Саяси партиялардың негізгі міндеттерінің бірі қоғамдық мүдделерді жинақтау мен оларды саяси шешімдерді қабылдау жүйесі шеңберіне ұйымдасқан және бағытталған түрде енгізу
жүктеу/скачать 26,47 Kb.
|
тарих 1 сож
|
Саяси партиялардың негізгі міндеттерінің бірі - қоғамдық мүдделерді жинақтау мен оларды саяси шешімдерді қабылдау жүйесі шеңберіне ұйымдасқан және бағытталған түрде енгізу. Саяси партиялар билік үшін бәсекелестік күресте қоғамдық қолдауды жұмылдырушы құрал ретінде қызмет жасайды. Партиялық жұмылдыру арқылы азаматтар қазіргі заманның саяси үрдісінің белсенді мүшесіне айналады, яғни іріктеу қызметін атқарады. Партиялар қоғамдық мүдделерді қалыптастыруда да белгілі рөл атқарады. Саяси партия - мемлекеттік биліктін өкiлеттi және аткарушы орган дарында,жергілікті езiн - өзi баскаруда және оны қалыптастыруда өздерінін мүдделерін білдіретін азаматтардың,әр түрлі әлеуметтік топтардың ерікті бiрлестiгi.«Нұр Отан» халыктык демократиялық партиясы. Партиянын әлеумет тік негізі - бюджеттік ұйымдардың жұмысшылары,ғылыми және шығар машылық зиялылар,кiшi және орта бизнестің өкілдері,студенттер.Негiзгi максаты когамды әрi карай демократияландыруга багытталган; Азаматтардың өмір сүру деңгейін көтеретін; әлеуметтік әдiлеттiлiктi бекiтетiн және елдегi тұрактылыкты сактайтын; Ұлтаралык және Конфессияаралык келсiмдi ныгай татын; Азаматтардын отан сүйгіштігін тәрбиелейтін және Қазақстан Республикасының жан - жакты және үйлесiмдi дамуының жауапкершілігін нығайтатын экономикалык және саяси реформаларды жүзеге асыру болып табылады.«Отан» республикалык саяси партиясы 1999 жылдын кантарында кұрылып. 2006 жылы желтоксан айында партиянын аты «Нұр Отан» халыктык ал 2013 жылдың 18 казанында «халыктык демократиялык партиясы, демократиялык» сөз тіркесі алынып тасталып «Нұр Отан» болып езгертілді. «Нұр Отаннын» филиалдары Қазақстаннын барлық облыстарында құрылған Партия мәжілісте көп орын иеленіп отыр. 2012 ж. сайлаудың қорытындысы бойынша «Нұр Отан» халықтық демократиялық партиясы 80,99 % дауысты иеленді. «Нұр Отан» халықтық демократиялық партиясының төменгі палатаға партиялық тiзiм бойынша 83 депутат сайланды. Қазақстанның «Ақ жол» демократиялық партиясы.Партияның төрағасы - А.Т.Перуашев Партия 2002 жылдың 3 сәуірінде тіркелген, мүшелерiнiң саны - 175,862 адам. Партияның мақсаты тәуелсіз,өркендеушi және еркін Қазақстан болып жарияланган.Партияның іргелі құндылықтары - демократия,тәуелсiздiк,еркiндiк, әділеттілік.Қазақстанның демократиялық партиясы Қазақстанның әрi карай демократиялануына ұсыныстар дайындайтын келісілген комиссияның жұмысына катысады.2012 ж. мәжiлiске сайлауда партия 7,47 % дауыска ие болып,КДП - нан 8 депутат сайланды. Қазақстан коммунистік халык партиясы. 1 хатшысы - В.Б. Косарев 2004 жылдың 21 маусымында партия мемлекеттік тіркеуден өтті.Партия кұрамында 90.000 адам бар.Әлеуметтік негiзiн: жұмысшылар, студенттер,зиялылар,кәсіпкерлер,зейнеткерлер кұрайды.ХКПХ негізінде жаңа жағдайға бейiмделген маркстік - лениндік идеология жатыр.2012 ж . мәжіліске сайлаудың қорытындылары бойынша 7,19 % дауыс жинады.Партиялық тізім бойынша партиядан 7 депутат сайланды. Елдегі күштердің арасалмағындағы жаңа өзгерістер билiктiң Кеңестерге өтуiне колайлы жағдай туғызды,олардың басшылығының аркасында алдымен елдiң орталығында,содан соң жергілікті жерлерде В.И Лениннiң жолын қуушы большевиктер үстемдiк ала бастады.Петроград пен Мәскеу Кеңестерiн большевиктендіру В.И.Ленинге РСДЖ ( б ) П-нын Орталық,Петроградтық және Мәскеулік комитеттеріне өзiнiң екi хатын («Большевиктер билiктi алуға тиіс»,«Марксизм және көтеріліс») жазуына негіз болды. В.И.Ленин 1917 жылы 12-14 кыркүйекте жазған бұл хаттарында уакытша үкіметті құлату және Кеңестер түріндегі пролетариат диктатурасын орнату мақсатында қарулы көтерiлiстi дайындауды алға мiндет етiп койды.«Жұмысшы және солдат депутаттарының екі астаналық Кеңестерінде басымдыққа ие бола отырып, - деп жазды ол, -большевиктер билiктi өз қолдарына ала алады және алуға тиiс. Екi астанада да халықтың революцияшыл тобының белсенділігі басым,сол себепті олар көпшiлiктi соңына ертедi,карсыластарын жеңіп, билiктi өз қолдарына алады және оны ұстап тұра алады» .55 Ресей империясынын ұлттык шет аймақтарында , оның iшiнде Түркіс тан мен Қазақстанда негізінен славян халкынын , бiрiншi кезекте орыс халкынын өкілдерінен тұратын жұмысшы және солдат депутаттарының Кенестерінде большевиктендіру үрдiсi аса табандылыкпен жүргізілді . 1917 жылы 12-17 кыркүйекте Түркістан өлкесінің орталығы - Ташкентте кала жұмысшылары мен солдаттар революциялык шерулер өткізіп , жұ мысшы және солдат депутаттарынын Ташкенттiк Кенесi билiктi оз колына алу туралы шешім қабылдады . Ташкенттегі қыркүйек толкулары Түркіс танда Кеңес өкіметін орната алмағанымен , халық арасында большевик тердiн әсер - ықпалы есе тускенiнiн айкын көрiнiсi едi . Ташкенттегі рево люциялык толкулар тұтас ел көлемінде , сондай - ақ Қазақстанда , әсіресе онын онтустік - батыс өңірлерінде - Перовск , Казалы , Түркістан , Черняев, Әулиеата уездерінде үлкен әбігерлік туғызды . 1917 жылы күзге карай Верныйдағы « Мұсылман жұмысшыларының бірлескен одағы » , Каркаралыдағы « Далалык одак » , Жаркенттегі « Жұ мысшы одағы » тәрізді кәсіптік ұйымдардын , большевик П. Салов баска ратын Семейдегі кәсіподақтардың қызм жандана тусті . Верный мен Жаркенттегі кәсіподақ ұйымдарының жұмыстарында кейiн коммунистер катарына өткен Ж. Бабаев , А. Розыбакиев , А. Туркебаевтар кернекті рел аткарды . 1917 жылдын күзiнде жергілікті және соларға тартылған баска да ұйымдардың тапсырмасы бойынша Әліби Жангелдин , Әлібек Майкетов , Сәкен Сейфуллин , Тұрар Рысқұлов , Амангелді Иманов , Токаш Бокин , Ныямет Нұрмаков , Әбдірахман Әйтиев , Ораз Жандосов , Абдолла Розы бакиевтар Акмола , Торғай , Орал , Жетісу , Семей , 2 Сырдария облыстарына барып , енбекшілерге елдегі болып жаткан саяси оқиғалардың мәнін ашып бердi және уакытша үкіметке , онын жергiлiктi органдарына қарсы күресу кажеттiгiн түсіндірді . Большевиктер өз қызметтерін Казакстаннын өзге де жерлерінде , жекелеп айтканда , жұмысшы және солдат депутаттарынын Семей кенесiнде жандандыра түсті . Олардын жұмысынын Кеңестер көлемінде нәтижел болгандыгы мынадай фактілер келтіруге мүмкіндік береді . 17 казанда CeMeй облыстык казак комитетi басшылығынын уакытша үкіметтін төра ғасы Керенскийге жіберген жеделхатында « жергiлiктi кенестiн больше виктік жолга тускеніне » катты алаңдайтындарын бiлдiрдi. 56 1917 жылы тамыздың аяғы мен казан аралығында көптеген Кенестер Дiн кұрамы большевиктерге бүйрегі бұратын жұмысшылар есебінен толыкты . Орынбор және Торғайдын кейбiр жергiлiктi Кенестерiнiн кұрамында большевиктер мен олардын жактастары сан жағынан артык шылыкка ие болды . Солдат және шаруа депутаттарынын Торғай уездік Кенесi кезiнде таратылғаннан кейін Торғай жұмысшы және шаруа депу таттарынын Кенесi болып кайта құрылды , оның басшылығына большевик терге іш тартатын О. Асауов сайланды . Кенестер екiлдерiнiн бiрiншi Орал облыстык съезінде ( 1917 жылғы қыркүйек ) жұмысшы , шаруа , солдат және казак депутаттары облыстык Кеңесiнiн аткару комитеті кайта жасақталды . Онын кұрамына большевиктер П.А. Парамонов , П.И. Червяков және большевиктерге іш тартатын Ә . Әйтиев , М. Ипмағамбетовтер кірді . Казакстан Кенестерi Ресейдi тутас алғандағы сиякты , халықтың аса кедей бөлiгiнiн саяси ұйымдары ретінде өмір сүрді . Мұндай жағдайда большевиктер << Барлык билік кенестерге берiлсiн ! » деген ұран тастады . Ұран халыкты уакытша үкіметке карсы карулы көтеріліске , елде проле тариат диктатурасын орнатуға шақырды . 1917 жылғы қазан айында боль шевиктер үстемдік еткен жұмысшы және солдат депутаттарынын Кеңесте рiнде билiктi өз колына күшпен алуға дайындық басталды . Қалаларда Кызыл гвардия отрядтары кұрылды . 1917 жылы 11 қазанда жұмысшы және солдат депутаттарынын Петро павл калалык Кенесi « булiктерге және контрреволюционерлерге карсы күресте солдаттармен бірлесе әрекет ететін саналы жұмысшылардан >> Кызыл гвардия бөлімдерін ұйымдастыруға шешім қабылдады . Қала боль шевиктерi жұмысшы және солдат депутаттары Кенесiнiн осы шешiмiне сәйкес жергілікті теміржол депосынын , былғары және консерві зауытта рынын жұмысшыларын Кызыл гвардияға кеңінен тартты және жергiлiктi гарнизон мен 33 - қосымша аткыштар полкінің арасында үгіт жұмыстарын 3 кушейтті . Петропавл қаласында Кызыл гвардия отрядтарын ұйымдасты руда және карулы көтеріліске шыгу ушiн большевиктік партияның бағыт бағдарымен таныстыруда Омбы жұмысшы және солдат депутаттары Кенесiнiн жанындағы әскери - округтік комитет мүшелері , большевиктер А. Звездов , Т. Гладышев және баскалар үлкен көмек көрсетті . 59 Жұмысшы және солдат депутаттары Кеңестерінің басшылары кукык нормаларын өрескел бұзды , олар « революция зандылығына » сүйене отырып жана тәртіпті » орнатуға құқылымыз дегендi ашықтан - ашық айта бастады . Мұндай сөз бен іс - әрекет жұмысшы - теміржолшы Агапов басқаратын Перовск калалык жұмысшы және солдат депутаттарынын Кенесiнде iсke асырыла бастады . Осы Кенестің басшылығымен 1917 жылғы қыркүйектін өзінде - ак калада жұмысшы - теміржолшылардан кызылгвардияшыл отряды курылган болатын , біраз уакыттан кейін оған көршілес селолардан кедей шаруалар келіп қосылып жатты . Большевиктер мен Перовск Кенесiнiн талап етуі бойынша кызыл әскерлерге жергілікті арсеналдан 150 винтовка және бірнеше мын патрон бөлінді . 60 Саны 60 - тан 80 адамға дейін жететін Қызыл гвардиянын шағын отряд тары Түркістан , Ақбұлак , Ембі , Шиелі , Арал теміржол стансаларында және Жөлек кентінде құрылды . 1917 жылы Түркістанда болған оқиғалар туралы Мұстафа Шокай өз естелiгiнде жазғанындай , «жұмысшы және солдат депутатттары Кенесте рiнде большевиктер мен солшыл эсерлердің беделі күннен - күнге өсе түсті . Әсiресе кедей шаруалардан шыккан солдаттардын ортасында большевик тік үгіт - насихаттын әсері ерекше кушті болды . Оларға большевиктердін « Барлык билік Кенестерге берiлсiн ! » , « Жер шаруаларға берілсін ! » , « Зауыт тар мен фабрикалар жұмысшыларға берiлсiн !» деген ұрандары өте ұнады » . 5 Мұндай жағдай шамамен Казакстаннын баска еңірлерінен де байкал ды . Мәселен , « Свободная речь » ( « Соз бостандығы » ) газеті Павлодарда саны адамдык кызылгвардияшыл отряд курылғаны туралы хабарлады . Семей большевиктері Қызыл гвардия мен жұмысшылардың әскери дружи насынын бірнеше тобын ұйымдастырған болатын . Зареченская слободада ( Жана Семей ) Абыш Мұсабаев жұмысшы - казактардан құралған қызыл гвардияшылар отрядын басқарды. Казан революциясы карсанында Қазақстан большевиктері коныс ауда рып келген енбекшілер мен бірқатар казак ауылдарынын арасында өз кызметтерін белсенді түрде жүргізді . Омбыда шығатын үкiметтi жактайтын « Сибирская речь » ( « Сібір сөзі » ) газеті 1917 жылы 17 қазандағы санында былай деп мазасыздана жазды : « Большевизм терендеп еніп барады . Боль шевизм идеясын насихаттау Павлодар уезінен 4 байкалып отыр . Мәселен Алексей Колядасы поселкесiнiң шаруасынан майданда бауырласу және бостандыкка кол жеткізу кажеттігін дәлелдейтін үндеухат табылган . Уақытша үкіметтің жактастары орталыкта және жергілікті жерлерде каркын алып келе жаткан революцияшыл козғалыспен күресуге шұғыл түрде күш жұмылдырды . Большевиктердін билікті тартып алу каупімен байланысты Уакытша үкімет жактастарының қимылын белсенді ете тусу Казакстанга да тән кұбылыс еді . Мәселен , жергiлiктi Кенестiн карсылык бiлдiруiне карамастан , Уақытша үкiметтiн Семей облыстык аткару комитеті 1917 жылы қазаннын басында Барнаулдан Семейге уакытша үкіметті корғау үшін 24 - Сібір косымша полкі мен офицерлер курамасын жеткізді Павлодарлык эсерлер органы - «Свободная степь » газеті Павлодарда Кызыл гвардия отрядын ұйымдастыруды жергілікті гарнизон мен казак тарга ашык карсылык көрсету » ретінде бағалап , оларды дереу жазалауға шакырды . Көп кешікпей калада « большевиктік кауiппен күресу үшін » ерiктi дружиналар курыла бастады . Казакстаннын бірқатар қалаларында « Курылтай жиналысын коргау одағы » деп аталатын ұйымдар құрылды . Мұндай мушелерi казактардын басшы топтары , кадеттер , iрi саудагерлер , уакытша үкiметтiн жергiлiктi органдары әкiмшiлiгiнiң өкiлдерiнен турды . Казакстаннын кей бір Солтүстік - шығыс калаларында да Сібір кулактарынын саяси ұйымы «Сібір ауыл шаруашылығы одағының » бөлімшелері кұрылды . Эсерлер мен меньшевиктер - Уакытша үкімет органдарын биліктен күшпен кетiруге тырыскан Кенестердiн депутаттары больше виктік басым көпшілікке үзілді - кесілді қарсы шыкты . Мәселен , сегіз эсер және меньшевик депутат Кызыл гвардия отрядтарын куруга карсы нара зылык белгiсi ретiнде Семей кенесiнiн курамынан шығып кетті . Бүкіл елдiн және Қазакстаннын коғамдық - саяси жағдайындағы бұл iрi өзгерістер Құрылтай жиналысының сайлауын өткізуге дайындық жағ дайында өтті , бұл өлкенін саяси партиялары мен қоғамдық ұйымдарынын кызметiнен өзiндiк дәрежеде көрініс тауып жатты . 1917 жылы 14 маусымда Уақытша үкімет алғаш рет Құрылтай жина лысынын сайлауы 17 кыркүйекте , оны шакыру 30 кыркүйекте өткiзiледi деп хабарлады . Алайда Ішкі істер министрлігі жергілікті жерлерде ЙЫНДЫК Жұмыстарын дер кезінде ұйымдастыра алмагандыктан , бұл мерзім дер өзгертілді . Сайлау 12 карашаға , шакыру 28 қарашаға кешірілді . Алайда iс жузiнде кұрылтай жиналысына сайлау елде 1917 жылғы казаннын аяғы нан 1918 жылғы акпаннын басына дейін созылды . Казакстан облыстарында құрылтай 5 жиналысына сайлау ісі бойынша комиссиялар 1917 жылы маусымнын басы мен шiлденiн аягында құрылған болатын , ал уездік комиссияларга келетін болсақ , олар бірқатар жерлерде 1917 жылғы коныр күзге дейін созылды . Комиссиянын курамына барлык саяси партиялар мен қоғамдық ұйымдар , оның iшiнде казак комитеттерi де кiрдi. 1917 жылы 27 ақпанда Ресейде Ақпан буржуазиялық демократиялық революциясы болды . Патшаның монархиялык билiгi құлатылып , елде Қос үкімет орнады : 1. Уақытша үкімет ; 2. Жұмысшы , солдат депутаттарынын Кенесі . 1917 жылы наурыз және сәуір айларында Семей , Верный , Омбы , Ташкент , Қызылорда , Қостанай , Павлодар , Петропавл т.б. жерлерде жұмысшы , солдат депутаттары нын Кеңестері құрылды . Ресейдегі 1917 жылғы Ақпан революциясы империали зм бұғауындағы халықтар өміріндегі аса елеулі оқиға бол . Патша өкіметінің құлауын отарлык тәуелділіктегі елдер қуана қарсы алды . Империя езгiсiнде азап шеккен оларға ендi жана әділетті дәуір туатындай , өздерін кемсітіп " бұра деп жүре тындайтын патша шенеуніктері біржолата тана " жойылатындай көрінді . Өзге халықтар секілді қазақтар да Уақытша үкіметке барынша қолдау көрсетті . Қазақтың оқыған білімді азаматтарының өкімет билiгiне қол жеткізу лері , қазақ қоғамындағы ұлттық қоғамдық - саяси ұйым Қазақ комитеттерінің өмірге келуі , тұңғыш ұлттық саяси партияның құрылуы және оның дербес автономия үшін -күресi т.б. саяси окигалар осы Акпан революциясы нәтиже сiнде өмірге келген уакытша укiмет тусында жүзеге асты Уакытша үкiметтiң елкедегi улттык тірегі 1917 жылдың наурыз айынын ортасынан бастап құрылған Қазақ және Мұсылман комитеттері болды . Бұл кезде жаңа таптық әлеуметтік , ұлттық және партиялық мақсат - мүдделері рама - қайшы күштер саяси күрес алаңына шыкты . Қазақ халкының Акпан революциясын қалай қабылдағаны туралы А. Байтұрсынов : " Қазақтар алгашкы революцияны зор куанышпен карсы алса , ол бiрiншiден , бұл революцияның оларды патша үкiметiнiн канауы мен зорлығынан құтқа руында және екіншіден , олардың өзімізді өзіміз басқарсак деген ескі үмiтiн нығайта түсуінде еді " - дейді . / 22 / Акпан революциясынан кейін Қазақ жерінің көптеген елдi мекендерінде қоғамдық - саяси ұйымдар пайда болды . Мысалы , Омбы қаласында " Демократиялык окушы жас тар кенесi " мен " Бірлік " ұйымы , Ақмолада " Жас қазақ " , Спасскіде " Жас жүрек " , Меркеде " Қазақ жастарының рево люциялык одағы " , Семейде " Жанар " , Қызылжарда " Талап " және т.б. 1917 жылы 21-26 шiлдеде Орынборда жалпықазақ съе зiнде ұлттық саяси - демократиялық “ Алаш " партиясы курылды . Ол 1905 жылы пайда болған алаш қозғалысы негiзiнде құрылды Съезде каралған мәселелер : 6 мемлекеттік басқару формасы ; -казак облыстарының автономиясы ; жер мәселесі халықтық милиция земство ; халық ағарту ; - COT ; - дін мәселелері , т.б. " Алаш " партиясы құрылып , онын жұмыс істеу бағытын бекітті . Олардың мақсаты қазақ елін отарлық езгіден құтқа ез алдына ұлттық автономия куру болды . Партияның Семей , Омбы , Торғай , Орал облыстык ко митеттері құрылды . 1917 жылы " Қазақ " газетінің 21 қара шадағы санында Ә . Бөкейханов , А. Байтұрсынов , М. Дула тов , Е. Ғұмаров , т.б. қайраткерлер қол қойған " Алаш " партиясы бағдарламасының жобасы жарияланды . Бірақ Алаш партиясы өз мақсатына жете алмады . 1917 жылДЫҢ аягынан бастап 1918 жылдың наурыз айына дейін Кеңес өкiметi негiзiнен алғанда Қазақ жерінің барлык iрi елдi мекендерінде орнады . Петропавл , Перовск ( Қызылорда Әулие - Ата сияқты қалаларында , кызыл империяның жан дайшаптары билікке келген жерлерде , Алаш белсенділері жаппай тұтқындалды Социалистік " Үш жүз " партиясы оппозициялық балама пікір ұстанған ұйым болды . Тағы бір есте болатын жағдай ол " Қазақ социалистік партиясы " ұғымының бiз жүріп өт кен " социалистік " қоғаммен үш қайнаса сорпасы косыл майтындығы . Бул прогресс жолымен әлеуметтік әділеттікке жетудi көздеген , саяси , рухани , діни , тағы басқа салалар да бостандықты ұран қып ұстаған солшыл демократиялық партия болды , қазақ зиялыларының осы саяси ағымды кол дайтын елеулі тобынын идеялык орталығына айналды . Ұй ымның негізін қалаушылардың бірі Көлбай Төгісов мамандығы бойынша заңгер , әрі талантты журналист , драма тург , публицист , акын және ірі қоғам қайраткері болды . Ол халкын өнер - білімге , бастаған адам едi . Онын " Надан дык курбаны " спектакілі - қазақ драматургиясының ішін дегi өзiндiк орыны бар туынды болды . Шығарма арқауы казак халкын ілгері бастырмай жүрген кейбір кертартпа лық қылықтарды көрсету едi . Автордын озi : " кырда болып жаткан көп надандыктын бірер жарымын колдан келген ше " ойын кітабына жазып , қазақ жастарына ұсынып отыр мын , казактын өз көздеріне көрсетсе , бәлкім мундай жол дан тиылар ма еді деп үмiт кыламын " - деп жазган . Бұл партия туралы Сәкен Сейфуллин " Қазан төңкерісінен кейін солшылдар ( уш жузшілер ) барған сайын солшыл болып қалыптасып , ал оншылдар ( алашордашылар ) мүлдем шыл және " реакцияшыл " болды " -деп көрсетті . " Үш жүз шілер " колына кару алып тез арада билікті женiп алуга тырыспаган . Бул партияның бағдарламасында политехни калык бiлiм беру , діннің халыққа қызмет етуі , бейбітшілік саясатын қолдау , халыкты отырықшылдыққа бейімдеу . ұлттар арасын ушықтырмау сиякты гуманистік пікірлер басым болды . Демек , үш жүзшiлердiн революция жылда рында да ізгілікті демократиялык , ағартушылық бағыты нан 7 жаңылмағанын аңғаруға болады . Келбай Тегiсов пен онын партиялас серiктерi Ы . Кәбеков , Т. Арыстанбеков , Ш. Әлжанов , Н. Құлжанов , Ж. Сәдуакасов , Ә . Досов тағы баскалары осы жылдары әртүрлі бұқаралық ұйымдар куру мен айналысады . Азамат соғысы жылдары Т. Арыстанбе ков " казак демократиялык окушы жастар " кеңесін баскар са , Ә.Досов " Үш жуз " партиясы орталык комитетiнiн тап сыруымен окушы жастарга материалдык кемек ұйымдас тыру міндетін атқарды . жүктеу/скачать 26,47 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|