Сборник материалов «миссия молодежи в науке республики казахстан»

488

 

 

ақыл-ойы,  адамгершілігі,  басқа  адамдармен  қарым-қатынаста,  мәдениеттілікті 

тәрбиелеуде алғашқы қадам жасататын отбасы болады. Сондықтан, отбасы ӛте 

қҧнды,  алмастыруға  болмайтын  баспалдақ.  Отбасы  –  сыйластық,  жарастық 

орнаған  орта.  Отбасы  –  бала  тәрбиесінің  ең  алғашқы  ҧжымы.     Отбасы  бҥкіл 

қоғамның  және  жеке  тҧлғалардың  ӛмірінде  ҥлкен  рӛл  ойнайды.  Отбасының 

маңыздылығын  адамдардың  басым  кӛпшілігінің  некеде  болуынан  кӛруге 

болады.  Қазақстан  Республикасы  cтатистика  агенттігінің  мәліметіне  сҥйенсек, 

Қазақстанда    отбасы  саны  10  есеге  артқан.  1999  және  2009    жылғы  санақ 

мәліметі  бойынша  неке  қҧрған  адамдар  саны  13,8%-ды  қҧрайды  [2]. 

Мамандардың сӛзін алға тартатын болсақ, бҥгінгі Қазақстанда тӛрт миллионнан 

астам отбасы бар.  

Баланың бойына барлық жақсы қасиеттерді дарыту, тіпті жанында жҥрген 

достарына дейін мән беру, табиғи дарынын дамыту, дҧрыс білім алуына жағдай 

жасау  —  ата  -  ананың  басты  парызы.  Ендеше  бала  тәрбиесінде  ҧсақ-тҥйек 

дейтін ешнәрсе жоқ және сол нәрседен де қателесуге қақымыз жоқ. Бала — әр 

жанҧяның  бақыты.  Олай  болса,  ӛз  бақытымызды  бағалай  білейік.  Шәкәрім 

атамыздың  «Адамның  жақсы  ӛмір  сҥруіне  ҥш  сапа  негіз  бола  алады,  олар 

барлығынан  ҥстем  болатын  адал  еңбек,  мінсіз  ақыл,  таза  жҥрек.  Бҧл  сапалар 

адамды  дҥниеге  келген  кҥнінен  бастап  тәрбиелейді»  дегеніндей,  қҧнды 

қасиеттерге ие рухани адамды қалыптастыру  шынында да оның туған кезінен 

басталса  керек.  Ал  адамның  адам  болып  қалыптасуында  ата-анамен  қатар 

тәрбиеші мен мҧғалімнің де рӛлі бар. «Отбасы – шағын мемлекет…». Елімізде 

қаншама  шағын  мемлекет  барын  ӛзіңіз  ойлап  кӛріңізші.  Сол  «шағын 

мемлекеттердің» рухани-әлеуметтік жағдайының жай-кҥйін қарастырайық. 

Жоғарыда  аталған  мәліметтерді  оқи  отыра,  біздің  кӛз  алдымызға  ерлі-

зайыптылар  (баласы  және  басқа  отбасы  мҥшелері)  тату-  тәтті  ӛмір  сҥріп 

жатқанда  жағымды  бейне  пайда  болады.  Бірақ  ол  кӛп  жағдайда  солай  емес. 

Отбасы мәселесін зерттеп жҥрген кез келген сала ғалымдарының сӛзіне қҧлақ 

салсақ,  олар  заманауи  отбасының  жанжалдасу  мәселесін  кӛтереді.  «Даулы 

отбасы»  туралы  тҥсінік  берер  алдында  жалпы  жанжал  туралы  айтып  кеткен 

жӛн.  

