттер мен 
ойлаудың икемділік сияқты қасиеттерінің қалыптасуына жағдай жасайды; б) 
білім алушыларды географиялық үрдістер мен құбылыстардың түзілу 
заңдылықтарын жүйелі түрде түсініктер деңгейінде оқып үйреніп жалпы 
және арнайы іскерлік-дағдыларые дамытуға мүмкіндік тудырады.
Эксперименттік топтар білім алушыларының жаңа білімді меңгерту 
іскерлік-дағдыларыды қалыптастыру және білімді іс жүзінде пайдалану
(сарамандық жұмыс) сабақтарда жүргізілетін компьютермен жұмыс істеу 
кезінде негізгі географиялық материалдарды оқып-үйренуге деген ынта 
артады, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ӛз бетімен іздерудің жалпы және 
арнайы іскерлік- дағдылары қалыптасады.
Сонымен қатар эксперимент барысында Алматы қаласының №33 
мектеп-лицейі мен №19 орта мектеп және Алматы облысы Жамбыл ауданы, 
Қызыләскер ауылындағы Ә.Мәмиев атындағы орта мектепте 8 сынып: 
география пәнінен дайындаған электронды оқыту құралы енгізіліп оны 
қолданудың артықшылықтары анықталды.
Электронды оқыту құралы білім алушылардың ӛз бетімен ізденіп
қарқынды 
танымдық 
ой 
әрекетіне 
жұмылдыруға 
гипермәтіндік, 
географиялық құбылыстар мен үрдістердің түзілу жолдарын ашып кӛрсететін 
кӛркем бейнелі және графиктік ақпараттар вертуалдық шындық жүйесімен 
құрылған мультимедиа құралдарының, білімді интербелсенді бақылау 
тапсырмалары мен бағалау тестер мүмкіндік береді.
Мультимедиа - ақпараттарды бiрiктiруге мүмкiндiк беретiн [168] 
графика, гипермәтiн, дыбыс, анимация, бейнемәлiметтердi пайдалануға 
мүмкiндiк туғызатын аппаратты-бағдарламалық құрал болып табылады [169]. 
Электронды оқыту құралын пайдалануда мультимедиа бағдарламасы жай 
(баспадан шыққан) оқулыққа қарағанда интербелсендік мүмкіндіктері 
жоғары, яғни білім алушының сұранысы бойынша кез-келген қажет 
ақпаратты толық бере алады. Электронды оқыту құралы кӛрнекілік ретінде 
тиімді жасалған және білім алушылардың пәнге деген қызығушылықтарын 
арттырады. 
Электронды оқыту құралдары аудиоматериалдарды қолдану ақпаратты 
үйреншікті әдіспен қабылдауға ұқсас болғанымен жаңа тақырыпты түсінудің 
мүмкіншілігін арттырады, себебі кӛру және есту мүшелері белсЭксперимент 
бірнеше кезеңдерден тұрды, атап айтсақ: анықтаушы, бақылау және 
қалыптастырушы. Эксперимент қорытындысы бойынша талдау жұмыстары 
жүргізіліп, нәтижесі қорытындыланды. Географияны оқытуда ақпараттық-
коммуникациялық технологияларды қолдану 
оң нәтижесін беріп, 

106 
эксперименттік топтың кӛрсеткіштері бақылау тобымен салыстырғанда 
біршама кӛтерілгендігін байқадық.
Тестілеу нәтижелерін талдау келесілерді кӛрсетті: эксперименттік сыныптың 
оқушыларында ойлау икемділігінің артуының тұрақты тенденциясы 
байқалады. Олардың кӛрсеткен нәтижелері бақылаудағы сыныптардың 
оқушыларының нәтижелеріне қарағанда әлдеқайда тұрақтыенді болады. 
Мектептерде жүргізілген эксперименттік оқытудың нәтижелері 
тӛмендегідей қорытындылар жасауға мүмкіндік тудырды.
1. Эксперименттік сыныптардың оқушылары кӛлемі жағынан да, 
мазмұны жағынан да, кӛп болатын географиялық түсініктер алады.
2. Эксперименттік оқыту оқушыларда географиялық нысандарға,
үрдістер мен құбылыстарға тән белгілер мен маңызды қасиеттерін ажырата 
алатын іскерлік-дағдыларды қалыптасуын қамтамасыз етеді. 
3. Эксперименттік сыныптардың оқушыларында ойлау икемділігін 
арттырудың орнықты үлерісі байқалады.
Сонымен, біз жүргізген зерттеу нәтижелерінің қорытындылары 
эксперименттік тексеру қойылған болжамның дұрыстығын растады.
Эксперименттік оқыту: а) оқушылардың географиялық ойлай білуінің 
даму деңгейін арттыруға; ә) негізгі логикалық әрекеттер мен ойлаудың 
икемділік сияқты қасиеттерінің қалыптасуына жағдай жасайды; б) 
оқушыларды 
географиялық 
үрдістер 
мен 
құбылыстардың 
түзілу 
заңдылықтарын жүйелі түрде түсініктер деңгейінде оқып үйреніп жалпы 
және арнайы іскерлік-дағдыларые дамытуға мүмкіндік тудырады.
Эксперименттік сыныптар оқушыларының жаңа білімді меңгерту 
іскерлік-дағдыларыды қалыптастыру және білімді іс жүзінде пайдалану
(сарамандық жұмыс) сабақтарда жүргізілетін компьютермен жұмыс істеу 
кезінде негізгі географиялық материалдарды оқып-үйренуге деген ынта 
артады, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ӛз бетімен іздерудің жалпы және 
арнайы іскерлік- дағдылары қалыптасады.

жүктеу/скачать 3,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: