Семинар Экономикалық цикл және негізгі макроэкономикалық көрсеткіштердің динамикасы. Әлеуетті жіө

• 
  еңбек өнімділігінің өсуін азайту және өндірістің құлдырауы;
  
• 
  көрсетілетін қызметтің маңызының артуы;
  
• 
  бір өнім бірлігіне жұмсалатын шығынның өсуінің жеделдетілуі, әсіресе жалақының өсуі;
  
• 
  энергетикалық дағдарыс.
  

• 
  алтынға;
  
• 
  тауар;
  
• 
  шетел валютасына.
  

Инфляцияны төмендегідей белгілеріне байланысты жіктеуге болады:

1. 
   Инфляциялық үдерістің сипатына қарай:
   
   • 
     ашық инфляция, яғни, бағаға ешқандай да кедергі болмайды, оның еркін өсуі байқалады;
     
   • 
     жабық инфляция, яғни тауар тапшылығы жағдайында бағаға мемлекет қатан бақылау жасап отырады;
     
   • 
     инфляциялық шок, яғни бір мезетте бірден баға өсіп кетеді.
     
2. 
   Таралу орнына қарай:
   
   • 
     локальдық инфляция, яғни баға бір ғана елдің шекарасында өседі;
     
   • 
     дуниежузілік инфляция, яғни кейбір елдер топтарын немесе барлық ғаламдық экономиканы түгелдей дерлік қамтиды.
     
3. 
   Бағаның өсу қарқынына қарай:
   
   • 
     баяу инфляция — баға баяу қарқынмен біртіндеп жылына 10%-ға өседі;
     
   • 
     орташа инфляция — баға тез қарқында жылына 20-дан 200 %-ға дейін өседі, мұндай баға қарқыны ауыр экономикалық және әлеуметтік зардаптарға шалдықтырады;
     
   • 
     ұшқыр инфляция — баға жылына 500-ден 1000 %-ға дейін және одан жоғары қарқынмен өседі. Ұшқыр инфляция ақша жүйесінің құлдырауына әкеліп соғады. Мұндай жағдайда ақша өзінің атқаратын қызметтерін жоғалта бастайды.
     

Инфляция қарқыны статистикалық көрсеткіш — тұтыну бағаларының индексі көмегімен анықталады.

Тұтыну бағаларының индексі тауарлар мен қызметтердің түрлерін қамтитын тұтыну қоржыны негізінде анықталады.

Тұтыну бағаларының индексін (ТБИ) есептеуде мынадай формула қолданылады:

ТБИ = (Ағымдағы жылдағы тұтыну қоржынының бағасы) / (Базалық жылдағы тұтыну қоржынының бағасы) x 100

Тұтыну бағаларының индексінің үш сандық мәні болуы мүмкін:

• 
  баға индексі 100%-ға тең болады, яғни баға өзгермеген болып табылады;
  
• 
  баға индексі 100%-дан жоғары, мысалға 140%-ға тең. Демек, ағымдағы жылдағы бағаны базалықпен салыстырғанда 1,4 есе өскен, яғни ақша инфляциялық құнсызданды;
  
• 
  баға индексі 100%-дан төмен, айталық 80%-ға тең, яғни ағымдағы жылдағы бағаны базалыққа қарағанда 20%-ға төмендеген. Бұл дегеніміз дефляцияның болғанын, яғни баға деңгейінің төмендеуін білдіреді.