Септік жалғау


Септіктер мен септеуліктер



бет4/4
Дата19.10.2023
өлшемі186,96 Kb.
#119355
1   2   3   4
Байланысты:
Ереже

Септіктер мен септеуліктер (Падежи и послеслоги)

Атау септікті меңгеретін септеуліктер

  • Үшін

  • Сайын

  • Сияқты

  • Туралы

  • Арқылы

  • Бойы, бойымен

  • Шамалы, шақты, қаралы

  • Ғұрлы (ғұрлым)

Барыс септікті меңгеретін септеуліктер

  • Дейін (шейін)

  • Қарай, таман

  • Салым, тарта, жуық, таяу

Шығыс септікті меңгеретін септеуліктер

  • Гөрі

  • Бері

  • Кейін

  • Соң

  • Бұрын

  • Бетер

Көмектес септікті меңгеретін септеуліктер

  • Қатар

  • Бірге

  • Қоса



Мысалдар (Примеры)

  • университетке дейін – до университета

  • жыл бойына – в течение года

  • айтуы бойынша – по его рассказам

  • сабақтан соң – после урока

  • түстен кейін – после обеда

  • сен арқылы – через тебя

  • шаруашылық туралы – о хозяйстве

  • сен үшін – ради тебя

  • оқу үшін – для учебы

  • былтырдан бері – с прошлого года

Жалғаулықтар (Союзы)
Жалғаулықтар — сөздерді, сөз тіркестерін, сөйлемдерді байланыстырады.
Союзы служат для связи слов, словосочетаний, частей сложного предложения, а также предложений друг с другом.
Жалғаулықтар түрлері (Виды окончаний)

Ыңғайластық
Соединительные

  • Және

  • Әрі

  • Мен/бен/пен

  • Да/де, та/те

Талғаулықты
Разъяснительно-разделительные

  • Әлде

  • Біресе

  • Бірде

  • Не

  • Немесе

  • Я

  • Яки

  • Болмаса

  • Кейде

Қарсылықты
Противительные

  • Бірақ

  • Алайда

  • Дегенмен

  • Әйтпесе

  • Әйткенмен

  • Сонда да

Себеп-салдарлық
Причинно-следственные

  • Себебі

  • Өйткені

  • Сондықтан

Шарттық
Условные

  • Егер

  • Онда

Ұштастырғыш
Смыкающие

  • Ендеше

  • Демек

  • Яғни

Мысалдар (Примеры)

  • Демалыс күндері – сенбі және жексенбі. – Выходные дни – суббота и воскресенье.

  • Ол қатал, әйткенмен әдiл адам. – Он строгий, однако справедливый человек.

  • Не мен барамын, не сен бар. – Или я пойду, или ты иди.

  • Ол таңертең телефон соқпайды, себебі уақыты болмайды. – Он не позвонит утромпотому что у него не будет времени.

  • Жаңбыр көп жауды, сондықтан егін жақсы шықты. – Дождя много было, поэтому урожай был хороший.

  • Егер олар келмесе, онда біз өзіміз барамыз. – Если они не придут, тогда мы сами пойдём.

Демеуліктер (Частицы)
Демеуліктер өзгермейді, түрленбейді, тіркескен сөздеріне қосымша мағына үстейді.
Частицы не изменяются, придают словам или предложениям различные значения.
Демеуліктер түрлері (Виды частиц)

Сұраулық
Вопросительные

  • Ма/ме, ба/бе, па/пе

Күшейткіш
Усилительные

  • Ау, ай, ақ

Нақтылық
Уточняющие

  • Ғой, қой

Шектік
Ограничивающие

  • Ғана, қана

  • Тек

Болымсыздық
Отрицательные

  • Түгіл

  • Тұрсын

  • Тұрмақ

Болжалдық
Приблизительные

  • Мыс/міс

  • Екеш

Мысалдар (Примеры)

  • Сен киноға бардың ба? – Ходил ли ты в кино?

  • Ол айтты ғой. – Он ведь сказал.

  • Сөзде ғана, істе жоқ. – Лишь на словах, но не на деле.





Еліктеу сөздер — табиғат құбылыстары мен жан-жануарларда болатын әр алуан дыбыстарға және олардың сын-сипат, қимыл-әрекеттеріне еліктеуден туған сөздер. Қазақ тілінде еліктеу сөздердің екі түрі бар:
Подражательные слова — слова, возникшие от подражания звуковых и зрительно образных проявлений, различных природных явлений называют подражательными словами. В казахском языке они делятся на два вида:
Оның түрлері (Виды подражательных слов)

Еліктеуіш (звукоподражательные)

Бейнелеуіш (образоподражательные)

Под звукоподражательными словами, подразумевают слова возникшие от подражания звуковых и образно зрительных проявлений. Различных природных явлений. Здесь передаются различные звуки живой и неживой природы
Мысалы:
сылдыр сылдыр (урчание ручья)
Пыр пыр(храп)
Қарш қарш (смачное жевание)

Слова применяемые для передачи различных зрительных образов живой и неживой природы называют образоподражательными.
Мысалы:
Жалт (сверкнуть)
Маң маң (неторопливое движение верблюда)
Селк (вздрагивание)



Междометия


Одағайлар
Междометия выражают различные эмоции человека, побуждают к действию или являются формулами речевого общения.
Выражение радости, восторга:
Бәрекелді! – Браво!
Алақай! – Ура!
Выражение удивления, одобрения, сомнения:
Аһа! – Ага!
Бәсе! – Вот оно как! (одобрение)
Мәссаған! – Вот те на!
Пәле! – Надо же!
Ой! – Ой!
Пай-пай! – Ах!
Выражение тревоги, угрозы, презрения, негодования:
Аттан! – Тревога!
Бәлем! – Погоди!
Тәйт! – Цыц!
Масқара! – Ужас!
Тәйірі! – О боже! (недовольство, возмущение)
Выражение досады, горя, сожаления:
Әттеген-ай! – Ах, как жаль!
Қап! – Жаль!
Ойбай! – Ой-ой!
Құдай-ай! – Боже мой!
Айхай! – Ох! (сожаление)
Әттең! – Эх!
Бай-бай! – Ой-ой! (недовольcтво)
Тууф... – Досада, недовольство
Обращение к людям:
Мә! – На!
Ал! – Ну!
Әй! – Эй!
Жә! – Хватит!
Обращение к животным – подзывают, понукают:
Мох-мох (моһ-моһ) – к лошадям
Аухау-аухау! – к коровам
Шіп-шіп – к курам
Шөре-шөре – к козам
Көс-көс – к верблюдам
К междометиям относятся слова вежливости и приветствия:
Рақмет. – Спасибо.
Кеш жарық! – Добрый вечер!
Құп! – Есть! Слушаюсь!
Сәлем! – Привет!
Примеры:
Әй, мұнда кел! – Эй, иди сюда!

Айхай, жаным-ай! – Ох, бедная моя душа!
Ойбай, обал болды! – Ой-ой, как нехорошо получилось!
Пәлі, мынау менің іздеген адам ғой! – Надо же, это тот человек, кого я искал!
Тәйт, тыныш отыр! – Цыц, сиди спокойно!
Бәсе, солай болу керек те. – Ну правильно, так оно и должно быть.


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет