Саяси ғылымдарының докторы, профессор

17 
Саяси биліктің қоғамда жүзеге асуында әртүрлі құралдарды қамтамасыз 
етіп, пайдаланады. Ғылыми әдебиеттерде олар 
биліктің ресурстары
деп 
аталады. Биліктің ресурстарын жалпы мынадай түрлерге бӛлуге болады: 
– экономикалық (материалдық қажеттіліктер); 
– әлеуметтік (статусты ӛзгертуге арналған құралдар); 
– күш ресурстары (әскер, қару-жарақ, полиция); 
– ақпараттық (білім және ақпараттық құралдар); 
– демографиялық (адам – ең негізгі әлеуметтік құрал). 
Э. Тоффлердің пікірінше, осы ресурстардың ішінде қазіргі уақытта білім 
мен ақпараттық құралдар әлемде ерекше маңызға ие бола бастады. 
Саяси билік ресурстары – субъекті мақсатына сәйкес билік объектісіне 
ықпал етуді қамтамасыз ететін барлық құралдар. Олар: экономикалық, 
әлеуметтік, ақпараттық, күштеу, демографиялық. 
Экономикалық
– қоғамдық және жеке ӛндіріске, пайдалануға қажетті 
материалдық құндылықтар, ақша, пайдалы қазбалар, техника, т.б. 
Әлеуметтік
– әлеуметтік құрылымдағы орынды, әлеуметтік 
мәртебені жоғарылату немесе тӛмендету қабілеттілігі. 
Ақпараттық
– білім мен ақпарат, сонымен бірге оларды алу және 
тарату: ғылым және білім институттары, БАҚ, т.б. 
Мәжбүрлеу
– бұл қару, күшті қолдану аппараты, осы мақсатта арнайы 
дайындалған адамдар тобы. Мемлекетте оның ӛзегін армия, полиция, 
қауіпсіздік органдары, сот, прокуратура құрайды. 
Демографиялық
– адамның ӛзі басқа ресурстарды құрушы әмбебап 
ресурс ретінде қызмет етеді. 
Биліктің негізгі міндеті – қоғамды басқарудың стратегиясын айқындап, 
дамудың негізгі бағыттары бойынша нақты шаралар қолдану, әлеуметтік 
процестерді шұғыл басқарып, дамудың орнықтылығы мен сындарлығының 
маңызды ӛлшемдеріне бақылау орнату, ал ең басты принципі – оның 
заңдылығы (легитимділігі). Билік әлеуметтік құрылымның ең күрделі 
әлеуметтік-саяси, қоғамдық, ұжымдар мен олардың арасындағы қарым-
қатынастарды қамтитын кӛпшілік немесе қауымдық және жеке адамдық, 
шағын топтық деңгейлерінде салтанат құрып, қызмет атқарады. Саясаттану 
ілімінде биліктің пайда болып, жүзеге асуының әрқилы пішімі зерделенеді. 
Ол басқару түріне
қарай  монархиялық (
абсолюттік және 
конституциялық
), республикалық (
президенттік және парламенттік
); 
- мемлекет құрылысының пішіміне қарай унитарлық, федеративтік, 
конфедеративтік; 
- 
саяси режиміне қарай тоталитарлық, авторитарлық және 
демократиялық;
- 
саяси ағымына қарай
консервативтік, неоконсервативтік, 
либералдық, неолибералдық, социал-демократиялық
болуы мүмкін.
Билікті заң шығарушы, атқарушы және сот қызметі тармақтарына бӛлу 
жаңа дәуірдің үлкен теориялық жаңалығы болды. Олардың арасында тежеу 
мен тепе-теңдік жүйесінің болуы, яғни дербес билік тармақтарының ӛзара 

18 
үйлесімділігін сақтау, олардың заңға бағынуын қамтамасыз ету принципі 
демократиялық, азаматтық қоғам орнатып, құқықтық мемлекет құруға берік 
негіз қалайды. 

жүктеу/скачать 1,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: