Сәрсеке М. Шығармалары
жүктеу/скачать 3,61 Mb. Pdf көрінісі
|
3 Қаныш роман-эссе
| ...Еліміздің мысқа ділгерлігін отандық өнді ріс тер өнімімен
толық өтеу үшін қа зірде салынып жатқан мыс зауыттары- ның құрылысын үшінші бесжылдықта ба рын ша жеделдетіп, ал жұмыс істеп тұр ған дарын қайта жабдықтаумен бірге тыңнан үлкен екі мыс комбинатын бастау керек. Олар – Жезқазған мен Алмалық. Бұлардың құры лы сын ерте бастайтын себебіміз: екеуі де орасан үлкен қуатқа жобаланбақ және орталықтан қа шық аудандарда орна ласқан. Жезқазған кен орнының орташа мыс құнары 1,92 процент, барлық барлау категориялары бойынша, ол – дүние жүзіндегі алып мыс кендерінің бірі, Одақтағы ең ірі кеніш те, тегінде, сол болмақ. Соңғы үш жылда тиянақты жүрген нақтылы бар- лау нәтиже лері Жезқазған өндірісін еш қан дай күмән сіз және ұтымды жобалауға мүмкіндік ту ғызып отыр. Жезқазған қоры тоғыз жүздей ұңғыма мен мыңнан астам барлау жыраларына негізделіп есептелген. Кен өндіру және байыту технологиясы өндірістік сынаудан то лық өткен... Бұл құрылысты 1936 жылы бастағанымыз абзал, дайындық жұмыстарын жүргізу үшін би ыл дың өзінде оған үш мил лион сом қаржы бөлу керек. Жезқазған кенін игеруде қол бөгер бір ден-бір қиыншылық – оның сырт өмірмен темір жол байланысының жоқтығы. Сол себепті дайындық жұмыстарына кірі сумен бірге 1935 жылы ұзындығы 414 км «Өспен кеніші – Жезқазған» темір жолын салу қа жет. Сонда ғана жаңа кеніш Қара ған ды көмір бассейнімен байланысады. Темір жолсыз Жезқазған құрылысын бас тау, оның орасан мол мыс көмбесін жедел игеру мүмкін емес. Ал за- уыт пен рудникті кен орнының қуатына лайықтап кең кө лем- 285 ШЫҒАРМАЛАРЫ де, еліміздің мыс өндіру мүмкін дігін жедел арттыру жоспары- мен үйлес тіре салғанымыз тиімді болмақ. Темір жолды қоса есептегенде, бұл құрылыстың жалпы құны 500 миллион сом шама сында... С. Орджоникидзе». БКП(б) Орталық комитетіне жолданған нарком хатымен бірге Түсті металл басқармасының бастығы А.С. Шахмурадов пен Бал қаш құрылыс тресінің меңгерушісі В.И. Ива новтың осы ұсынысты құптаған пікірлері де жолданыпты. Екеуінде де Жезқазған кенінің маңызы мен қоры, оны пайдалану тиімділігі нақты айғақтармен дәлелденген. Содан-ақ Қ.И. Сәтбаев өтіні- шінің ауыр өнеркәсіп штабы тарапынан қан дай қолдау тапқанын шамалау қиын емес: екі жылдан бері қаржы дан қағып, Жезқазған құрылысын ғана емес, барлау жұмысын да тежеп келген басқарма же текшісі кенет Қаныш Имантайұлының ұсынысын толық құптауға мәжбүр болған; құптап қана емес, Жезқазған сияқты алып кенді қайыра ашқан геологтың жанқиярлық еңбегіне көңіл аударып, қиыр даладағы мысты ауданды тезірек игеруге сүбелі қаржы бөлу қажеттігін өтініп отыр... Сонымен, Үлкен Жезқазған төңірегіндегі ұзақ сонар хикая бір-ақ күнде басқа ар наға ауып, мемлекеттік маңызы бар мүдделі шаруаға айналды. Әрине, Серго Орджоникидзенің тікелей ара- ласуымен... ВЦИК-тің кезекті сессиясында (наурыз, 1935) ол: «...Жу ық арада біз Үлкен Жезқазған комби на ты ның құрылысын бастаймыз. Онда қуаты ора сан зор мыс көмбелері бар. Бұл кендер Орта лық Қазақстанның қиян шетінде, темір жолдан шалғай орна ласқан. Сондықтан да Қара ған дыдан Жезқазғанға тарты- латын темір жол құрылысын жеделдетіп жүргізу қа жет...» – де- ген. Сол жылдың көктемінде-ақ Қатынас жол дары комиссариа- тының мамандары Ұлы тауға келіп, болат жол жүретін өңірде ізденіс-жобалау жұмыстарын жүргізіп, Жезқазған құрылыс тресі де ұйымдасып, алып өнді ріс іргесін қалауға да әзірлік бас тады. Ең бастысы, Қаныш Имантайұлы екі жылдан бері ауыр бейнет тартып, қағажу көрген барлау қаржысы қолына тиіп, арман ісіне қайыра кіріскен-ді. |