Салицил қышқылы - ароматты оксикарбон қышқылы. Табиғатта бос күйінде, (түймедағы гүлінде,кейбір жемістерде) және гликозид, гликозид эфирлері, (эфир майларында) түрінде кездеседі. Салицил қышқылының натрий тұзы және ацетилсалицил қышқылы, (аспирин) дәрілік зат ретінде қолданылады. о-оксибензой қышқылы, НОС6Н4СООН монооксикарбон қышқылына жататын, ароматты окси қышқыл; балқу t 157°С, қайнау 211°С, түссіз, ине типтес кристалдар түзетін ұнтақ, суда, күкірт карбидінде нашар еріп, органикалық еріткіштерде (спирт, эфир) жақсы ериді
Салицил қышқылының туындысы
Ацетилсалицил қышқылы( Acidum acetysalicylicum), аспирин. Ацетилсалицил қышқылы қабыну үрдістерге әсер етеді: капилляр, өткізгіштігін төмендетеді, гиалуронидаза белсенділігін төмендетеді, АТФ түзілуін тежеу жолымен қабыну ошағының үрдісін энергетикалық қамтамасыз етуін шектейді. Қабынуға қарсы әсер ету механизмінің негізіне простогландин биосинтезін баяулату жатады.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ауыру сезімін басатын және қызуды басатын дәрі ретінде (кызбамен жүретін ауруларда, бас ауыру, бас сақинасы, невралгияда) күніне 0,25-0,5-1 г 3-4 рет; балаларға жасына сай 0,1 -ден 0,3 г дейін бір реттік мөлшерде тағайындайды. Ревматизм, инфекционно-аллергиялық миокардитте, ревматоидты полиартритте ересектерге ұзақ уақыт тәулігіне 2-3 г (кейде 4г), ал балаларға туған жыл санына тәулігіне 0,2 г тағайындайды. 1 жастағы балаларға бір реттік мөлшері 0,05 г, 2 жасқа - 0,1 г, 3 жасқа-0,15 г, 4 жасқа-0,2 г. 5 жастан бастап 0,25 г таблеткадан тағайындауға болады
Салицил қышқылын өндірудің технологиялық схемасы келесі қадамдарды қамтуы мүмкін:
Шикізат алу (қайың майы): Салицил қышқылын өндіру үшін бастапқы шикізат қайың майы болуы мүмкін.
Этеризация: Қайың майы этерификациядан өтеді, онда катализатордың қатысуымен метанолмен әрекеттеседі. Бұл қадам метилсалицилаттың түзілуіне әкеледі.
Метилсалицилатты оқшаулау: Метилсалицилат реакция қоспасынан алынады.
Гидролиз: Метилсалицилат сілтілік (мысалы, натрий гидроксиді) және қызу әсерінен гидролизге ұшырайды. Бұл процесс метокси тобының жойылуына және салицил қышқылының пайда болуына әкеледі.
Жалғасы
5. Салицил қышқылын оқшаулау: Салицил қышқылы реакция қоспасынан алынады.
6. Тазалау және қосымша өңдеу: Алынған салицил қышқылы жоғары таза өнім алу үшін қосымша тазарту және өңдеу процестеріне ұшырауы мүмкін.Бұл жалпы диаграмма және егжей-тегжейлер нақты өндіріс пен процесс жағдайларына байланысты өзгеруі мүмкін.
Салицил қышқылын алудың технологиялық схемасы: 1 – автоклав; 2, 3 – реактор; 4 – жууға арналған аппараттар; 5 – кептіргіш.
Стрептоцид - Иісі мен дәмі жоқ ақ кристалды ұнтақ. Суда аз ериді, қайнаған суда, қышқылдар мен сілтілердің ерітінділерінде оңай ериді. Стрептоцид менингитке, жара инфекциясына, тамақ ауруына және басқа кокк инфекцияларына, сондай-ақ циститке, пиелитке, колитке қарсы қолданылады. Стрептоцид әсіресе бета-гемолитикалық стрептококктан туындаған инфекцияларды емдеуде тиімді (терінің қызылиек қабынуы, пуэрперальды сепсис, стрептококкты пневмония және т.б.).
Стрептоцид медицинада қандай мақсатта қолданылады?
Сульфаниламидтер әр түрлі бактериялық инфекциялардың алдын-алу мен емдеуді сәтті жүргізуге мүмкіндік беретін алғашқы дәрі болды. 1930 жылдардан бастап медициналық тәжірибеге енген осы препараттардың арқасында өкпенің қабынуынан, қанмен уланудан және басқа да көптеген бактериялық инфекциялардан болатын өлім-жітім айтарлықтай төмендеген.
Ақ стрептоцид – Streptocidum album. Қызыл стрпетоцидтің құрамына кіретін зат. Ол – ұсақ кристалды ұнтақ, иісі болмайды, суға 0,8 процентке дейін ериді. Ол әртүрлі коккілерге: стрептококкіге, стафилококкіге, гонококкіге, менингоккокіге, пневмококкіге таңдап, бактериостатикалық әсер етеді.
Ақ стрептоцидті (стрептомицин) алудың технологиялық схемасы келесі кезеңдерді қамтиды:
*Streptomyces штаммын алу: Стрептомициннің көзі болып табылатын Streptomyces бактериясын бөліп алыңыз немесе культурасын жасаңыз.
Ашыту процесі: Streptomyces культурасы арнайы бактериялық биореакторларда ашытылады. Мұнда ол стрептомицинді өндіреді және жинақтайды.
Стрептомицин экстракциясы: Стрептомицин культурадан экстракция немесе сүзу сияқты әртүрлі әдістерді қолдана отырып алынады
Тазалау және сүзу: Алынған стрептомицин қоспаларды және басқа бактериялық компоненттерді кетіру үшін тазарту және сүзу қадамдарынан өтеді.
5. Микробқа қарсы заттармен емдеу: Тұрақтылығы мен тазалығын жақсарту үшін стрептомицинді микробқа қарсы препараттармен өңдеуге болады.
6. Кристалдану: Стрептомицин ақ стрептоцидті өндіру үшін кристалдануы мүмкін.
7. Кептіру: Стрептомицин кристалдары артық ылғалды кетіру және тұрақты өнім алу үшін кептіріледі.
8. Формасы және қаптамасы: Стрептомицинді тасымалдаушылармен және басқа қоспалармен араластыруға болады, содан кейін қажетіне қарай буып-түйеді.
9. Сапаны бақылау: Сапа бақылауы стрептомициннің қауіпсіздік пен тиімділік стандарттарына сәйкес келуін қамтамасыз ету үшін жүргізіледі.
10. Сақтау және тарату: Ақ стрептомицин сақтауға және нарыққа таратуға дайын.Бұл қадамдар нақты өндіріс жағдайлары мен сапа стандарттарына байланысты.