Сборник материалов республиканской научно-практической конференции «музыкальное образование в современном мире»

12 
 
Сегодня,  принимая  духовное  завещание  предков,  мы  можем  с  ответственностью 
сказать, что осознание гражданственности как духовного оружия, вмещающего в себя 
нравственность, красоту и мудрость, которым стала бы направляться и  устраиваться 
вся  наша  земная  жизнь,  -  это  великое  осознание  избавило  бы  нашу  прекрасную 
планету от невежества, зла и возможного уничтожения. 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
1.
 
Закон Республики Казахстан «О правах ребенка в Республике Казахстан» от 8 
августа  2002года  №  345-II,  с  изменениями,  внесенными  Законами  РК  от  20  декабря 
2004 г. № 13-III; от 13 апреля 2005 г. № 40-III. 
2.
 
Назарбаев  Н.А.  Казахстан  –  2030:  Просвещение,  безопасность  и  улучшение 
благосостояния всех казахстанцев: Послание президента страны народу Казахстана. – 
Алматы: 1998. – 96 с. 
3.
 
Формирование  гражданской  позиции  школьников  в  процессе  изучения 
общественных дисциплин // Вестн. КазНПУ им. Абая. – 2007. – № 1 (12). – С.48. 
4.
 
Интернет-ресурсы: www.almatysymphony.kz. 
 
 
ӘОЖ 78.01 
ОСПАНОВ Б.Ж., ӛ.ғ.к., доцент 
АШЕНОВА А.Н., магистр 
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті, Қызылорда қ. 
 
МУЗЫКАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
Қазақстанның  Болон  үдерісін  қабылдап,  әлемдік  білім  беру  жүйесіне  енуіне 
байланысты  республикамызда  музыкалық  білім  берудің  жаңа  мәселелері  туындап 
отыр.  Елімізде  жас  ұрпақты  тәрбиелеу  мәселелері  саласында  түбегейлі,  шұғыл 
бетбұрыстар  жасалып  жатқаны  белгілі. Тәуелсіздік туын тіккен жас мемлекетіміздің 
болашағына тұтқа болар білімді де білгір, білікті азаматтар даярлау  – бүгінгі күннің 
келелі мақсаттарының бірі. Сондықтан да мектептердегі  оқу- тәрбие жұмыстары мен 
педагогикалық  ғылым  жүйесінде  бұрыннан  жинақталған  мол  тәжірибелердің  тиімді 
жақтарын  сұрыптай  пайдалана  отырып,  қазіргі  қоғамдық  —  әлеуметтік  үрдістерге 
сай,  жаңаша  түсінік-  таныммен  жан-жақты  білім  беру,  келешектің  әмбебап  маман 
мұрагерлерін дайындау міндеті қойылып отыр. 
Жас  ұрпақтың  санасын  шыңдауға  қызмет  ететін  білім  жүйесін  қалыптастыру  – 
қазіргі жаһандану заманының ӛзекті мәселесі. Ал мұндай білім жүйесі сол ұлттың тӛл 
болмысымен санасу арқылы жүзеге асады. Ӛйткені ӛткен тарихтың сын кӛзінен ӛткен 
құнды  ұлттық  дүниетаным  мұралары  жас  буынның  рухына  негіз  болып  қаланып, 
болашаққа  бағыт  жасап  отырған  жағдайда  ғана  ұрпақтар  арасындағы  сабақтастық 
үзілмейді.  Жастарды  халықтық  тәрбиенің  негізінде  оқытуда  ұлттық  ӛнердің 
ӛркендеуіне жол ашу қажеттілігі туып отыр. Бұл мәселе Қазақстан Республикасының 
«Білім  туралы»  Заңында  білім  беру  жүйесінің  басты  міндетінің  бірі  ретінде  кӛрініс 
тапқан.  Атап  айтқанда:  «Ұлттық  және  жалпы  адамзаттық  құндылықтар,  ғылым  мен 
практика  жетістіктері  негізінде  жеке  адамды  қалыптастыруға,  дамытуға  және  кәсіби 
шыңдауға  бағытталған  білім  алу  үшін  қажетті  жағдайлар  жасау»  керектігі 
белгіленген[1].  Қазіргі  білім  беру  жағдайында  тұлғаның  жеке  қасиеттерін  дамыта 
отырып,  оны  толыққанды  адам  етіп  тәрбиелеу  ұстаздар  қауымына  үлкен  міндеттер 

13 
 
жүктейді.  Бұл  түсінікті  де,  себебі  қазіргі  білім  беру  жүйесі  бұрынғы  заманмен 
салыстырғанда  концептуалдық  тұрғыдан  мүлде  жаңа.  Жаңа  қоғам  балаларының 
дүниетанымы,  білімі  мен  білігі,  кӛзқарасы    мүлде  ерекше  екендігі  ешкімге  жаңалық  
емес. Сондықтан ӛскелең ұрпақты ӛз бағдарынан ауытқымай, отаншыл, қазақстандық 
патриотизм  тұрғысынан  қалыптасқан,  ӛз  елінің  болашағы  үшін  жанымен  күйетін 
нағыз  азамат  етіп  тәрбиелеп  шығару  қазіргі  тәрбие  бағыттарына,  мазмұнына 
ӛзгерістер  енгізуді  талап  етеді  және  сондай-ақ,  қазіргі  қоғам  талабына  сай,  баланың 
ой-ӛрісін дамыту, біліктері мен шеберліктерін қалыптастыру, ой дербестігін кеңейту, 
жан-жақты  толысқан,  адамгершілігі  жоғары,  ӛз  елінің  салт-дәстүрі  мен  рухани 
мәдениетін білетін, сыйлайтын тұлға қалыптастыру міндеті тереңдей түседі.  
    Бүкіл әлем бойынша мәдениеттер ассимиляциясы ӛзекті болып тұрған жағдайда 
қазақ  халқының  ӛзіндік  менталитетін,    ерекше  бет-бейнесін  сақтап  қалудағы  басты 
тірек-ежелден  қалыптасқан  ұлттық  құндылықтарымыз  және  оны  терең  меңгерген 
білімді ұрпақ болмақ.Сол себепті әлемдегі алдыңғы қатарлы мектептер тәжірибелерін 
жалпылап,  құнды  бағыттары  мен  идеяларын  ұлттық  психологиямызға  сәйкес 
пайдалана отырып, еліміздегі білім беру мен тәрбие жүйесін жаңа жолға қою - ӛзекті 
мәселе.  Баланы  жан-жақты  дамыту  ұлттық-рухани  құндылықтар:  ауыз  әдебиеті, 
қазақтың  дәстүрлі  музыкасы,  қолданбалы  ӛнері,  салт-дәстүрлер,  қазақ  әдебиетінің 
асыл  қазыналары  және  т.б.  арқылы  беріліп,  отаншыл,  ұлтжанды  ұрпақ  тәрбиелеудің 
негізі  болмақ.  Басқаша  айтқанда  осы  аталған  рухани  ұлттық  құндылықтар  біздің 
мектептеріміздегі оқыту мен тәрбиелеудің басты мазмұнын құраған кезде ғана қазақ 
халқының  ӛзіне  тән    ерекшеліктері  сақталып,  бала  бойында    ізгілік  нәрі  егілетіні 
сӛзсіз.  
Қазақстан  Республикасы  Президентінің  2010  жылғы  7  желтоқсандағы  №1118 
Жарлығымен  бекітілген  Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011-
2020  жылға  дейінгі  Мемлекеттік  бағдарламасында    «Тәрбие  берудің  мақсаты-
жастардың  бойында  белсенді  азаматтық  ұстанымды,  әлеуметтік  жауапкершілікті, 
отансүйгіштік  сезімді,  жоғары  адамгершілік  және  кӛшбасшылық  қасиеттерді 
қалыптастыру»  [2]    делінген.  Жоғарыда  аталған  қағидаларды  ұстана  отырып, 
Қазақстанда  ұлттық және  жалпы адамзаттық құндылықтарды,  тарихи  тәжірибелерді, 
сан  ғасырлық  мәдени  ұлттық  дәстүрлерді  ескере  отырып,    ұлттық  рухта  болашақ 
ұрпақты тәрбиелеу керек. Мектептегі оқушыларға берілетін тәрбие саласының бірі  – 
музыкалық  тәрбие.  Музыкалық  тәрбиенің  негізгі  мәні,  мақсаты  сапалық  жағынан 
жеке  адамның  жан  дүниесінің  үйлесіп  қалыптасуын  және  рухани  байлығын  дамыту 
болып  табылады  және  сонымен  қатар,  эстетикалық  тәрбие  беру  арқылы  әрбір 
шәкірттің музыка ӛнеріне деген құштарлығын қалыптастырып, эстетикалық талғамын 
қанағаттандыруға,  музыка  жӛніндегі  түсінігін  кеңейтуге,  ішкі  рухани  байлығының 
ірге  тасын  ӛз  беттерінше  қалауға  баулу,  бағыттауға  бағышталады.  Белгілі  кеңес 
педагогы В.А.Сухомлинскийдің: «Егер сәби шақта музыкалық шығарманың әсемдігін 
жүрекке жеткізе білсек, егер дыбыстардан бала адам сезімінің сан қырлы реңін сезіне 
білсе,  ол  мәдениеттің  ешқандай  құралдарымен  жетуге  болмайтын  сатысына 
кӛтеріледі.Музыкалық тәрбие – бұл музыкантты тәрбиелеу емес, ең алдымен адамды 
тәрбиелеу» [3] – деген сӛзі осыны айғақтайды.  
Музыкалық тәрбие беруде мұғалімнің алдына негізгі үш міндет қойылады: 
-
 
музыкалық әртүрлі іс-әрекеттер арқылы оқушының сезімін ояту; 
-
 
музыканы сезім арқылы саналы түсінуге баулу; 
-
 
музыкалық  шығарманы  ӛз  шамасына  қарай  орындай  білуге  үйретуде 
орындаушылық дағдыны меңгерту. 

14 
 
 Мұғалім-музыкант  жұмысының  жетістігі  кӛпшілігінде  балалармен  арада 
орнатылған  қарым-қатынас  шеберлігіне  де  байланысты.  Сыныппен  жүргізілетін  әр 
түрлі  ара-қатынас  тек  айтылған  сӛзде,  мимика  мен  қозғалыста  ғана  кӛрініс  тауып 
қоймайды.  Оның  бояуының  реңі  тек  ӛнер  сабағына  тән  кӛптеген  компоненттерден 
құралады:  ішкі  жан  дүниеге  әсер  ететін,  орындаушылық  процестер  кезінде,  музыка 
тыңдағанда және музыка жайлы ой жүгірткенде туындайтын музыканың ӛз тілі, сӛзі, 
мимикасы, кӛзқарасы, жесттеры, үзілістері болады.                             
Бүкіл  дүниежүзілік  білім  беру  кеңістігіне   кіру  барысында  қазіргі  кезде  
Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс  педагогика теориясы мен оқу 
–  тәрбие  ісіне  нақты  ӛзгерістер  енгізумен  қатар  елімізде  болып  жатқан  түрлі 
бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын кӛзбен 
бағалай  отырып  саралауды,  жастардың  шығармашылық  іскерлігін  дамытуды,музыка 
пән  мұғалімінің  іс-әрекетін  жаңаша  тұрғыда  ұйымдастыруды  талап  етеді.Еліміздің 
болашақта  кӛркейіп  ӛркениетті  елдер  қатарына  қосылуы  бүгінгі  ұрпақ  бейнесінен 
кӛрінеді. 
Музыка ӛнері тек эстетикалық  тәрбие құралы емес, оның ӛзге де сипаттары бар: 
ұлттық болмыс, мазмұн, сипат. Сондықтан да жастардың тәрбиесіне ықпал ететіндей 
жаңаша түрін іздеу керек. Музыка ӛнері әр түрлі қызмет атқара алады: 
1) Қатынастық  қызмет. 
2) Кәсіби бағытпен тікелей байланыста музыканы дамыту. 
3) Жастар ойын, олардың  жалпы білімдік  деңгейін  мамандыққа сәйкес дамыту. 
4) Мамандыққа  сәйкес тәрбиелік  қызмет т.б. 
 Осылардың негізінде орындалатын біздің міндетіміз: 

 
қазақтың ұлттық мәдениетінің жай-күйін зерттеу; 

 
жастар арасындағы мәдени-рухани байлықтарды кеңейту; 

 
музыка саласындағы жетістіктерін насихаттау; 

 
жас ұрпақтың эстетикалық тәрбиесіне мейлінше кӛңіл бӛлу. 
Музыкалық білім мен тәрбие берудің негізі — ұлттық дәстүрде. 
«Егер  белгілі  бір  елдің  ахуалын  білгің  келсе,  сол  ел  адамдарының  жӛн-жобасын 
танығың келсе, алдымен әніне құлақ түр» [4] деген ұлағатты сӛз қалдырған Қытайдың 
айтулы  ойшылы  Конфуций  ән  құдіреті  жайында.  Дәстүрлі  музыкадан    таза  ұлттық 
ерекшелікті байқауға болатынын философ дӛп басып тани білген. 
  Қазақ халқының мәдениетін, ӛнерін, салт-дәстүрін зерттеу мәселесі де жас ұрпақ 
тәрбиесінде  ерекше  маңызға  ие  болды.  Оқушы  музыка  әуенінің  ӛзіндік  ерекшілігін, 
табиғатын  түсінуі  керек.  Кез-келген  музыкалық  шығарма  мінездемесі,  құрылымы, 
мазмұны, жанры,стилі, шығу тарихы жағынан бірінші кезеңде тұтастық талдау әдісіне 
бағынышты.  Екінші  кезеңдегі  бӛлшектеп  талдау  әдісі  музыканы  ӛңдеу,әуенді 
музыкалық құралдардың айқындылығын меңгеруді тереңдетеді. Ал, үшінші кезеңдегі 
тұтас талдау әдісі  ӛнердің  бір-біріне жақын түрлерін біріктіреді. Мектептегі  барлық 
оқу  және  сыныптан  тыс  эстетикалық  бағыттағы  жұмыс  барысы  музыка  пән 
мұғалімінің  кәсіби  білімін,  іскерлігін  талап  етеді.Сондықтан  заман  талаптарына 
жауап беретін музыка мұғалімін дайындау ісін –басты мақсатымыз деп білемін. 
 
 
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
1.
 
Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі №319-ІІІ «Білім туралы» 
Заңы. 
2.
 
Қазақстан  Республикасы  Президентінің  2010  жылғы  7  желтоқсандағы  №1118 
Жарлығымен  бекітілген  Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011-

15 
 
2020 жылға дейінгі Мемлекеттік бағдарламасы 
3.
 
Сухомлинский В.А. Слово о слове// Избр.произведения: в 5-и т.  Т.5.Киев,1977 
4.
 
Ұлттық энциклопедия, Алматы, 2003жыл 
 
 
УДК 784.96 
НОВИКОВА О.В. 
Преподаватель Восточно-Казахстанского училища искусств имени народных 
артистов братьев Абдуллиных, г. Усть-Каменогорск 
 
НОВЫЕ ТЕНДЕНЦИИ В ФОРМИРОВАНИИ МУЗЫКАЛЬНО-
ИСПОЛНИТЕЛЬСКОГО РИТМА В ХОРОВОМ КОЛЛЕКТИВЕ 
 
Ритмическое воспитание учащихся является одной из наиболее важных и трудных 
сфер  музыкального  обучения.  Проблемы,  связанные  с  ритмическим  воспитанием, 
преодолеть  порой  гораздо  более  трудно,  чем  сформировать  у  детей  навыки 
интонирования. С начала  XX века ритм определил новую энергетическую пульсацию 
музыки  Стравинского,  Прокофьева,  Шостаковича.  Появляются  такие  жанры  как: 
джаз,  молодежный  рок.  В  наше  время  стал  популярным  и  распространился  в 
молодежной  среде  исполнительский  прием  битбоксинг  –  изображение  ударных 
голосом. В  начале и первой половине XX века в музыкальной педагогике появляется 
сразу  несколько  ярких  имен  педагогов-новаторов.  И  Карл  Орф,  и  Бела  Барток,  и 
Пауль  Хиндемит    каждый  по-  своему  –  шли  к  переосмыслению  роли  ритма  в 
творческом  детском музицировании. Основатель ритмики – швейцарский музыкант, 
педагог  Эмиль  Жак  Далькроз.    Его  называли  «пророком  ритма».  Являясь 
преподавателем  сольфеджио,  он  обратил  внимание  на  неритмичность  большинства 
детей.  Далькроз    выделил  музыкальную  ритмику  в  отдельную  отрасль  музыкальной 
педагогики.  При  помощи  сочетания  ритма,  музыки  и  движения  он  решал  задачу 
воспитания  чувства  ритма  у  детей.  В  своей  знаменитой  работе  «Ритм»  Э.  Жак-
Далькроз  дает  ответ  на  самые  актуальные  вопросы:  как  ритм  формирует  тело  и  дух 
человека, избавляет от физических и психологических комплексов, помогает осознать 
свои  силы  и  обрести  радость  жизни  через  творчество.Согласно  Э.  ЖакДалькрозу, 
«ритмическая  гимнастика,  вводя  движение  в  строго  определѐнные  рамки 
пространства  и  времени,  излечивает  нервы»  [3,  с.  36].Также  Э.  Далькрозуказална 
зависимость  чувства  музыкального  ритма  от  мышечных  ощущений:  «Без  телесных 
ощущений  ритма,  без  ритма  пластического  не  может  быть  воспринят  ритм 
музыкальный» [3, с. 41]. 
Чувство ритма у каждого человека является врожденным. Поэтому все проблемы 
с  недостатком  музыкальной  способности,  именуемой  «чувством  ритма»,  указывают 
лишь  на  неправильно  выбранный  критерий  в  воспитании  ритмического  чувства  на 
уроках  музыки.  Музыкальный  ритм  обусловлен  несколькими  факторами.  В 
частности,  в  поисках  фундамента,  на  который  должно  опираться  чувство  ритма,  
А. Люблинский рассматривает несколько категорий - «дыхание, пульс, шаг», - среди 
которых  самым  «существенным  и  действенным»  он  считает  «именно  шаг»  [4,  с. 
21,34]. К этому перечню можно добавить речь, которая, в свою очередь, обязательно 
обусловлена дыханием (обычная прозаическая речь) и движением (поэтическая речь). 
Шаг, который в большинстве работ признаѐтся основой нашего чувства времени,  — 
движение, в большей степени обладает регулярной структурной повторяемостью. Это 

16 
 
делает  его  первым  претендентом,  на  основе  которого  создается  фундамент 
ритмического  воспитания.  Большая  часть  проблем  с  чувством  ритма  в  музыке 
возникает  из-за  недооценки  роли  реального  физического  движения  в  приобщении  к 
музыке,имеющей  следствием  разрыв  между  врожденными  природными  и 
приобретаемыми способностями. Из музыкального образования выпускается один из 
самых важных этапов раскрытия ритмического чувства — этап, на котором музыка и 
реальное физическое движение должны быть еще неразрывны. 
В  программах  по  сольфеджио  для  детей  школьного  возраста  различных 
общеобразовательных  учреждений  (ДШИ,  ДМШ,  хоровых  студий)  вопросам 
ритмического воспитания уделяется достаточно много внимания. В настоящее время 
появляется  много  новых  методических  пособий,  посвященных  ритмическому 
воспитанию  на  уроках  сольфеджио.  В  частности  это  замечательный  труд    Нины 
Александровны  Бергер  -  преподавателя  Санкт-Петербургской  консерватории  
«Сначала – Ритм», где она  поясняет, что начинать обучение музыкенужно именно с 
ритма.  «Если  кто-то  говорит,  что  у  ребенка  нет  музыкальных  способностей, 
поскольку «нарушено чувство ритма», - не верьте этому человеку, ибо он ошибается. 
Ритм  –  это  упорядочивание  наших  действий  во  времени  и  пространстве.  Оно  в  той 
или  иной  форме  присутствует  у  каждого».[1,с.1].  «Начнем  с  того,  что  научим  детей 
играть по нотам ритмический аккомпанемент», - пишет Нина Александровна [1, с.28]. 
В пособии «Сначала – Ритм…» она подобрала очень хорошие пьески, которые можно 
сопровождать  отстукиванием  метрических  долей  в  различных  размерах  такта. 
Педагог исполняет пьесу, а дети – ритмический аккомпанемент. 
В образовательных программах по хору ритмическое воспитание не выделяется в 
отдельный  раздел.  Подразумевается,  что  в  хоровом  исполнении  наибольшую 
трудность  для  детей  представляет  работа  над  чистотой  интонации,  вокальными 
навыками,  а  изучение  ритма  происходит  на  уроках  сольфеджио.  Довольно  редко 
детский  хоровой  коллектив  сталкивается  с  произведениями  со  сложным  ритмом,  но 
если коллектив исполняет  джазовую музыку или произведения современных авторов, 
то  для  этого  требуются  специальные  упражнения.  Специфика  жанра  потребует 
освоения синкопированной акцентной ритмики, которая является нормой изложения. 
В результате возросшей роли ритмического начала в музыкальной культуре XX века  
появляется  новый  жанр  в  коллективном  хоровом  исполнительстве  bodypercussion 
(бодиперкашн) – дословно «тело – ударные». Это включение в упражнения сложных 
координационных  связок  и  синкопированных  ритмов.  Используется  как 
аккомпанирование  пению  и  как  основа  самостоятельных  произведений.  Элементы  
bodypercussion  используются  в  музыкальных  занятиях  по  системе  обучения  Карла 
Орфа  и  Кодая.  Необходимо  предлагать  детям  постепенно  привыкать  к 
простомусамоаккомпанементу:  в  начале  давать  только  хлопки  и  притопы,  затем 
шлепки  по  коленям  и  позже  щелчки.  Основной  формой    в  этом  виде  деятельности 
является «эхо», когда дети повторяют за педагогом предлагаемую серию жестов или 
форма «делай как я», когда за одним ребенком повторяют все остальные. Лидерами в 
методике обучения bodypercussion являются США и Бразилия. В зарубежной эстраде 
утвердился  как  жанр  ритмический  театр  –  композиции  с  разными  предметами, 
выполняющими роль ударных, - ведрами, бочками, кастрюлями,  швабрами. Но есть 
виртуозные  ритмические  выступления  ансамблей,  использующих  только  звучащие 
жесты  рук  –  хлопки  и  шлепки  ладонями,  щелчки  пальцами.  У  американского 
композитора Стива Райха есть произведение, которое называется  «Музыка хлопков» 
написанное  в  1970  году.  В  произведении  12  тактов,  которые  повторяются  по  12  раз 

17 
 
каждый, продолжительность звучания около  4х минут.  
На  начальном  этапе  занятийbodypercussionнеобходимо  использовать  4  основных 
приема: шлепки, хлопки, притоп ногой и щелчки пальцами. Занятие надо начинать с 
наиболее  простого  в  траектории  движения  (сверху  вниз)  и  естественного  приема  – 
шлепка  руками по коленям четвертями  в  темпе  moderato(поочередно). Важно  чтобы 
движения  были  не  только  ритмичны,  но  и  свободны,  пластичны,  но  и  без  лишнего 
замаха  –  все  эти  навыки  помогут  постепенно  перейти  к  более  сложным 
ритмоструктурам  и  быстрым  темпам  в  исполнении.  Дальше  можно  добавить  прием 
«хлопки»  как    более  сложный  по  траектории  движения  рук  (от  периферии  к 
центру).Чередуя  приемы  «  шлепки»  и  «хлопки»,  хормейстер  должен  внимательно 
следить за правильностью исполнения каждого из них в сочетании этих приемов. На  
следующем  этапе  можно  ввести  притоп  ногой  и  в  игровой  форме  отрабатывать  эти 
три  этапа.  Примерно  в  это  же  время  можно  вводить  прием  «щелчки    пальцами», 
которые  нужно  отрабатывать  обеими  руками  поочередно  в  медленном  темпе 
четвертями.  В  конце  этого  этапа  учащиеся  готовы  к  элементарному  ритмическому 
сопровождению  с  использованием  четырех  приемов.  В  концертной  практике  –  это 
ритмическая  поддержка  вокальных  произведений,  исполняемых  хором  (народная 
песня,  джазовые  композиции,  современная  музыка).  Это  придаст  оригинальность, 
современный  колорит,  сценическую  концертность  традиционному  хоровому 
исполнению. 
После  подготовительных  упражнений,  когда  дети  настроились  на  специфику 
движений,  почувствовали  координацию,  взаимосвязь    движений  рук,  ног,  можно 
переходить к разучиванию более сложных упражнений.  
Если говорить о применения ритмических игр на хоровых занятиях, какова может 
быть их практическая польза? 
1.Воспитание метроритмических навыков: 

 
точность прохлопывания метрической доли, удержание точного темпа. 

 
проработка ритмических трудностей. 

 
симметричное владение правой и левой рукой. 
2.   Ритмические игры могут использоваться на хоре для оживления обстановки, 
как вариант переключения на другие виды деятельности. 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
1.  Бергер  Н.  Сначала  —  РИТМ  (Ребѐнок,  Играя,  Творит  Музыку).  СПб.: 
Композитор, 2004–2006. 72 с. 
2.  Бергер  Н.  Современная  концепция  и  методика  обучения  музыке.  Серия  — 
модернизация общего образования. СПб.: Каро, 2004. 324 с. 
3. Жак-Далькроз Э. Ритм. М.: Классика — XXI, 2006. 248 с. 
4. Люблинский А. Теория и практика аккомпанемента. Л.: Музыка, Ленинградское 
отделение, 1972. 80 с. 
5.  Орлов  Г.  Древо  музыки.  А.  Frager&Co,  Вашингтон;  СПб.:  Советский 
композитор, 1992. 408 с. 
6. Притыкина О. Музыкальное время. Понятие и явление // Пространство и время 
в искусстве: Межвузовский сборник научных трудов / Отв. ред. и сост. О. Притыкина. 
Л.: ЛГИТМиК, 1988. 
7. Теплов Б. Психология музыкальных способностей. Избранные труды: В 2 т. М.: 
Педагогика, 1985. Т. 1. 329 с. 
ӘОЖ 78:004 

18 
 
МУСТАФИН М.А. 
Халық әртістері ағайынды Абдуллиндер атындағы  
Шығыс Қазақстан ӛнер училищесінің оқытушысы, Ӛскемен қ 
 
МУЗЫКАЛЫҚ-КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР, 
БҮГІНІ МЕН ЕРТЕҢІ 
 
Музыкалық-компьютерлік  технологиялардың  ертеңі  бүгінгісінен  әлде  қайда  кӛш 
ілгері  тұратынына  кәзіргі  заман  қолданушыларының  сенімі  толық.    Ӛйткені  күн 
сайын  интернеттен  іздеп  тауып  танысып  жүрген  аталған  тақырыптағы  жаңалықтар 
осының  дәлелі  бола  алады.  Заманауй  музыкалық-компьютерлік  технологиялармен 
айналысқысы  келген  кез  келген  адам  бірінші  кезекте  музыкалық  дарыны  немесе 
музыка  маманы  болуы  керек.  Музыкалық-компьютерлік  технологиялардың  (МКТ)  
ертеңінен  сӛз  қозғамай  тұрып  бірінші  кезекте  осы  тақырыптың  бүгінімен  біраз 
таныссақ  деймін.  МКТ    біздің  күнделікті  ӛмірімізге  аса  қажеттілікпен  үрдіс  еніп 
келеді. Мен ӛзім кәсіптік деңгейдегі музыка маманы ретінде қарапайым нота жазудан 
бастағым  келеді.  Осыдан  бір  бес-ақ  жыл  шамасы  бұрынға  дейін  нота  дәптеріне 
нотаны  қолмен  жазып  келдік.  Қол  астында  нота  жазатын  программасы  жоқ 
музыканттар  әлі  де  қолмен  жазуда.  1990-шы  жылдары  ксеро  кӛшірме  машинасы 
қолданысқа  келіп,  қолмен  жазған  нотаны  кӛбейте  алатын  мүмкіндік  туды.  Оның  ӛзі 
нота  жазушыларға  кӛп  жеңілдік  әкелді.  Нота  жазу  программасын  пайдалану-музыка 
мамандарына  айтарлықтай  жеңілдіктер  мен  жетістіктер  әкелді.  Мысалы  музыкалық 
шығармалардың,  әндер  мен  күйлердің,  шетел  композиторлары  шығармаларының 
қайсысында болмасын фразалардың қайталануы кӛптеп кездеседі, осындай жағдайда 
нота жазу программасында кӛшіру функциясы кӛмегімен екі-үш нотадан бастап 1,2,3 
бетке  дейін  жазылған  ноталарды  кӛшіріп,  қайталап  қоя  салуға  болады.  Қаншама 
нотаны қолмен жазудан арылу мен қатар екі-үш есе уақыт та үнемделеді. Интернетте 
музыкалық  сауаты  жоқ,  бірақта  музыкалық  дарыны  жақсы  талаптылар  да  заманауй 
МКТ  кӛмегімен  музыкалық  шығармашылықпен  айналысқысы  кедетіндер  де  кӛптеп 
кездеседі.  Олардың  ішінде  басқа  да  профессиядағы  қызғушылық  танытқан, 
информатика,  акустика,  дыбыс  жазу,  компьютерлік  технология    аймағындағы 
мамандар  кезігіп  жатады.  Кейбір  заманауй  аранжировка  жасайтын  компьютерлік 
программалар щынымен де кәсіптік музыкалық білімі жоқ қолданушыларға арналып 
жасалған.  Музыкалық  дарыны  бар  балаларды  тәрбиелеуде  МКТ  ӛте  бір 
таптырмайтын  әдіс,  тәсіл.  Осыдан  бұрын  пайдаланалып  келген  домбыра,  сырнай, 
фортепиано сияқты аспаптардың енді кӛмегінсіз ақ кез келген аспап, музыка құралы, 
басқа  да  керек  жарақтарды  бір  ғана  компьютерлік  программаның  ішінен  алып  кез 
келген шығармашылық, оқыту жұмыстарын бір орында отырып бітіре беруге болады. 
Жалпы бүгінгі күнге дейін жүргізіліп келе жатқан мектеп бағдарламасындағы жүйені 
компьютерлік  жүйеге  алмастыратын  уақыт  жеткен  сияқты.  Әрине,  музыкалық 
аспаптарды  компьютерлік  бағдарлама  ауыстыра  алса  да,  нағыз  аспапты  кӛрнекті 
құрал  ретінде  және  дәстүрлі  ұлттық  құндылық  ретінде  қатар  оқыту  керек  болады. 
Жалпы  білім  беру  мектептеріндегі  музыка  сабағын  оқыту,  кӛптеген  ӛзгерістер  мен 
қайта  жоспарлау  мәселелеріне  мұқтаж  деп  есептеймін.  Мектеп  жасындағы  балалар 
кәзіргі заманда эстрададағы радиоаппаратура түрлеріне (Микрофон, оператор пульті 
және  дыбыс  колонкалары)  қандай  құштарлықпен  әуес  екенін  есептесек  (әсіресе 
ұлдар)  екінші  жағынан  балалық  жастағы  деңгейінде  оларға  дәстүрлі  ұлттық 
әуендерден  бастап  мәңгілік  классикалық  музыкаға,  және  осындай  музыкалық  бай 

19 
 
қазынаны  жарыққа  әкелген  ұлы  композитор,  музыканттарға  деген  сүіспеншілікті 
бойларына  қалай  сіңіруге  болады.  Қандайда  бір  МКТ  оқыту  орнында  (мектеп, 
колледж, жоғары оқу орны)  музыкалық компьютер болса, тапқыр да дарынды музыка 
оқытушысы  осындай  компьютермен,  фортепяноның  клавиатураларын  жақсы 
меңгергендей  жетік  игеріп  тұрса,  компьютерлік  технологияның  арқасында  жасалған 
музыкалық репертуарларымен ӛзінің оқушыларын қызықтыра алса – осының бәрі бір 
жинақы  музыка  сабағын  құрайды.  Музыкалық  компьютер  музыка  әлемін 
шығармашылық  игеруде,  кәсіптік  ӛнер  деңгейімен  қатар  әуесқой  шығармашылар 
қатарында да кең мүмкіндік ашады.  
ХХI  ғасырдағы  музыка  педагогикасы  саласындағы  негізгі  тенденциялардың  бірі 
оқушыларды  ақпараттық    компьютерлік  технологиялармен  таныстыру  болып 
табылады. Оларды игерудің аса қажеттілігі: 

 
біріншіден,  композиторлар  мен  орындаушыларды  маман  ретінде  дайындау 
үшін; 

 
екіншіден, қосымша оқу жабдығын табу кӛзі ретінде қолдану үшін (анықтама, 
оқыту, редакциялау, дыбыс жазу, дыбысты ойнату). 
Электроакустикалық  музыкада  ашылған  әдістемелер,  жаңа  композиторлық 
техниканы  жасайды.  Композиторға  қойылатын  заманауй  профессионалдық  талаптар 
оның  –дыбыс  жазу,  акустика,  электроакустика  аумағында  білімі  болуын  құптайды. 
Болашақ  композиторларға    программалық  қамтамасыздықты,  дыбыс  синтезі  әдісін, 
дыбыс  программалауларды  оқып  үйренуі  ӛте  маңызды.  Олардың  дыбыстың  жеке 
параметрлерімен,  резонанс  моделдеуімен,  фактуралық  пласт  құра  алуда  басқару 
әдістемелерімен  танысуы  аса  маңызды.  Компьютерлік  технология  онымен  қоса 
композиторға  техникалық  жұмыстар  ӛткізуіне  мүмкіндік  береді:  дыбыс  коллажын 
жасауға,  әр  түрлі  фрагменттерді  «жалғауға»  жазылған  материалды  редакциялауға. 
Композиторлық  әрекеттерден  басқа  компьютерлік  программалар  аспапта  ойнауда, 
музыкалық  есту  қабілетін  дамытуда,  музыкалық  шығармаларды  тыңдауда,  әуен 
құрастырып  алуда  және  аранжировка  жасауда  кеңінен  қолданылады.   Компьютерлік 
технология  тағы  да  «оркестрмен»  әуен  жаттауға,    дирижерлік  жұмыстарда 
«тренажер»  функцияларын  орындауда  (телеаппаратура  кӛмегімен),  музыка  тарихы 
курсында  әуеннің  музыкалық  есту  анализін  атқаруда  үлкен  мүмкіндік  береді. 
Компьютер  кӛптеген  музыка  пәндерінде  библиографиялық  және  энциклопедиялық 
мағлұматтардың  таптырмас  кӛзі  болып  табылады.  Компьютерлік  технологияны 
пайдалану  музыкамен  айналысудың  негіздеріне  сай  жұмыстың  жеке  жүргізу  түріне 
бағытталған  .  Жеке  компьютер    музыканттың  істейтін  жұмысының  ауқымына 
байланысты, оның темпоритміне байланысты жеке жұмыс режимін реттеп отыруына 
мүмкіндік туғызады.   
Компьютерлік  оқыту  программасын  музыкалық  білім  саласында  қолдану  кӛркем 
ӛнер  талғамын  жасауда,  баланың  шығармашылық  потенциалын  дамытуда  және 
бүтіндей  бір  тұлғаның  гармониялық  дамуының  нақты  негізі  бола  алады.  
Қадағалаулар  нәтижесінде  МКТ  ны  қолдана  отырып  ӛткізген  сабақтар,  балалар 
тарапынан үлкен толқулармен және кіршіксіз қызығушылықпен ӛтті 
Электрондық 
энциклопедиямен 
жұмыс, 
оқушылардың 
шығармашылық 
ізденушіліктерін  жандандырады.  Компьютерлік  презентациямен  рефераттар 
таңғажайып  кӛрініс  берді.  Компьютер  сабақта  таптырмайтын  әдістемелік  құралға 
айналды. Сабақта оқыту және ойын программаларын қолдану оқу материалын игеруді 
жылдамдатады  оқушылардың  жұмысын  жандандырады  Онымен  қоса  оқушылар  
тапсырманың  орындалмағаны  және  ―виртуалдық‖  баға  жайындағы  компьютердің 

20 
 
комментарийіне пмихологиялық сабырлылықпен қарайды. 
Айта  келе  компьютер  орасан  потенциалды  жеке  музыкалық  аспапқа  айналады. 
Арнайы  профессионалдық  музыкалық-компьютерлік  программаларды  (Вand-In-A-
Box,  Steinberg  Cubase,  Cakewalk  Sonar,  Pinnacle  Studio,  Adobe  Audition,  Sound  Forge, 
Magic  Score,  Finale,  Sibelius,  Ableton  Live)  оқып  үйрену  оқушылардың  жеке 
шығармашылық қабілетін толығырақ ашуына және насихаттауына мүмкіндік береді.  
Ертеңгі  күні  адамзат  ӛмірінің  қай  саласында  болмасын  жазу-  сызу.  есеп-қисап, 
атқару т. б. іс әрекеттердің барлығы компьютерлік орындауға кӛшері сӛзсіз. Солармен 
қатар музыкалық орындаушылық, шығармашылық, композиторлық істердің барлығы 
компьютерлік  орындауға  кӛшіп  те  жатыр.  Жалпы  музыкалық  компьютерлік 
технологиялық  мүмкіндіктерді  сараптап  болжай  келе  –  таяу  араларда  ғана  шығып 
жатқан 
музыкалық 
компьютерлік 
бағдарламалардың 
кӛмегімен 
жасалған 
шығармаларды  келешекте  одан  да  жеңіл  орындауға  болатын  сияқты.  Мысалы:  бір 
музыкалық компьютерлік бағдарламаламен ансамбльге (халық аспаптары, эстрадалық 
т.б.) аранжировка жасағанда сол бағдарламаның құрамында керекті қалаған аспаптың 
бәрі бола бермейді. Біз ондай керекті қалаған аспапты басқа бағдарламалардан алып 
жалғастырып немесе ӛмірдегі нағыз аспапты ойнатып  жан-жақтан жинайтынбыз. Ал 
келешекте осындай уақыт алатын және жұмысты кӛбейтетін артық әурешіліктер артта 
қалары  сӛзсіз.  Ӛйткені  мен  интернеттен  бір-ақ  адам  ойнап  тұрған  екі  ноутбук  және 
ұрмалы  аспаптарға  арналған  кішігірім  телефонның  кӛлеміндей  аспаппен  әлемдегі 
классикалық  европа  аспаптарынан  бастап  латино  американдық,  қала  берді  ӛзіміздің 
шаң  қобыз  саз  сырнайлардың  дыбысын  салған  жалғыз  адам  ойнап  тұрған  бүкіл  бір 
оркестрдің  орындауындағы  музыканы  кӛріп  қалдым.  Сол  себепті  менің  болжауым 
бойынша  ертеңгі  күні  МКТ  әлемінің  адамзат  ӛмірінде  әлі  қандай  ғажайып 
жетістіктерге жететіні бүгінгі күні бізге беймәлім.  
 
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
1.  К.Ж.  Бұзаубақова.  Жаңапедагогикалық  технология  (оқулық)  Тараз.  ТарМУ, 
2003 ж.  
2. Қ. Ӛстеміров, А.Айтбаева, Қазіргібілім беру технологиялары, Алматы,2006ж.  
3. Қазақ тілі мен әдебиеті №5,6.2009ж. 
 
 
УДК 130. 2: 78 (043.3) 
МУЖЧИЛЬ М.Д., к.ф.н., зав кафедрой музыкального образования 
ВКГУ имени С. Аманжолова, г. Усть-Каменогорск 
 

жүктеу/скачать 1,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: