№ 212 мектеп  гимназиясының

22 
 
Екінші икемділік – бұл тілдік стимулға жауап қату. Ынталандырушы реплика мен ынталандырушы жауап 
қату диалогтік бірлікті құрайды. Диалогтік бірліктердің төрт типі аса кеңінен таралған.  
Сұрақ-бекіту.  
Are  you  going  home?  сұрағына  No,  I  will  stay  at  school  немесе  No  I`m  going  shopping  тілдік  жауап  қату 
берілуі мүмкін.  
Does Pete live far from school? сұрағына Yes, he does немесе I don`t know      немесе Not very far немесе Near 
the theatre жауап қатуы берілуі мүмкін.  
Сұрақ-сұрақ:  
Are you going home?  - Why do you ask me?  
Will you һеlp me? – Whаt shall I do?  
Нақтылау - нақтылау:  
I`m going home - So am I (I`ll stay at school) 
Нақтылау - сұрақ 
I`m going home - Why are you going home? 
Үшінші икемділік – айтылымдарға әңгімелесудің сипатын беруге реплика-жауапты кеңейту. 
Мысалы:   
- Have some more fish? 
- No thank you. It is very nice, but I can`t eat any more. 
Диалог  сөзді  оқытуда  қолданылатын  жаттығулардың  басым  бөлігі  тілдік  жаттығулардан  тұрады.  Алайда, 
диалогқа  тән  қисындастырулардағы  жаңа  үлгілік  фразалармен  бастапқы  танысу  тілдік  жағдаяттан  бөлек 
өткізілуі  мүмкін.  Мұндай  жаттығулардың  мақсаты  –  оқушылардың  жадында  репликалардың  арасындағы 
берік  байланыстарды  орнықтыру,  ал  олар  үнемі  немесе  көбінесе  аталған  диалогтік  бірліктің  құрамында 
болады,  яғни  функционалдық  негізде  контекстік  байланыстарды  және  репликалардың  арасында 
құрылымдық  байланыстарды  меңгерту  болып  табылады.  Тілдік  жағдаяттардан  тыс  репликалардың  сан 
алуандығын  қамтамасыз  етуге,  репликаларды  барынша  кеңейтуді  және  тұтастыруды  үйренуге,  сондай-ақ 
репликаларды грамматикалық және лексикалық қайта құрудағы автоматизмдерді қалыптастыруға болады. 
Осыған сәйкес материалмен жұмыстың үш түрін бөліп көрсетуге болады:  
1) диалогтік бірліктерді жаттап үйрену; 
2)репликаларды функционалдық байланыстардың негізінде қисындастыру; 
3) репликаларды грамматикалық және лексикалық қайта құру.  
Жаңа  диалогтік  бірліктерді  игеру  бір-екі  бірліктен  тұратын  қысқа  диалогтарды  жаттау  жолымен  іске 
асырылады.  Құрамында  сәлемдесу,  қаратпа  сөз,  әдептілік  формулалары,  сондай-ақ  жауап  репликаны 
түрлендіруге жол беретін синтаксистік бірліктер бар бірліктер осылайша игеріледі:  
-
 
Happy New Year, Ann! 
-
 
Happy New Year, Реtеr! 
-
 
І wish you all the best. 
-
 
Тһе same to you.  
-
 
Let us  go to… 
-
 
With рleasure (I am sory, but I can`t). 
Диалогтік  бірліктерді  жаттау  процесінде,  оқушылардың  назарын  тілдің  формасына  шоғырландыруға 
мүмкіндік  бар  болған  жағдайда,  әр  түрлі  репликаларға  тән  интонацияларды  меңгеру  үшін  неғұрлым 
қолайлы  жағдай  жасалады.  Шағын  диалогты  үйренуді  есту  арқылы  қабылдаудан  бастаған  дұрыс.  Сонда 
алынған  алғашқы,  ең  жарқын  әсер  бірліктің  дыбыстық  формасын  меңгеру  үшін  жақсы  негіз  болады;  бұл 
диалог  үшін  маңызды  болып  табылатын  есту  жадысы  да  дамиды.  Диалогтік  бірлікті  есту  арқылы  үйрену 
табиғи диалогта репликалармен операциялау шарттарын қайта жаңғыртады. Алайда, үйренілетін диалогты 
есту  арқылы  қабылдаумен  ғана  шектелу  дұрыс  болмаған  болар  еді,  себебі  бұл  жағдайда  сөздердің 
бұрмалануы  мен  дұрыс  біріктірілмеуі,  фразаның  дұрыс  бөлінбеуі  мүмкін.  Сондықтан  да  диалогты 
үйретудің  келесі  кезеңін  оны  көру  арқылы  қабылдауға  бекіткен  орынды.  Жазбаша  мәтін  диалогты  үйде 
қайталау  үшін  жақсы  тірек  болып  табылады.  Тіпті  шағын  диалогты  еске  түсірудің  өзі  үйренілгенді 
мағынасыз  түрде  айтып  шығу  нысанында  болмауы  тиіс.  Мұғалім  жаттығуды  тілдік  қатынас  шарттарына 
жақындатуға тырыса отырып, вербальды түрде сипаттайды немесе суреттегі осыған ұқсас диалог туындауы 
мүмкін  жағдаятты  көрсетеді.  Оқушы  өзін  әрекет  етуші  тұлғаның  бірі  ретінде  елестетуі  және  осы 
персонаждың  стилінде  диалогты  сахналандыра  отырып  әрекет  етуі  тиіс.  Егер  диалог  тұлғалар  бойынша 
еске түсірілетін болса, онда серіктестердің әрқайсысы біресе бірінші, біресе екінші әңгімелесушінің рөлін 
кезектесіп орындағаны жөн.  
Қорытындылай    келсек    ағылшын  тілін  үйретудің  бастапқы  кезеңінде  диалог  сөзді  оқытуды  есту  арқылы 
есте сақтау қабілетін дамытып, көру, жазу арқылы баланың қателікке жол бермеуіне көмектессе, ал балалар 

23 
 
диалогты  сахналау  әдісімен  көрсетер  болса  ағылшын  тілін  сөйлеуде    тілдік  құрылымы  жақсы  дамып, 
ағылшын тілін үйренуде қызығушылығы арта түсер еді. 
 
 
 
 
Нағима  ТӨРЕБАЙҚЫЗЫ 
Қ.Мұхамеджанов атындағы    
№ 1 мектеп-гимназиясының математика пәні мұғалімі 
Қызылорда қаласы 
 
Виет теоремасы 
 
Сабақ мақсаты:  
1.Білімділік: Виет теоремасын тұжырымдау және дәлелдеу. Квадрат теңдеу түбірлерінің формуласын, 
квадрат теңдеуді шешуде Виет теоремасын қолдана білуге дағдыландыру. Теңдеудің белгілі түбірлері 
арқылы теңдеу құрастыра білуге үйрету; 
2.Дамытушылық: Логикалық ойлау қабілеті мен есептеу дағдыларын жетілдіру. Ой-өрісін кеңейту, 
іздемпаздыққа баулу; 
3.Тәрбиелік: Оқушының пәнге қызығушылығын арттыру, шапшаңдыққа және тарихты білуге тәрбиелеу. 
Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгеру. 
Сабақтың әдісі: түсіндірмелі, иллюстрациялық 
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, слайдтар, плакаттар, сызбалар, сөзжұмбақ. 
Сабақтың барысы: 
1. Ұйымдастыру 
2. Үй тапсырмасын сұрау 
3. Тарихтан мағлұмат 
4. Жаңа сабақты баяндау 
5. Есептер шығару 
6. Қорытындылау 
7. Үйге тапсырма 
 
I. Ұйымдастыру: (Оқушылардың сабаққа дайындығы, сынып тазалығы, сабақтың мақсаты) 
II.  Үй  тапсырмасын  сұрау:  №273,  275  есептер  ауызша  тексеру,  квадрат  теңдеу  жайлы,  Әл-Хорезми 
және Ф.Виет туралы ізденіп келу 
III. Тарихтан мағлұмат: Квадраттық теңдеулер және оларды шешу тәсілдері өте ерте заманда белгілі 
болған. Мысалы, б.з-дан екі мың жыл бұрын жер өлшеу есептері ертедегі вавилондықтарды квадраттық 
теңдеуді  шешуге  алып  келген.  Ертедегі  Грекияда  (Пифагор,  Евклид  және  т.б)  квадраттық  теңдеулерді 
геометриялық тәсілмен шешетін болған. 
  Алгебраның  атасы  атанған  Орта  Азияның  атақты  математигі  әл-Хорезми  квадраттық  теңдеулерді 
алгебралық  тәсілмен  де,  геометриялық  тәсілмен  де  шешкен.  Ол  квадраттық  теңдеуді  шешудің  жалпы 
формуласы қорытылмағандықтан, теңдеуді шешудің алты түрін келтірген. 
 
 
№  Әл-Хорезмидің жазуы 
Қазіргі 
жазылуы 
 1   Квадраттар түбірлерге тең 
 
2 
Квадраттар санға тең 
 
3 
Квадраттармен 
сан 
түбірлерге тең 
 
4 
Түбірлер санға тең 
 
5 
Квдраттар  мен  түбірлер 
санға тең 
 
6 
Түбірлер 
мен 
сан 
квадраттарға тең 
 
bx
х

2
с
х

2
bx
с
х


2
с
bх

c
bx
х


2
2
x
c
bх



24 
 
Әл-Хорезми  өмір  сүрген  заманда  қазіргідей  сандар  мен  айнымалыларды  әріппен  белгілеуде,  амалдар 
таңбалары  да  болмағандықтан,  есептің  берілуінде,  шешуін  де  сөзбен  түсіндіріп  жазған.  Әл-Хорезмидің 
осы түсіндірме  шешімі осы күнгі формула бойынша табылған шешімге сәйкес келеді. 
Қайталау сұрақтары: 
1.                              түріндегі теңдеу қалай аталады? 
 
2.                    формуласымен есептелетін сан қалай аталады? 
 
3. Егер D>0 болса, онда квадраттық теңдеудің неше түбірі болады?  
 
4. Егер D=0 болса, онда квадраттық теңдеудің неше түбірі болады?  
 
5. Егер D<0 болса, онда квадраттық теңдеудің неше түбірі болады?  
 
6. Қандай жағдайда квадраттық теңдеуді келтірілген квадраттық теңдеу деп атайды? 
 
7.                                теңдеуінің  коэффициенттерін атап шығыңдар. 
 
8.  Егер  квадраттық  теңдеуінде  коэффициенттердің  бірі  –  b  не  с  немесе  b  мен  с-ның  екеуі  де  0-ге  тең 
болса, мұндай теңдеулерді қалай атайды? 
 
Сөзжұмбақ: 
 
    
 
 
IV. Жаңа сабақты баяндау. ВИЕТ ТЕОРЕМАСЫ 
0
2



c
bx
ах
ac
b
4
2

0
3
5
2
2



х
х
Франсуа Виет (1540-1603) – француз математигі, 
алгебралық шартты белгілер жүйесін енгізген 
элементар алгебраның негізін қалаушы. Ол 
алғашқылардың бірі болып, сандарды әріптермен 
белгілеуді енгізіп, теңдеулер теориясын едәуір 
дамытқан. Теңдеу және оның түбірлерінің жалпы 
қасиеттерін формуламен жазып, математиканы 
қазіргі деңгейге жеткізіп, «алгебраның атасы» 
атанды. 

25 
 
Теорема  :  Келтірілген  квадраттық  теңдеу  түбірлерінің  қосындысы  қарама-  қарсы  таңбамен  алынған 
екінші коэффициентке, ал көбейтіндісі бос мүшеге тең болады:  
 
 
 
Дәлелдеуі: 
 
                                     (келтірілген квадрат теңдеу) 
 
           – екінші коэффициент 
           – бос мүше 
Теңдеудің дискриминанті:  
 
Егер D>0, онда теңдеудің екі түбірі бар:                              және                                 
 
 
Түбірлердің қосындысы:  
 
 
Түбірлердің көбейтіндісі:  
 
 
 
Сонымен, 
                                             ,                                                     дәлелденді. 
 
Бұл теореманы бірінші дәлелдеген француз математигі Француа Виет (1540-1603) болғандықтан, соның 
атымен аталады.  
Кейбір есептерді шешкенде Виет теоремасына кері теореманы қолданады 
 Теорема (кері теорема). Егер                             сандары үшін  
 шарттары орындалса, онда                      сандары                            теңдеуінің түбірлері болады. (дәлелдеуі 
үйге) 
1,2,3 мысалдарды түсіндіру.  
V. Есептер шығару (Оқулықпен жұмыс) 
№291 –ауызша, №292 (1,3,5)  №294 (1,3,5,9) 
 
VI. Қорытындылау.  
 
«Кім жылдам?» ойыны. (Сәйкес түбірлерін тап) 
1. 
 
  1,   7 
2. 
 
-1,    9 
3. 
 
-5,     7 
4. 
 
-3,    -1 
 
Виет теоремасының практикалық мәні: 
1.
 
Квадрат теңдеудің түбірлерін тез табуға болады. 
2.
 
Екі сан арқылы квадрат теңдеу құруға болады. 
3.
 
Квадрат теңдеуді шешпей-ақ, оның түбірлерінің қосындысы мен көбейтіндісін табуға болады. 
4.
 
Теңдеудің бір түбірі белгілі болса, екінші түбірін табуға болады. 
5.
 
Түбірлердің таңбасын анықтауға болады. 
 
VII. Үйге тапсырма: § 3 (3.1), (3.2) кері теореманы дәлелдеу 
   №292 (2,4,6)  №294 (2,4,6,8) 
Бағалау.  
 
q
x
x
p
х
х





2
1
2
1
;
p
q
q
p
D
4
2


2
1
D
р
х



2
2
D
р
х



p
p
D
р
D
р
х
х










2
2
2
2
1












4
)
(
)
(
2
2
)
(
)
(
2
2
2
1
D
p
D
р
D
р
х
х
q
q
p
p
D
p





4
)
4
(
4
2
2
2
q
x
x
p
х
х





2
1
2
1
;
2
1
,
,
,
x
x
q
p
q
x
x
p
х
х





2
1
2
1
,
2
1
x
мен
x
0
2



q
px
х
0
35
2
2



х
х
0
3
4
2



х
х
0
7
8
2



х
х
0
9
8
2



х
х
0
2



q
px
x

26 
 
  
                                                                            Боранбай Лаура Насрединқызы 
                                                         №212 мектеп-гимназияның 
                                                           бастауыш сынып мұғалімі  
                                                                 Қызылорда қаласы 
 
 
 
 
       Қазіргі уақыт талабына сай әр бір мұғалім өз сабағын жаңаша ұйымдастырып түрлендіріп өткізуге 
тырысады.  Сондықтан  өз  тәжірибемде  жаңа  ақпараттық  технологияны  енгізуі,  балалардың 
қызығушылығын  оятатын  құралдарды  кеңінен  пайдаланып  оқыту  арқылы  сабақты  қызықты  өткізуге 
тырысамын.  Сабақ  беру  әдісінің  тиімді  түрлерін  пайдаланамын.  Осыған  байланысты  математика 
пәнінен өткізген сабағымды ұсынып отырмын. 
 
Сабақтың тақырыбы: 10 көлеміндегі сандарды қайталау. 
 
Сабақтың мақсаты: 
  І.  +,-  амалдарының  мағыналарын  танытып,балалардың  білім    дағдыларын  тиянақтау,  қалыптастыру 
деңгейін анықтау. 
   II.Танымдық  белсенділігін  арттыру,  бастапқы  негізін  үйрету,  ой  өрісін,  ойлау  қабілетін,  математикалық 
тілін дамыту. 
  Ш.мақсатқа жете білуге еңбек етуге,ұқыпты, таза жаза білуге тәрбиелеу. 
Дамытушылығы:Балалардың тілін, ой-өрісін,логикалық ойлау қабілетін дамытып, өздігінен жұмыс істей 
білуге дағдыландыру. 
Сабақтың түрі:Ойын сабақ 
Тәрбиелілігі: Ойын дұрыс айта білуге,шығармашылық еңбек етуге ұйымшылдыққа тәрбиелеу. 
Әдісі:сұрақ-жауап,практикалық тәсілдер. 
Сабақтың  көрнекілігі:Қарлығаш  ұясындағы  кіп-кішкентай  балапандардың  суреті,  «қарлығаштар»  деген 
сөз жазулар,әр түрлі карточкалар,сөз жұмбақ. 
Сабақтың барысы: 
Билингвистикалық компаненттері* 
Әрекет кезеңдері 
Тәрбиешінің іс-әрекеті 
Балалардың  
іс-әрекеті 
Мотивациялық 
қозғаушы 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
І. Ұйымдастыру кезеңі. 
Оқушылардың 
құралдарын 
түгендеп 
сабаққа 
назарларын аудару. 
     Армысың алтын күн , 
     Армысың көк аспан, 
     Армысың достарым, 
     Қуанышты күн бүгін. 
Біздің ұранымыз: 
Кел бала, сабақ баста 
 Жаз,оқы,сөйле,тыңда. 
  Айт,зертте, тексер, сұра 
 Шаршама да дем алма. 
  Математиканы үйренсең 
 Көп ұғарсың сен ертең. 
Бүгінгі математика сабағын ойын түрінде өтеміз. 
Ой шақыру:  
-Қазір жылдың қай мезгілі(қыс) 
-қыстың нешінші айы (3-ші)   
-қазір қай ай (ақпан) 
-бір аптада неше күн бар (7) 
-біз неше күн оқимыз (5) 
-неше күн демаламыз (2) 
 
 
 
 
 
 
 
Амандасу  
 
 
 
Оқу 
құралдарыy 
түгендеу 
 
 
Қайталау 
 
 
 
 
 
 
 
 

27 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ізденуші- 
ұйымдастырушы. 
 
 
Жаңа сабақ 
шашу ойыны:0-10-ға дейінгі сандарды шашу,сандарды 
жинақтап 
рет-ретімен 
қойғанда 
артынан 
сөзшығады.(қарлығаштар.) 
-Балалар қарлығаштар бізге көптеген ойын тапсырмалар  
алып  келіпті.Сол  тапсырмаларды  топқа  бөлініп  ойнап 
көрейік.Кім көп ұпай жинаса сол топ жеңімпаз. 
I.тапсырма:Санамақ 
Кел санамақ санайық  
 Санайық та табайық 
 Ойын аты санамақ 
 10-ға дейін кідірмей  
  кім санайды мүдірмей 
   3-тілде 
мүдірмей  санауII.тапсырма:карточкамен 
жұмыс(тарату)  
1)0.1...3 
2)5.6..8 
  4.5...7 

жүктеу/скачать 9,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: