Серік Қирабаев атындағы «қазақ тілі және әдебиеті» кафедрасы
жүктеу/скачать 164,54 Kb.
|
|
Абай атындағы қазақ ұлттық педагогокалық университеті Серік Қирабаев атындағы «қазақ тілі және әдебиеті» кафедрасы Филология-101 мамандығының студенті Сембек Айбар «1984» (ағылш. Nineteen Eighty-Four – «Мың тоғыз жүз сексен төртінші») — Джордж Оруелдің 1949 жылы басылған роман-антиутопиясы. Антиутопия жанры өткен ғасырдың отызыншы жылдары пайда болды. Антиутопия дегеніміз не? Бұл мемлекетті, не барлық әлемді мінсіз болашаққа жетелеймін деп құрдымға ұшыратқан басқару жүйесін бейнелейтін әдеби күрделі жанр. Бұл жанрда тоталитарлық режим, экологиялық апаттар, не тағы да басқа сұмдық сюжеттік байланыстар көрініс табады. «1984» романы әлемнің ең үздік 100 романының бірі. Романда шынайы өмір мен алдамшы өмір арасындағы бітпейтін соғыс суреттеледі. Ал бұл кітаптағы тоталитарлық режим адамзаттың сана-сезімін түбегейлі жойып, ілім мен білімді құртып, халықты тобырға айналдыруды мақсат етеді. Басты кейіпкер Уинстон Смит Лондонда тұрады, шындық министрлігінде жұмыс істейді және сыртқы партияның мүшесі болып табылады. Ол партияның ұрандары мен идеологиясымен бөліспейді және шындықты қоршап тұрған партияға және барлық нәрсеге қатты күмәнданады. Абайсызда әрекет жасамау үшін ол күнделік жүргізеді, онда ол өзінің барлық күмәндерін айтуға тырысады, бірақ ол адамдарға партиялық идеялардың жақтаушысы болып көрінеді. Ол сол министрлікте жұмыс істейтін Джулия атты қызды оған тыңшылық жасап, оны әшкерелеуге тырысады деп қорқады. Сонымен қатар, Смит олардың министрлігінің аға қызметкері, ішкі партияның мүшесі О ' Брайен де партияның пікірімен келіспейтіндігін байқап, оны жасырын революционерлер мүшесі болуы мүмкін деп болжайды. Смит нағыз партия мүшесі ешқашан аяғын баспайтын жерге, яғни Чаррингтонның антиквариат дүкеніне кіреді(себебі бұл аймақта пролетариат мүшелері көп болатын). Ол оған жоғарғы қабаттағы бөлмені көрсетеді, ал Смит бұл жерде кем дегенде бір апта өмір сүруді армандайды. Қайтар жолда ол Джулиямен кездеседі. Смит оның соңынан ергенін түсінеді және есеңгіреп қалады. Оған себеп Джулияны тыңшы деп санауында. Смит Джулияны өлтіру керек деген шешім қабылдайды. Қорқыныш жеңеді және ол Джулияны өлтіруден бас тартады. Көп ұзамай министрліктегі Джулия оған сүйіспеншілігін мойындайтын жазба береді. Олар қарым-қатынасты бастайды, үнемі кездесулер өткізеді және Чаррингтондағы бөлме олардың кездесу орнына айналады. Уинстон бір жамандықты сезеді (партия мүшелері болып табылатын еркек пен әйел арасындағы еркін махаббат қатынастарына тыйым салынады). Уинстон мен Джулия ақылға қонымсыз әрекет етуге бел буады: олар О ' Брайенге барып, революционерлер болып табылатын бауырластыққа қабылдауын сұрайды. О ' Брайен оларды қабылдап, оларға мемлекеттің жауы Голдштейн жазған кітап береді. Біраз уақыттан кейін олар Чаррингтон бөлмесінде қамауға алынады, өйткені О ' Брайеннің әрекеті ой полициясының арандатуы болып табылады. Махаббат министрлігінде Уинстон ұзақ уақыт емделеді. Уинстонды таң қалдырған басты жазалаушы-О ' Брайен. Алдымен Уинстон күресуге тырысады, бірақ үнемі физикалық және психикалық азаптардың салдарынан ол біртіндеп өз көзқарастарынан бас тартады, олардан бас тартуға үміттенеді, бірақ жүректен емес. Ол Джулияға деген сүйіспеншілігінен басқа бәрінен бас тартады. Алайда, бұл махаббатты О ' Брайен бұзады, бұл Уинстонды махаббаттан бас тартуға мәжбүр етеді, оны 101 — бөлмедегі егеуқұйрықтармен азаптайды. Уинстон оны тек сөзбен, ақылмен, қорқынышпен саттым деп ойлап, оған опасыздық жасайды. Алайда, революциялық көңіл-күй мен еркіндіктен "сауығып", ол кафеде отырып, джин ішіп отырып, Джулиядан толығымен бас тартқанын түсінеді. Ол өзінің сүйіспеншілігіне опасыздық жасады. Сонымен қатар, радиода Океания әскерлерінің Еуразиялық армияны жеңгені туралы хабар таратылады және Уинстон оның қазір толық сауығып кеткенін түсінеді. Енді ол партияны шынымен жақсы көреді, үлкен ағасын жақсы көреді(үлкен аға-Тоталитарлық режімнің басшысы). «Над пропастью во ржи» (ағылш. The Catcher in the Rye — "қара бидайдағы ұстаушы", 1951) - американдық жазушы Джером Сэлинджердің романы. Онда Холден Колфилд есімді 17 жасар баланың атынан оның американдық шындықты терең қабылдауы және қазіргі қоғамның жалпы канондары мен моральдарынан бас тартуы туралы ашық айтылады. Шығарма жастар арасында да, ересектер арасында да үлкен танымалдылыққа ие болды, бұл ХХ ғасырдың екінші жартысындағы әлемдік мәдениетке айтарлықтай әсер етті. Роман әлемнің барлық дерлік негізгі тілдеріне аударылды. 2005 жылы Time журналы романды ағылшын тіліндегі ең үздік 100 роман тізіміне енгізді Роман клиникада емделіп жатқан он алты жасар Холден Колфилдтің атынан жазылған: ол өткен қыста оның ауруынан бұрын болған оқиғаны баяндайды. Ол баяндайтын оқиғалар 1949 жылдың желтоқсан айының Рождество алдындағы күндерінде өтеді. Жас жігіттің естеліктері оның Пенсильвания штатындағы Агерстаундағы жабық Панси мектебінде болған соңғы күнінен басталады. Емтиханда ол 5 пәннің 4 сәтсіздікке ұшырады және оның тарихтағы жұмысы соншалықты нашар болды. Мектеп басшылығы оған рождестволық демалысқа дейін ғана тұруға мүмкіндік беріп, мектептегі оқудан шығару жайлы шешім қабылдады. Ол өз үйіне тек оқудан шығарылуы туралы хат ата-анасына жеткеннен кейін қайтуды жөн көрді. Холден өзінің тарих пәнінің мұғалімі Спенсер мырзаның үйіне шақырылады. Спенсердің ауруы мен кәрілігі Холденде жиіркеніш сезімін тудыртатын. Шыны керек Холден үшін барлығы жиіркенішті болып көрінетін. Холден Нью-Йоркте бір долларға сатып алған қызыл аңшылық қалпағын киіп, жатақханасына оралды. Оның жатақханадағы көршісі Роберт Экли Холденді өзінің сұрақтары мен жаман мінез-құлқымен мазалай бастайды. Эклиді аяған Холден оған шыдаудан басқа амалы қалмады. Кейінірек Холден қызбен кездесуге кететін көршілес бөлмедегі Уорд Стрэдлейтерге ағылшын тілінде эссе жазуға келіседі. Алайда, Холден бұл Джейн Галлахермен кездесу екенін білгенде қатты қиналады, оған себеп Холденнің Джейн Галлахерге сезімдері болған. Ол Стрэдлейтерге эссе жазады, бірақ кеңістікті сипаттаудың орнына марқұм ағасы Аллидің бейсбол қолғабының сипаттамасын жасайды. Бірнеше сағаттан кейін Стрэдлейтер қайтып келгенде, ол эссені қатты сынайды және Джейнмен төсектес болғанын, не болмағанын айтудан бас тартады. Ашуланған Холден оны ұрады, бірақ Стрэдлейтер Холденнің мұрнын сындырып, әрең нокаутқа жіберіп, жекпе-жекте жеңіске жетеді. Холден үшін бұл шыдамның шегі болды. Ол өзінің жазба машинкасын сатып, Нью-Йоркке бағытталған пойызға отырады. Холден сәрсенбі күніне шейін яғни ата-анасына оқудан шығу туралы хат келмейінше үйге бармайтынын шешті. Пойызда ол бай, тәкаппар Эрнест Морроу атты оқушының анасымен кездеседі, бірақ ол туралы шындықты айтудың орнына, оны мектептің ең лайықты және кішіпейіл шәкірті ретінде сипаттайды. Таксиде Холден жүргізушіден қыста орталық саябақ көліндегі үйректерге не болатынын сұрайды. Бұл сұрақ оған қатты әсер етеді, бірақ ер адам не жауап беру керектігін білмейді. Холден Эдмонт қонақ үйінде тұрады. Ол Сиэтлдегі үш әйелмен бірге қонақүйдің қонақ бөлмесінде би кешін өткізеді, олардың бірінде жақсы биші және мүлдем түкке тұрғысыз, диалогқа қабілетсіз тұлғаны атап өтеді. Түнде лифт қызметкері Морис оған Санни есімді жезөкшені ұсынады, Холден оның келуіне келіседі. Оның қызға деген көзқарасы бөлмеге кірген кезде өзгереді: ол онымен бірдей жаста сияқты. Холден жақындықтан бас тартады және әңгіме үшін келісілген 5 долларды төлейді, бірақ қыз ашуланып, кетіп қалады. Ол оған дұрыс соманы төлегенімен, ол өзінің сутенері Мориспен бірге оралып, көбірек ақша талап етеді. Морис жасөспірімді ұрады, ал Санни тағы 5 доллар алады. Таңертең Холден өзінің құрбысы Салли Хейспен байланысып, оны театрға шақырады. Осыдан кейін ол қонақ үйден кетіп, багажды сақтау камерасына тапсырып, таңғы асқа шығады. Мейрамханада ол екі монах әйелмен кездеседі, олардың бірі әдебиет мұғалімі және олармен бірге оқылған кітаптарды, атап айтқанда "Ромео мен Джульеттаны"талқылайды. Таңғы ас ішкеннен кейін ол музыка дүкеніне барады, қарындасына "Шерли Бинздің баласы" деп аталатын әні бар жазбаны сатып аламын деп үміттенеді және жолда кішкентай баланың "егер сіз кешке қара бидайда алқабында біреуді ұстап алсаңыз"деп ән айтқанын естиді. Баланың әні оның көңіл-күйін сәл көтереді, ол Джейн Галлахерге қоңырау шалу туралы ойлайды, бірақ бұл идеяны кейінге қалдырады. Спектакль оның көңілін қалдырады. Спектакльден кейін ол Саллимен бірге мұз айдынына барады, содан кейін ол Саллиге мектепке және оның айналасындағы барлық нәрселерге деген жиіркенішін мойындайды. Ол Саллиді ренжітіп алады, ал ол кешірім сұрауға тырысқанына қарамастан жылап кетіп қалады. Осыдан кейін Холден Джейнге қоңырау шалуға тырысады, бірақ ешкім телефонды алмайды және ол киноға барады. Түстен кейін ол өзінің танысы Карл Льюспен, Холденді тым сәби деп санайтын тәкаппар студентпен кездеседі және оған тек психоаналитикке жазылуға кеңес береді. Холден жалғыз қалады, мас болып, орталық саябаққа барады, қыста үйректермен не болатынын тексеру үшін, бірақ жолда қарындасы үшін сатып алынған жазбаны сындырады. Нәтижесінде ол үйге келуді шешеді. Кездейсоқ жағдайда, қарындасы Фибиден басқа ешкім болмайды. Ол көп ұзамай үлкен ағасының мектептен шығарылғанын болжайды және бұл үшін қатты ренжіді. Холден онымен өзінің арманымен бөліседі, спектакль алдында тыңдалған әннен шабыт алады (Фиби бұл Роберт Бернстің бұрмаланған өлеңі екенін байқайды): Понимаешь, я себе представил, как маленькие ребятишки играют вечером в огромном поле, во ржи. Тысячи малышей, и кругом — ни души, ни одного взрослого, кроме меня. А я стою на самом краю скалы, над пропастью, понимаешь? И моё дело — ловить ребятишек, чтобы они не сорвались в пропасть. Понимаешь, они играют и не видят, куда бегут, а тут я подбегаю и ловлю их, чтобы они не сорвались. Вот и вся моя работа. Стеречь ребят над пропастью во ржи. Знаю, это глупости, но это единственное, чего мне хочется по-настоящему. Наверно, я дурак. Кенет Холденнің ата-аналары үйге оралады. Холден жасырынып, қолайлы сәтті күтіп, пәтерден кетеді, өйткені олармен кездесуге дайын емес. Ол өзінің ағылшын тілі мұғалімі Антолини мырзаға түнеуге барады, ол әйелімен бірге Саттон плейстегі өте сәнді пәтерде тұрады. Антолини мырза жас жігітпен кездесіп, онымен оның мәселелерін талқылайды, дегенмен ол мұғалімнің кеңестері туралы ойланудан шаршады. Түнде Холден Антолини мырзаның басынан сипап оянады және қорқып, мұғалім оған "жабысуға" тырысады деп шешеді — асығыс заттар жинайды. Оның ойына батысқа бару және саңырау, мылқау болып көріну идеясы келеді. Ол қарындасына кетер алдында онымен кездесуін сұрайтын жазба жазады, сондықтан ол одан қарызға алған ақшасын бере алады. Алайда Фиби ағасының жоспарлары туралы біліп, оны өзімен бірге алып кетуді талап етеді. Ол қатты келіспейді, бірақ қыздың ренжігенін көріп, өз кәсібінен бас тартуға бел буады. Қарындасымен татуласу үшін ол оны Орталық саябақтың хайуанаттар бағына апарады. Ағасы мен қарындасы маусымға қарамастан саябақта карусель жұмыс істейтінін анықтайды. Қыздың мінгісі келетінін көріп, Холден оны карусельге отыруға көндіреді, бірақ ол өзін бұл үшін тым үлкен деп санайды. Роман кенеттен жауған нөсердің астында айналатын карусельдің сипаттамасымен аяқталады. Холден кішкентай қарындасына таңданып, ақыры өзін бақытты сезінеді. Қысқа эпилогта Холден бүкіл оқиғаны қорытындылайды және одан кейінгі оқиғаларды қысқаша сипаттайды. жүктеу/скачать 164,54 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|