Септік жалғау


Мысалы (Пример фонетического разбора)



жүктеу/скачать 186,96 Kb.
бет2/4
Дата19.10.2023
өлшемі186,96 Kb.
#119355
1   2   3   4
Мысалы (Пример фонетического разбора)
Өсімдік1 — 3 буын, ө – ашық, сім – бітеу, дік – бітеу.
Ө – дауысты, ашық, еріндік, жіңішке;
с – дауыссыз, қатаң;
і – дауысты, қысаң, езулік, жіңішке;
м – дауыссыз, үнді;
д – дауыссыз, ұяң;
і – дауысты, қысаң, езулік, жіңішке;
к – дауыссыз, қатаң.
Сөзде 7 әріп, 7 дыбыс бар.


Зат есім түрлері (Виды существительных)
Зат есім — заттың атын білдіріп Кім? Не? сұрақтарына жауап береді.
Имя существительное — часть речи, которая обозначает предмет и отвечает на вопросы кто? что?
құрамына қарай:

  • Дара (Простое – один корень)

Мысалы: дала, бас, қалам.

  • Күрделі (Сложное – несколько корней)

Мысалы: мекенжай, балабақша.
тұлғасына қарай:

  • Негізгі (Непроизводное – нет суффикса)

Мысалы: мектеп, мысық.

  • Туынды (Производное – есть суффикс)

Мысалы: әнші, аспаз.
мағынасына қарай:

  • Жалпы (Нарицательное)

Мысалы: теледидар, үстел.

  • Жалқы (Собственное)

Мысалы: Алматы, Татьяна, Қазақстан.

  • Деректі (Конкретное)

Мысалы: үй, өзен, сиыр.

  • Дерексіз (Абстрактное)

Мысалы: ақыл, ой, күн.

  • Жанды (Одушевленное)

Мысалы: оқушы, мұғалім, адам.

  • Дерексіз (Неодушевленное)

Мысалы: кілем, тақта, қарындаш.


Сын есім түрлері (Виды прилагательных)
Сын есім — заттың сыны сапасын, түсін білдіріп Қандай? Қай? сұрақтарына жауап береді.
Имя прилагательное — часть речи, которая обозначает признак предмета и отвечает на вопросы Какой? Чей?


құрамына қарай:

  • Дара (Простое – один корень)

Мысалы: әдемі, қызыл, ыңғайлы.

  • Күрделі (Сложное – несколько корней)

Мысалы: қып-қызыл, жап-жасыл, өте көрікті.
тұлғасына қарай:

  • Негізгі (Непроизводное – нет суффикса)

Мысалы: алтын, ауыр, кең.

  • Туынды (Производное – есть суффикс)

Мысалы: ақылды, пайдалы.
мағынасына қарай:

  • Сапалық (Качественное)

Мысалы: ыстық, қоныр.

  • Қатыстық (Относительное)

Мысалы: таулы, өткір.
Сын есім шырайлары (Степени сравнения прилагательных)

  1. Жай (Простая)

Мысалы: ауыр, жеңіл.

  1. Салыстырмалы (Сравнительная)

Мысалы: әдемілеу, үлкенірек.

  1. Күшейтпелі (Усилительная)

Мысалы: жап-жасыл, қап-қара.

  1. Асырмалы (Превосходная)

Мысалы: ең жақсы, өте үлкен.


Сан есім
Сан есім — заттың санын ретін білдіріп Неше? Қанша? сұрақтарына жауап береді.
Имя числительное — самостоятельная часть речи, обозначающая число, количество и порядок предметов. Отвечает на вопросы: сколько? который?
Сан есім түрлері (Виды числительного)
құрамына қарай:

  • Дара (Простое – один корень)

Мысалы: бір, екі, жүз.

  • Күрделі (Сложное – несколько корней)

Мысалы: бес мың, он төрт.
тұлғасына қарай:

  • Негізгі (Непроизводное – нет суффикса)

Мысалы: бір, екі, елу.

  • Туынды (Производное – есть суффикс)

Мысалы: бірінші, біреу, ондай.
мағынасына қарай:

  • Есептік (Количественное)

Мысалы: бір, жүз, жиырма мың.

  • Реттік (Порядковое)

Мысалы: бірінші, екінші, бесінші.

  • Жинақтық (Собирательное)

Мысалы: біреу, екеу, …, жетеу.

  • Топтау (Группирующее)

Мысалы: бірден, екіден, он бестен.

  • Болжалдық (Приблизительное)

Мысалы: бірер, ондаған, үш-төрттей.

  • Бөлшектік (Дробное)

Мысалы: екіден бір, үш бүтін жүзден он төрт.


Есімдік түрлері (Виды местоимений)
Есім сөздердің орнына қолданылатын есімдік деп атаймыз.
Местоимение – самостоятельная часть речи, которая указывает на предметы, признаки, количество, но не называет их.

құрамына қарай:

  • Дара (Простое – один корень)

Мысалы: мен, сен, ол.

  • Күрделі (Сложное – несколько корней)

Мысалы: бірнеше, кейбіреу, қай-қайсысы.
тұлғасына қарай:

  • Негізгі (Непроизводное – нет суффикса)

Мысалы: бұл, міне.

  • Туынды (Производное – есть суффикс)

Мысалы: біреу, мынау, барлық.
мағынасына қарай:

  • Жіктеу (Личное)

Мысалы: мен, сен, сіз, ол, олар, біз.

  • Сілтеу (Указательное)

Мысалы: бұл, сол, мынау, осы, міне, анау.

  • Сұрау (Вопросительное)

Мысалы: кім? не? неше? қай? қалай? қашан?

  • Өздік (Возвратное)

Мысалы: өз, өзім, өзі.

  • Белгісіздік (Неопределенное)

Мысалы: кейбіреу, әлдеқайда, әлдеқандай, әрқалай.

  • Болымсыздық (Отрицательное)

Мысалы: ешкім, ешқашан, ешқайда, ешқандай.

  • Жалпылау (Определительное)

Мысалы: бәрі, бүкіл, барлық, бүтін, түгел.







Етістік (Глагол)
Етістік — заттың іс-әрекетін қимыл білдіріп Не істеді? Не істеп жатыр? Не істейді? сұрақтарына жауап береді.
Глагол — часть речи, которая обозначает действие и отвечает на вопросы что делать? что сделать?



Етістік түрлері (Виды глаголов)
құрамына қарай:

  • Дара (Простой – один корень)

Мысалы: сөйле, жаз, әкел.

  • Күрделі (Сложный – несколько корней)

Мысалы: бара жатыр, сатып алды.
тұлғасына қарай:

  • Негізгі (Непроизводный – нет суффикса)

Мысалы: кел, бар, айт.

  • Туынды (Производный – есть суффикс)

Мысалы: амандас, ойнайды.
мағынасына қарай:

  • Болымды (Утвердительный)

Мысалы: бар, кел, жаз.

  • Болымсыз (Отрицательный)

Мысалы: оқымайды, айтпайды.

  • Салт (Непереходный)

Мысалы: тұрады, ойлайды.

  • Өздік (Переходный)

Мысалы: оқыды, көремін.


Етістік шақтары (Времена глаголов)

  1. Осы шақ (Настоящее время)

    • нақ (Түбір + а, е, й, ып, іп, п + жатыр/отыр/жүр/тұр) + Ж.Ж.

Мысалы: оқып жатырмын, бара жатыр.

    • ауыспалы (Түбір + а, е, й) + Ж.Ж.

Мысалы: отырамын.


  1. Келер шақ (Будущее время)

    • болжалды (Түбір + ар, ер, р) + Ж.Ж.

Мысалы: барармын.

    • мақсатты (Түбір + мақ/мек, бақ/бек, пақ/пек + шы/ші) + Ж.Ж.

Мысалы: көрмекшімін.

    • ауыспалы (Түбір + а, е, й) + Ж.Ж.

Мысалы: орындаймыз.


  1. Өткен шақ (Прошедшее время)

    • жедел (Түбір + ды/ді, ты/ті) + Ж.Ж.

Мысалы: жақсы көрдім.

    • бұрынғы (Түбір + ған/ген, қан/кен, ып, іп, п) + Ж.Ж.

Мысалы: барған.

    • ауыспалы (Түбір + атын, етін, йтын, йтін) + Ж.Ж.

Мысалы: келетін.
Етістік райлары (Наклонения глаголов)

  1. Ашық (Простое)

Мысалы: барады.

  1. Бұйрық (Повелительное)

    I жақ:

    Мен Түбір + айын, ейін

    Біз Түбір + айық, ейік

    II жақ:

    Сен Түбір

    Сендер Түбір + ыңдар, іңдер

    Сіз Түбір + ыңыз, іңіз

    Сіздер Түбір + ыңыздар, іңіздер

    III жақ:

    Ол Түбір + сын, сін

    Олар Түбір + сын, сін

  2. Пример разбора:

    I жақ:

    Мен барайын

    Біз барайық

    II жақ:

    Сен бар

    Сендер барыңдар

    Сіз барыңыз

    Сіздер барыңыздар

    III жақ:

    Ол барсын

    Олар барсын

  3. Шартты (Условное)

(Түбір + са/се + Ж.Ж.)
Пример разбора:

I жақ:

Мен барсам

Біз барсақ

II жақ:

Сен барсаң

Сендер барсаңдар

Сіз барсаңыз

Сіздер барсаңыздар

III жақ:

Ол барса

Олар барса

  1. Қалау (Желательное)

(Түбір + ғы/гі, қы/кі + Т.Ж.)
Пример разбора:

I жақ:

Менің барғым келеді

Біздің барғымыз келеді

II жақ:

Сенің барғың келеді

Сендердің барғыларың келеді

Сіздің барғыңыз келеді

Сіздердің барғыларыңыз келеді

III жақ:

Оның барғысы келеді

Олардың барғылары келеді

Тұйық етістік (Начальная форма глагола)
Түбір + у (жұрнақ).
Мысалы: бару, жазу, айту.


Үстеу
Үстеу — қимылдың түрлі белгісін (мезгелін, мекенін, себебін, мақсатын, мөлшерін, амалын) білдіретін сөз табы.
Наречие — самостоятельная часть речи, которая обозначает признаки действий, признаки признаков.


Үстеу түрлері (Виды наречий)
құрамына қарай:

  • Дара (Простое – один корень)

Мысалы: ертең.

  • Күрделі (Сложное – несколько корней)

Мысалы: бүгін, биыл, таңертең.
тұлғасына қарай:

  • Негізгі (Непроизводное – нет суффикса)

Мысалы: ерте.

  • Туынды (Производное – есть суффикс)

Мысалы: қыстай, осыншама, жемейінше.


мағынасына қарай:

  • Мекен (Место)

Қайда?

  • Мезгіл (Время)

Қашан?


жүктеу/скачать 186,96 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4



©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет
Lessons
Curriculum vitae
Documents