5 БӨЛІМ. ХХ ҒАСЫРДАҒЫ ІРІ СОЦИОЛОГТАРДЫҢ ӘЛЕУМЕТТАНУЛЫҚ ОЙДЫҢ ДАМУЫНА ҚОСҚАН ҮЛЕСІ
5.1 П.Сорокиннің әлеуметтанулық көзқарастары
П.Сорокин (1889-1968) орыс-американ әлеуметтанушысы, әлеуметтік
стратификацияны
және
әлеуметтік
мобильділік
теориясының
негізін
салушылардың бірі болып саналады. Еңбектері: «Әлеуметтік және мәдени
динамика», «Әлеуметтік мобильділік», «Революция социологиясы»
П.Сорокиннің әлеуметтік теңсіздікті шешу мәселесі: «жеке әлеуметтік пайдалы еңбегінің дәрежесі
бойынша» әр адамға материалдық және рухани қажеттілік қажет.
П.Сорокин бойынша қоғамның эгалитарлы
жүйесінің белгілері (әлеуметтік теңсіздік)
Заң алдында бәрінің теңдігі
Қызметке ие болу құқықтарының теңдігі
Саяси құқықтың теңдігі (сөз бостандығы, одақ, ар-ождан бостандығы)
Білім алуға тең құқылы
5.2 Әлеуметтік стратификация және мобильділік теориясы
«Стратификация» ұғымы қоғамдағы әлеуметтік топтардың, жіктердің, қат-қабатқа бөлініп
бағынушылық ретімен, тік бір ізділікпен жіктердің орналасуын көрсетеді.
Стратификацияның
критерийлері
Табыс деңгейі
Қызмет түрі
Саяси көзқарастар
Мәдени бағдар және т.б.
Әлеуметтік стратификацияның
негізгі стратификациясы
(қоғамның жіктелуі)
Экономикалық
Саяси
Кәсіби
Мобильділік
қоғамдағы
жекелеген
индивидтер
мен
адамдар тобының бір әлеуметтік
жағдайдан екініші бір әлеуметтік
жағдайға
орын
ауыстыруын
айтамыз.
Горизонтальді мобильділік –
индивидтің бір әлеуметтік
позициядан екіншісіне ауысуы.
Вертикальді мобильділік –
индивидтің бір страдан екінші
бір стратаға ауысуының
нәтижесінде оның әлеуметтік
жағдайының өзгеруі.
Вертикальді мобильділік жоғары
өрлеу және төмен құлдырау
болып бөлінеді.
|