Қақтығыс,  конфликт  (лат.  Conflictus  -  қақтығыс)  –  екі  немесе  бірнеше 

жақтардың  қарым-қатынасы  барысында  мақсаттары  мен  кӛзқарастарының 

ӛзара  қарама  қайшылығы[3].  Ағылшын  социологы  Э.Гидденс  жанжал  екі 

жақтан  жҧмылдырылған  кҥрестің  қайнар  кӛзі,  әдістері  мен  қҧралдары  қандай 

екеніне  тәуелсіз  әрекет  етуші  адамдар  мен  топтардың  арасындағы  шынайы 

кҥрес деп кӛрсетеді.  Сонымен, жанжал ол қарама-қайшылық, бірақ кез келген 

қарама-қайшылық жанжал емес.   Қақтығыс  ішкі (тҧлға ішілк) және әлеуметтік 

(тҧлға  аралық)  болып  екіге  бӛлінеді.  Тҧлға  ішілік  жанжал  адамның  тілек-

қалауларының  қайшылығынан  туындайды,  тҧлғаның  бір  бӛлігі  талап-тілекті 

орынды  деп  тапса,  екіншісі  оларды  қабылдамайды  (Фрейд,  1991).  Басқа 

қақтығыстын  тҥрлері  әлеуметтік  қақтығыстарға  жатады.  Отбасыны  кіші 

әлеуметтік  топ  ретінде  қарастырған  кезде,    отбасы  ішілік    қақтығыстарды 

әлеуметтік қақтығыстарға жатқызуға болады. Әлемметтік қақтығыс кез келген 

әлеуметтік  қҧрылымның  алынбайтын  объектісі  болып  саналады,  ӛйткені  ол 

әлеуметтік  дамудың  қажетті  жағдайы  болып  саналады.  Қоғамның  жҥзеге  асу 

489

 

 

ҥрдісі  қақтығыстармен  консенсутар,  келісімдер  және  қарама  қайшылықтан 

қҧралады. Қоғамның әлеуметтік қҧрылымы оның қатаң даралап сараланған  әр 

тҥрлі  кластарға  бӛлінуі,  топтар  мен  әлеуметтік  қабаттарға  тарауы  және  бӛлек 

тҧлғалар қақтығыстардың таусылмас себебі болып табылады [4].  

«Отбасы»  және  «қақтығыс»  туралы  тҥсініктердің  шиелескен  бӛлімінде 

бізде  «Даулы  отбасы»  тҥсінігі  пайда  болады.  Даулы  отбасы  –  отбасы  ішінде 

және оның сыртында белгілі қылмыстың орындалуына себеп болатын жанжалы 

бар  отбасының  бір  тҥрі.  Анықтаманы  оқи  отыра  бізде  жана  сҧрақ  туындайды  

(Қалай  даулы  отбасыны  анықтауға  болады  ?).  Кӛп  жағдайда  осы  отбасыларда 

тҧрмыстық  зорлық-зомбылық  орын  алады.  2010  жылы  тҧрмыстық  зорлық-

зомбылық  жасағаны  ҥшін  әкімшілік  жауапкершілікке  тартылған  тҧлғалардың 

саны 70 пайызға кӛбейіп, 35 мың адамды қҧрады. Бҧл ӛте ҥлкен сан.  

«Даулы отбасының» пайда болу себебін анықтайық. Кӛп психотерапевтер 

жанжалдың  себебі  ретінде  де,  қарым-қатынастағы  қиыншылықтар  ретінде  де 

отбасы коммуникациясының бҧзылуын атап кӛресетеді [5].  

Э.  Г.  Эйдемиллер  және  В.В.  Юстицкий  отбасы  коммуникациясының 

«әдеттегі бҧзылуларының» бірнеше тҥрін бӛледі. 

«Ауытқыған  коммуникациялар»  ата-ана  сӛзінің  бҧрмалануы,  бір  жақты 

коммуникацияға  бейімділік  (диалогтың  орнына  монолог),  кӛзбе-кӛз 

байланыстың  болмауы  (сӛйлеу  барысында  отбасы  мҥшелері  бір-біріне 

қарамайды)  сияқты  кӛптеген  қатынастың  бҧзылуын  қамтиды.  Сонымен  қатар, 

қарым-қатынастың  ҥзілуі  де  тән,  яғни  сӛйлеп  тҧрған  адам  тілдесіп  тҧрғанын 

ҧмытып кетіп арқасымен қарап, басқа шаруамен айналыса бастайды. 

«Қосалқы  байланыс»  -  «әдеттен  тыс  байланыстың»  тҥрлілігі  –    байланыс 

арнасы  бойынша  бір  уақытта  бірін    бірі  жоққа  шығаратын  екі  хабарлама 

жіберіліп  және  әр  қайсысы  ақиқат  ретінде  қабылдануы  тиіс  болғанда  пайда 

болады.  «Әдеттен  тыс  байланыстың»  қарапайым  мысалы  -  әңгімелесуші  оқып 

отырған  газеттен  кӛз  алмай  тҧрып,  оған  бір  нәрсенің  ӛте  қызықты  екенін 

айтады. 

Р.  Лэинг  «жасырын  байланыс»  тҥсінігін  қарама-қайшы  пікірлер  және 

отбасы  ішіндегі  қақтығыстар  бар  байланыс  әдістерін  сипаттау  ҥшін  енгізген. 

Отбасының бір мҥшесі екіншісі айтып және сезіп отырған мазмҧнды растайды, 

бірақ солай ете тҧра, оның ҧсынған интерпретациясын қабылдамайды. Мысалы, 

бала ӛзін нашар сезініп наразылық білдіргенде, ата-аналары келесі тҥрде жауап 

береді:  «Сенде  бәрі  бар,  сен  былай  айтпауға  тиістісің.  Сен  қайрымсызсың». 

Хабарлама  мағынасы  ата-ананың  тынышытығы  ҥшін  ӛте  бҧрмаланып,  

ақпараттық рӛлі нӛлге теңеседі.  

Отбасылық  ӛмір  барысында  ерлі-зайыптылар  бір-біріне  шыдаммен 

қарайды.  Бҧл  отбасындағы    қақтығыстарға  әсер  етеді,  олар  кӛптеген  сҧрақтар 

бойынша кӛзқарастарының сәйкессіздігіне кӛнеді [6]. 

Отбасы татулығын сақтаудың, яғни даулы отбасыны болдырмау жолдарын 

анықтайық. Белгілі ережелерді сақтай отырып, бҧл істі ақылмен жҥзеге асыруға 

болады.  

Бірінші.  Қақтығыстың  неден  басталғанын,  себебін  анықтау  керек.  Ең 

қиыны, ҧрыс әбден ӛршігенде, алғашқы себебін анықтап табу. Алдымен себеп 

айтылады,  ал  оны  ӛз  қалпында  тҥсіне  қоймай,  қарсыласып,  ерегесіп 

490

 

 

бҧрынғыдан  да  бетер  дауды  ӛршіте  береді.  Кім  не  ҥшін  риза  емес  екендігін 

анықтаудан бастау керек. 

Екінші.  Ҧрыстың  негізгі  себебімен,  оны  тудырушы  фактіден  ауытқымау 

керек.  Барлық  ренішті  жағдайларды  бір  уақытта  жиып-теріп  шеше  алмайсыз. 

Ҧрыс неден шықты, ол туралы кім қалай ойлайтынын ӛзара кекетпей, мҧқатпай 

тыңдап, кӛзқарастарын қалыпқа келтіруге, тҥсінісуге тырысу керек.   

Ҥшінші.  Қақтығысты  кекетіп-мҧқатып,  бірін-бірі  тӛмендету,  жәбірлеу 

тҥрінде  емес,  кеңесіп  талдау  тҥрінде  ӛтуі  қажет.  Сол  сияқты  таласқа  ҥшінші 

адамды,  балаларын,  туыстарын  және  таныстарын  қатыстырмау  керек.  Олар 

еріксіз тҥрде біреуіне жақ болып, аралық тендікті бҧзады.  

Төртінші. Кешірімді болу. Қарсыласып ҧрысты ӛршіте бермей, кей кезде 

ӛзін  ӛзі  тежеп,  серігін  тыңдауға  тырысу  керек.  Серігінің  кей  пікірлерімен 

келісіп,  оның  қойған  талабын  орындаған  дҧрыс.  Ал  талап  қойған  адам  ӛз 

бойына бір жола бағындырып алудың жолын ойламай, серігінің аз ғана мойын 

ҧсынғанына қанағаттануы керек. 

Олай  болса,  әр  отбасындағы  ҧрыс-керіс  мәселесі  қалай  шешілетінін 

қарастырайық.  

Бірінші  Қақтығыстың  ауқымын  азайта  білу  керек.  Яғни  бҧрынғы 

қателіктерді  еске  тҥсірген,  қазбалаған  жӛн  емес.  Сен  ылғи  ӛстисің,  осы  сенің 

әдетің деген сияқты қазмырлықты қысқарту керек. 

Екінші. Бір-бірінің  кемшіліктерін  тым  әшкерелемей,  жҧмсартуға 

кӛрсетуге тырысу керек. Ӛмір тәжірибесі дӛрекіліктен дӛрекілік тудыратынын 

кӛрсетеді. Пейілсіз отбасы ӛмірінде қиыншылық молаяды. 

Ҥшінші. Қақтығыс туындаған  кезде  бірін бірі  тҥсінуге,  ҧғынуға  талпыну, 

тҥсінгенде,  іштей  тҥсіну,  яғни  оның  орнына  ӛзін  қоя  білу  дҧрыс.  Ӛзінің 

кателігін  мойындау,  ӛзін  ӛзі  тежей  білу  де  маңызды.  Кез  келген  жанжал 

айғайсыз  шешілуі  тиіс.  Ішің  ашудан  қыж-қыж  қайнап  жатқанын  сезінсең,  ең 

дҧрысы басқа нәрсеге кӛңіліңді аудару. Вольтер «Ыза кернегенде әрекеттенбеу 

де,  сӛйлемеу  де  керек»  деп  бекер  айтпаған.  Ең  дҧрысы  қақтығысты  шешуді 

келесі кҥнге қалдыру керек. 

Отбасыдағы    қақтығыстарды  шешудің  тағы  бір  жолы  медиация  болып 

табылады.  Медиация  институты  жиырмасыншы  ғасырдың екінші  жартысынан 

қоғамдағы дауларды шешуде кеңінен қолданыла бастады. Ең алдымен – АҚШ-

та,  Австралияда,  Ҧлыбританияда,  ал  кейін  Азияда  кеңінен  таралды. 

Медиацияны  қоғамдық  қақтығысты  шешуге  қолданудың  бастапқы  қадамдары 

отбасы  қатынастары  саласындағы  қақтығысты  шешу  кезінде  қолданылды. 

Кейіннен  медиация  отбасы  қақтығыстарынан  бастап,  коммерциялық  және 

кӛпшілік  саласындағы  кҥрделі  кӛпжақты  жанжалдарға  дейін  даулардың  кең 

аясын шешу кезінде қолданылатын болды.  

Медиация  –  бҧл  ҥшінші  бейтарап  тҧлғаның  қатысуымен  дауласушы 

тараптардың арасында дауды реттейтін ҥрдіс [7]. 

Қоғамдық қҧқықтық қатынастардың кҥрделенуі және ғылымның заманауи 

жетістіктері  отбасы  қатынастарын  реттеудің  жаңа  нысандарын  қажет  етеді. 

Отбасы  қҧқықтық-қатынастарда  медиацияны  қолдану  кез  келген  отбасы 

мҥшесінің қҧқықтарын қорғауға және қақтығыстарды шешуге мҥмкіндік береді. 

Тәжірибеде отбасы мҥшелерінің арасындағы қақтығыстарды азаматтық істердің 

491

 

 

басым  бӛлігін  қҧрайды,  атап  айтсақ,  некені  бҧзуға,  бірлесіп  жинаған  ортақ 

мҥлікті бӛлуге, алимент ӛндіріп алу туралы, баланың тәрбиесіне және онымен 

араласуға кедергі келтірмеуге байланысты және балалардың тҧрғылықты жерін, 

баламен кездесу уақытын анықтауға қатысты даулармен байланысты азаматтық 

істер. Отбасылық мәселелерде медиацияны қолдану заман талабы. Сол себепті 

де  сотқа  дейін  медиациялық  тәртіппен  отбасы  саласындағы  дауларды  шешу 

тиімді деп баса айта аламын.  

Осы  аталған  ережелермен  және  қағидаларды  сақтаса,  ерлі-зайыптылар 

арасындағы қарым-қатынасы мен ӛзара қатынастары сақталады. Отбасы – адам 

баласының  алтын  діңгегі.  Ӛйткені  адам  ең  алғаш  шыр  етіп  дҥниеге  келген 

сәтінен  бастап,  осында  ер  жетіп,  отбасының  тәрбиесін  алады.  Сондықтан  да 

отбасы  –  адамзаттың  аса  қажетті,  әрі  қасиетті  алтын  мектебі.  Отбасының  ең 

маңызды  қызметтерінің  бірі  тәрбиелеушілік  міндеті,  оны  қоғамдық  тәрбиенің 

ең  тиімді  деген  жҥйесі  де  алмастыра  алмайды.  Оның  негізгісі  баланы  ӛмірге 

келтіру ғана емес, сонымен қатар оған әлеуметтік-мәдени ортаның қҧндылығын 

қабылдаттыру, ҥлкен ҧрпақтың тәрбиесін жас ҧрпаққа жеткізу, бойына сіңірту, 

яғни  балаларын  ӛздерін  қоршаған  ортаға  және  қоғамға  пайдалы  азамат  етіп 

ӛсіру әке-шешенің ең маңызды міндеті. 

 

Әдебиеттер тізімі 

 

1.

 

Соловьев Н.Я. Брак и семья сегодня. - Вильнюс, 1977. 

2.

 

Kazakhstan Today. Астана. 13 қантар, 2014 жыл.  

3.

 

Психология  және  педагогика  негіздері:  И. Г. Шупейко,  А. Ю. Борбот, 

Е. М. Доморацкая, Д. А. Пархоменко - Минск: БГУИР, 2008. 

4.

 

Козырев Г.И.  Введение  в  конфликтологию.  Москва:  Гуманитарный 

изд центр. ВЛАДОС. 2001. 

5.

 

Эйдемиллер Э.Г., Юстицкий В.В., 1990; Сатир В., 2000 год. 

6.

 

Егидес А.П., 1987; Сысенко В.А., 1989 год. 

7.

 

Медиация -  искусство  разрешать  конфликты.  Знакомство  с  теорией, 

методом  и  профессиональными  технологиями  /  Составители:  Г.Мета, 

Г.Похмелкина  /  Перевод  с  нем.  Г.Похмелкиной. -  М.:  Издательство  Verte, 

2004. - 320 с. 

 

 

УДК 159.9:316.6 

Н.Е. Потапова 

КГУ «Средняя школа № 23» акимата г. Усть-Каменогорска, Казахстан 

 

ВОСПИТАНИЕ КУЛЬТУРЫ ПОВЕДЕНИЯ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ 

 

На  пороге  третьего  тысячелетия  в  мировом  сообществе  происходят 

глобальные  изменения,  особенно  в  духовной  сфере.  Кардинально 

переосмысливается  роль  и  значение  культуры  в  историческом  развитии 

народов.  Человечество  все  больше  осознает,  что  именно  культура  является 

492

 

 

фундаментальным  аспектом  поступательного  процесса,  основой  подлинно 

гуманитарного совершенствования личности. 

Как  писал  Аристотель:  «Человек  без  нравственных  устоев  оказывается 

существом  самым  нечестивым  и  диким».  Наше  общество  уже  находится  на 

грани дикой нравственной деградации научно-грамотной молодежи. Требуется 

огромная  помощь  молодому  поколению,  поэтому  культуру  поведения 

необходимо  воспитывать.  Подрастающие  поколения  необходимо  вооружить 

такими  умениями,  навыками  и  привычками,  которые  облегчат  установление 

контактов, сохранят естественность в обучении людей. 

Правила  помогают  легко  найти  такие  формы  поведения,  которые  будут 

соответствовать  требованиям  нравственности,  отвечать  требованиям  этики, 

отражать культуру, которая накоплена обществом в процессе его развития. 

Если  рассматривать  воспитание  как  целенаправленное  управление 

процессом  развития  личности,  то  прежде  всего  надо  ориентироваться  на 

создание  благоприятных  условий  для  воспитания  культуры  поведения. 

Содержание  воспитания  разрабатывается  на  основе  принципов,  позволяющих 

воспитывать нравственно-здоровую личность: 

 

Личностный  подход:  уважение  уникальности,  своеобразие  каждого 

ребенка; 

 

Принцип  культуросообразности  рассматривается  как  формирование 

личности ребенка в рамках культуры отношения с природой, взаимодействие с 

семьей, друг с другом; 

 

Принцип  системности  предполагает  воспитание  культуры  поведения  в 

системе; 

 

Принцип  взаимовлияния  личностей,  т.е.  нельзя  воспитывать,  не 

воспитываясь; 

 

Принцип  событийности,  т.е.  наличие  ярких  запоминающихся  событий 

творцами и участниками которых они являлись 

Составляющей  воспитательной  работы  в  классе,  является  участие  класса 

во всех общешкольных мероприятиях согласно годовому плану работы школы. 

Учитывая  возраст  воспитанников,  можно  с  уверенностью  сказать,  что 

потребность в общении со сверстниками у учащихся младшего возраста очень 

велика. 

Целесообразно  сделать  это  общение  позитивным  и  максимально 

интересным. 

С целью эффективности воспитания ребенка необходимо четко установить 

взаимосвязь между тремя группами, представленными в таблице: 

 

Таблица 1 – Система воспитательной работы в классе 

Работа с родителями 

Классный руководитель  Связь  с  внешкольными 

учреждениями 

УЧЕНИЧЕСКИЙ КОЛЛЕКТИВ 

 

493

 

 

Воспитанием культуры поведения необходимо заниматься систематически 

и планомерно, представляя себе содержание и последовательность работы. 

Начиная работу по формированию культуры поведения, учитель, классный 

руководитель  должны  заранее  выявить,  какие  правила,  учащиеся  знают  и 

умеют выполнять, и в чем имеют проблемы. 

Нравственность  человека  с  детского  возраста  складывается  из  его 

добродетельных поступков, которые затем закрепляются в его сознание. 

Для выявления нравственной стороны взаимоотношений, было проведено 

исследование  среди  учащихся  начальной  школы.  По  результатам  которого 

видно,  что  учащиеся  отдали  предпочтение  таким  нравственным  качествам 

личности,  как  доброта,  справедливость,  способность  к  дружбе,  любви, 

смелости. 

Структура  нравственных  качеств  личности  по  результатам  исследования 

представлена на рисунке: 

 

 

 

Рисунок 1 – Нравственные качества личности 

 

Результат  наблюдения  позволяет  сделать  выводы  о  среднем  уровне 

сформированности культуры поведения личности. 

Важно, чтобы хорошо осознаваемые нравственные нормы стали мотивами 

поведения. 

Закладывание  особо  значимых  норм  нравственного  поведения  в  развитие 

личности, способствует формированию модели выпускника начального звена: 

 

Таблица 2 – Модель личности выпускника начальной школы 

Модель личности выпускника 

Вежливая 

Аккуратная и опрятная  Содержащая  в  порядке 

свои вещи 

Знающая правила поведения в гостях 

 

Чистюля, заботящаяся о других 

Умеющая ценить свое время и время других людей 

 

17%

17%

32%

34%

доброта

смелость

справедливость

способность к 

дружбе, к любви

494

 

 

Таким образом, культура поведения не может воспитываться обособленно 

при помощи каких-то специальных средств, ее формирование является  частью 

всей  деятельности  школы.  Проводя  работу  по  формированию  культуры 

поведения,  необходимо  направлять  все  усилия  на  развитие  у  учащихся 

стремления  вести  себя  культурно,  прививать  им  навыки  и  привычки 

культурного поведения. 

 

Список литературы 

 

1.

 

Божович Л.И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968 

г. – 464 с. 

2.

 

Борисенко  В.П.  Личность  в  мире  культурных  ценностей.  М.,  изд-во: 

Мысль. 1991 г. – 123с. 

3.

 

Вержбицкий С.Н. Духовный расцвет народа. А., 1971г. – 43 с. 

4.

 

Высотина  Л.А.  Нравственно  воспитание  младших  школьников.  М., 

1960г. – 150с. 

5.

 

Волков Г.Н. Этнопедагогика. М., 1999г. – 236 с. 

6.

 

Комплексная  программа  воспитания  в  организациях  образования 

Республики Казахстан. Учитель Казахстана № 21-24, 2000г. 

7.

 

Рахимов А.З. Роль нравственного воспитания в формировании личности. 

Классный руководитель, №6, 2001г. 

 

 

УДК: 811.111:37.09 

 

А.М. Раисова, Г.Н. Губайдуллина 

Восточно-Казахстанский государственный университет 

имени С. Аманжолова, г. Усть-Каменогорск, Казахстан 

 

МЕТОД ПРОЕКТА В ПРЕПОДАВАНИИ ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА 

 

Гуманистическая  парадигма  в  образовании  привела  к  смене  ценностных 

ориентаций,  и  в  качестве  самой  большой  ценности  признается  свободная, 

развитая  и  образованная  личность,  способная  жить  и  творить  в  условиях 

постоянно  меняющегося  мира.  Отсюда  -  перед  современной  школой  стоят 

задачи,  связанные  с  созданием  условий  для  интеллектуального  и  духовно-

нравственного  развития  учащихся,  воспитания  в  каждом  школьнике 

потребности  в  самообразовании,  самовоспитании  и  саморазвитии.  Система 

урочной  и  внеурочной  работы  в  школе  по  всем  учебным  дисциплинам 

направлена  на  решение  указанных  задач.  В  этом  плане  большим 

образовательным,  воспитательным  и  развивающим  потенциалом  обладает 

иностранный  язык.  В  современной  методике  преподавания  этого  предмета 

основной  упор  делается  на  развитие  умения  общаться,  на  формирование 

коммуникативной компетенции. 

Среди многообразия  новых педагогических  технологий,  направленных на 

495

 

 

реализацию  личностно-ориентированного  подхода  в  методике  преподавания 

интерес представляет проектное обучение, которое отличается кооперативным 

характером  выполнения  заданий,  и  ориентированным  на  развитие  личности 

учащегося. 

Метод проектов не является принципиально новым в мировой педагогике. 

Он  возник  еще  в  20-е  годы  ХХ  века  в  США.  Его  называли  также  методом 

проблем  и  связывали  с идеями  гуманистического направления  в  философии и 

образовании,  разработанными  американским  философом  и  педагогом  Дж. 

Дьюи,  а  также  его  учеником  В.Х.  Килпатриком.  Дж.  Дьюи  предлагал  строить 

обучение  на  активной  основе,  через  целесообразную  деятельность  ученика, 

учитывая его личный интерес именно в этом знании. Чрезвычайно важно было 

показать  детям  их  личную  заинтересованность  в  приобретаемых  знаниях, 

которые  могут  и  должны  пригодиться  им  в  жизни.  Здесь  важна  проблема, 

взятая  из  реальной  жизни,  знакомая  и  значимая  для  ребенка,  для  решения 

которой  ему  необходимо  использовать  имеющиеся  знания.  Учитель  может 

подсказать  новые  источники  информации,  а  может  просто  направить  мысль 

учеников в нужном направлении для самостоятельной работы. Но в результате 

ученики  должны  самостоятельно  и  в  совместных  усилиях  решить  проблему. 

Вся  проблема,  таким  образом,  приобретает  контуры  проектной  деятельности 

[1]. 

Метод проектов нашел широкое применение при преподавании школьных 

учебных  предметов  потому,  то  он  позволяет  органично  интегрировать  знания 

учащихся из разных областей при решении одной проблемы, дает возможность 

применить полученные знания на практике, генерируя при этом новые идеи [2]. 

В  педагогической  литературе  и  практике  существует  несколько 

классификаций методов проекта. 

А.С. Сиденко  предлагает  классифицировать  методы  проекта  по 

следующим основаниям 

[3]

: 

1) по характеру результата: 

-информационный; 

-исследовательский; 

-обзорный; 

-проекты-инсценировки. 

2) по форме: 

-видеофильм; 

-рекламный ролик; 

-телепрограмма; 

-интервью с известными людьми; 

-журнальный репортаж; 

-рок-опера. 

3) по профилю знаний: 

-монопроекты; 

-межпредметные проекты. 

4) по числу участников: 

-личностные; 

496

 

 

-парные; 

-групповые.

 

Интересной  является  классификация,  предложенная 

А.Г.  Раппопортом. 

Так, предложены следующие методы проектов

 [4]: 

1) по типу объекта проектирования: 

-морфологические – проектирование вещей; 

-социальные  –  проектирование  организаций,  норм,  сложных  социально-

морфологических объектов; 

-экзистенциальные – проектирование личностного развития человеческого 

―Я‖ в процессе построения своей судьбы. 

2) по характеру координации: 

-с  открытой  координацией  –  координатор  проекта  участвует  в  проекте  в 

собственной, своей функции, ненавязчиво направляя работу, организуя в случае 

необходимости  отдельные  этапы  проекта,  деятельность  отдельных  его 

участников 

-со скрытой координацией – координатор не обнаруживает себя ни в сетях, 

ни  в  деятельности  групп  участников  в  своей  функции.  Он  выступает  как 

полноправный, но как один из многих участников проекта. 

3) по уровню контактов: 

внутришкольные или региональные – проекты, организуемые либо внутри 

одной  школы,  на  уроках  по  одному  предмету,  или  междисциплинарные,  либо 

между школами, классами внутри региона, внутри одной страны. 

-международные  –  эти  проекты  представляют  исключительный  интерес, 

поскольку фактически в них реализуется диалог культур со всеми присущими 

ему познавательными, коммуникативными аспектами. 

4) По продолжительности: 

-краткосрочные – на нескольких уроках; 

-средней продолжительности – 1-2 месяца; 

-долгосрочные – до года. 

На  практике  наибольшее  распространение  получила  классификация, 

предложенная Е.С. Полатом 

[5]

: 

-исследовательские 

–  требуют  хорошо  продуманной  структуры, 

обозначенных  целей,  обоснования  актуальности  предмета  исследования  для 

всех участников, обозначения источников информации, продуманных методов, 

результатов; 

-творческие  –  предполагают  соответствующее  творческое  оформление,  не 

имеют  детально  разработанной  структуры  совместной  деятельности 

участников; 

-ролево-игровые  –  участники  принимают  на  себя  определенные  роли, 

обусловленные  характером  и  содержанием  проекта,  особенностью  решаемой 

проблемы; 

-информационные  –  требуют  от  участников  изначальной  направленности 

на сбор информации о каком-либо объекте, явлении; ознакомления участников 

проекта с этой информацией, ее анализа и обобщения фактов, предназначенных 

для широкой аудитории; 

497

 

 

-практико-ориентированные  –  отличаются  четко  обозначенным  с  самого 

начала  результатом  деятельности  участников  проекта.  Причем  этот  результат 

обязательно ориентирован на социальные интересы самих участников. 

При  преподавании  иностранного  языка  оправдано  использование 

классификаций, предложенных А.С. Сиденко и Е.С. Полатом. 

Для  чего  нужен  метод  проектов  в  преподавании  иностранного  языка? 

Прежде всего, для того, чтобы: 

-  выработать  у  школьников  самостоятельное,  критическое  мышление, 

умение работать с информацией; 

- научить размышлять, опираясь на знание фактов, закономерностей науки, 

делать обоснованные выводы; 

- принимать самостоятельные аргументированные решения; 

- научить работать в команде, выполняя разные социальные роли. 

Таким  образом,  выполнение  проектных  заданий  позволяет  школьникам 

видеть практическую пользу от изучения иностранного языка, следствием чего 

является  повышение  интереса  к  этому  предмету.  Кроме  того,  работа  над 

проектом  разнообразит  урок,  развивает  воображение,  фантазию,  мышление 

детей, обеспечивает условия для развития у школьников всех речевых умений.  

 

Список литературы 

 

1. Бим И.Л. Цели обучения иностранному языку в рамках базового курса // 

Иностранный язык в школе. – 1996. №1. С. 48; 

2.  Вайсбруд  М.Л. Методы  обучения. Выбор  за  нами//Иностранный язык  в 

школе, 2000. №2. С. 29-34; 

3. Зимняя И.А., Сахарова Т.Е. Проектная методика обучения английскому 

языку // Иностранный язык в школе, 1991. №3. С. 23-26; 

4.  Нинель  Ю.П.  Освоение  учителем  технологии  проектного  обучения  // 

Школьные технологии, 2006. №6. С. 109-114; 

5.  Полат  Е.С.  Метод  проектов:  история  и  теория  вопроса  //  Школьные 

технологии, 2006. №6. С. 43-47. 

 

 

ӘОЖ 159.922.7 

 

жүктеу/скачать 7,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: