Щ ьЛ ау'ш ы журтшылыгымызга усынып отырган айтыс елен,дер!

Ол кезде шайтанга ерш дандойланып 
Ток,тау жок, б
1
рш тшт1 б 1р 
1
жецбей.
Б{р кезде кедеймш деп жылауш ы едщ, 
К,ан,гырып елден к,айыр сурауш ы едщ, 
Т ун де урлык, к,ып аттанып арамдыкда, 
Осымен малдын, басын к,ураушы едщ. 
Ауы лм ен жамандыкда журмегендей, 
М альщ а ешб
1
р арам юрмегендей. 
Пацсынып мунда келш мак,танасын, 
©зщ нен баск,а оныцды бхлмегендей.
Уак,ит, сеш ешюм жок, жак,сы деген, 
Мак,тандын, мунда келш сонша неден? 
Урлык,пен кун керуип ен, ит сьщылды 
©Л1МТ1К к,ан,гып ж урш тауып жеген.
У а к, и т:
Б
1
р ел
1
м Кенжебайда, А лтай , К,арпык,,
Бак, к,онып, к,ыдыр дарып, турган шалк,ып. 
Жауардын, осы кунп баласында 
©лецге жан болган жок, менен артык,. 
Етекбай 
031
М бабам терт атага 
Керсеткен заманында улп-тэртш .
Т усы нда бес руга к,ад!рл
1
боп,
Бак,ыты куннен кунге турган артып.
Мен Уак,ит сол Етекен, немереа,
Т 1
л
1Н,Д1 ак,ын А ж а р , сейле тартып.
А ж а р , сен к,апел1мш1л б
1
р байталсын,,
У р ы деп ерегессен, тагы айтарсын,,
Эуел д ен бузык, ойлы сен б!р ш айтан, 
Квн,1Л1н,Д1 легйлдеген юм к,айтарсын.
Белплх ак,ын А ж а р , сешн, турщ ,
Свз1мд1 болсан, да ак,ымак, б1р байк,арсын.
Сез1М жок, мешн, саган ун ай тугы н ,
М ш е з бар сенде ж у р т т ы сы найтугы н ,
Сен кеш еп А ж а р ен, эршмнен б1р 
Ж ольщды кез танысып сурайтугын.
456

ЭдетЩ муны мойныца алмайтугын, 
Ж уйршке боцтан езгеш арнайтугын, 
Ж уйрш боп мынау эйел не ендхредх, 
К,айраты к,адам жерге бармайтугын,
Ж ау келсе жаралану он,ай емес,
Жол бар гой елмес жагын к,армайтугын. 
Сенде А ж а р , б1р мшез бар кетпейтугын, 
Айтк,анда К1С1 сезш ептейтугын,
Ел1Н,де 
ж еш т у зу бхр адам жок,, 
Ш ы рагы м мынауыцды тек дейтугын. 
Сен-дагы уятын, бар жан емессхн,
А р керш айтк,ан сезд1 кектейтугын.
К,азак,к,а мшез1м жок, унамаган,
Сен тугхл терт ата да сынамаган, 
Жак,сымен талай шонжар болдым жолдас, 
Б1р! де сен к,алай деп сурамаган.
Ар д ак,ты елен, десе ж и н а й т у гы н
Эдет1м эйелдерд1 сы й л ай тугы н ,
О л маган Т1Л1Н к,атты тиг1зсе де 
Кен,1л1н а у ы р туга к,имайтугын.
Т а р т ы н ы п топтан Уак,ит к,алганы жок,, 
С а н жуйрхк топ 1Ш1Нде о зб ай тугы н , 
А л лан ы н , берген1не мын, шук!рл1к, 
А л д ы м а ешбхр ж ан д ы салм айтугы н.
А т а н д ы м Етекбайды н, мен Уак,иты , 
©
31
мдей еш к!м топ ты ж арган да жок,. 
А й т ы с т ы м эрб1р таптын, сацлагымен, 
Жен,1Л1П ешбхрхнен к,алгам да жок,.
Бекер деп бул сезхмд! К1М айтады, 
М унымды хак, бхлед!, жалган да жок,.
Еж елден Атыгаймен Ж ауар тен, бе?
У р ы деп меш устайсын к,алай кемге? 
Керген жок, ешюм шыдап зардабыма, 
Он,ай-ак, жен,1лерс1н,, А ж а р , сен де.
А ж а р :
А тагы м к,ыз да болса шык,ты алашк,а, 
Уак,ит-ау, тузу женнен сен адаспа!
457

Дан.к.ыцды сыртыцнан мен еступп ед1М 
Б1лмейд1 деп ж айынды тым таласпа! 
Ж ол сезге к,ын,ырмысын„ кенбейтугын, 
©
31
ЦН
1
Н, к,исыгын,ды жен дейтугын, 
Сок,ырга жарык, б1рдей к,аран,гымен, 
Жешн, бар ез сез1Н,Д1 ендейтугын. 
А д ам зат ею аяк,ты болганнан сон,, 
Пэнде жок, езш ез1 кем дейтугын, 
К,ымыз 1шсе Жауардын, бэр1 шешен, 
А д ам ы жок болады жен,бейтугын. 
Суйенген дан,гойлыкка С
13
Д
1
Н, халык, 
Сонда да к°лы нан тук келмейтугын. 
Басы цда не бар У аки т болып турган, 
Ракатын, сешн, осы-ак керш турган. 
Ж акынын кан ж ылаткан экен,-дагы.
Б ак Конган заманыцда толып турган. 
У рлы кпен агайынга жексурын ен,,
Кушн, сен1н, кашан бар он,ып турган? 
Купим мен бакытым зор деп ойлайсын,, 
Б ак емес, саган шайтан к онып турган.
К еп айгай юм шошыды салганын,нан 
П айда жок аягымды шалганыцнан, 
Ж агага жармасудын, ж еш де бар, 
Ж ещ лш топта уялып калганыцнан,
Сый алып, елен, айтып, карнын, тойып, 
Уакиты м , 
61
р шыгып кет арманыцнан. 
Е л кез1п ж ылда келш кайыр сурап, 
У ял ы п ж аткан жоксын жалманудан. 
Ш апсам ЭЛ1 шацыма 1леспейсш,
Пайда жок саган Уакит, карманудан, 
Толы ксы п елде турган бакты кундеп, 
©
31
н,нен артыктарды кере алмайсын. 
Сы кы лды дел1кулы сен 
61
р жынды, 
Бойыцда жасырасын болган М1НД1, 
©т1р1к бостан боска мактанасын,
Жан ж ок Деп терт атада ез! сынды.
Е т пенен кымыз 1шш сем1рет1п, 
Сендейлер ете он,ай жен,1лет!н,
458

Уак,ит, сен алты ай бойы ет таба алмай, 
К,у суйек ит сык,ылды кем1ретш.
Ж аз болса куппк к,усап кезш ашып, 
К,ан,гырып елге шыгып емшетш 
Ойлайсын жен,емш деп меш, Уак,ит, 
Болмайсын жен,бек т у п л тен,елетш. 
Х а л ы к д а эзэз1л боп т1ленуге,
К,удайым к,ойган Т1р1 с е т еркш.
Уак,ит, сен керген жок,сын тшт1 сал боп, 
К,ут 61Т1П турган да жок, дзулет бар боп, 
Б1р нашар болып жалга елен, жалдап, 
Б1раз кун дуние малга ж урсш зар боп. 
У ш к,ара б1ткен кезде мак,танасын,. 
Байк,асам ак,ын Уак,ит сенде де ар жок,. 
Эйтеу1р, хак,к,а шукгр, жаралмапсын, 
Оттайтын терт аяк,ты хайуан мал боп.
У а к, и т:
Жауардын, заманында аск,ан багы,
Сол кезде ерк1н толып турган шагы. 
Ж ауменен жагаласк,ан заманында 
Сынбаган еш душпаннан ерд1Н, сагы. 
Ж ауардан Етекбай ер болып шыгып, 
Халк,ына пана болып турды тагы, 
Етекбайдан Бекен, де ер боп туып,
А с а артык, болды шешен Т1Л мен жагы.
К,утбанды болган А лтай ер ордасы,
Бола ма мал адамнын, жан жолдасы. 
Берюмбай баласы онын, К,утбанды боп, 
Адамнын, орак, Т1ЛД1 б!р жоргасы. 
Жак,сылар етт1 осындай 61ЗД1Н, жайдан, 
Атак,ты талай топта салган майдан. 
Аты гай га жол жарап бармайтын гой 
Сулеймен о-дагы етт1 К,аржымбайдан 
Белг1л1 К,абекен,нен туды Салык,,
Оны жок, жамандаган ешб!р халык,, 
Т усы нда о да болды бхр арыстан, 
К,аск,иып сейлейтугын топты жарып.

Сейшл де сол жацсынын, б1р1 болды,
К,ут орнап мацайында турган шалк,ып. 
Булардын, бетше жан келмей етт1,
0Д1Л деп бэрш-дагы суйген халык,. 
Солардын К1М кем1тер ер багасын, 
Булардан к,андай, А ж а р , мш табасын? 
К,алганын тугел мак,тап б т р е алман, 
Ай тбасам эрб1р жерден ел агасын. 
«Байтал шауып бэйге алмас», жен,1леран„ 
К,ур кеп сезд1 сен, А ж а р , не к,ыласын, 
Ш ортанбай мен К,утбан бай к,ыпшак,тагы, 
Улгх айтк,ан тузде ж урш адаск,анга.
Багы асып ез табынан заманында, 
Халк,ына эд1лд1кпен санасцанда, 
К,ыпшак,тын, Элмус1ре К,утбандысы,
Д 1н жолын к,ажы барып к,араск,ан да.
А л мынау Ак,к,озынын, К,улниязы,
©ткен жок, мунан дэулет к,ысы-жазы.
Бак, к,онып, дэулет бер1п заманында 
Адамнын, о да болды енерпазы.
К,ут к,онган Олжабайдын, бабасына,
Ж ан жетпес Сакдулак/гын, багасына, 
Н уралы он сег1зде б т м айтк,ан, 
Дауласк,ан ек1 рудын, арасына,
Олар да жет1 рудын, б1р 61ЛГ1Ш1,
Сан пак,ыр к,оргалаган панасына,
Е кеу! сол дэулеттен ер болып тур,
Басш ы боп К,анжыгалы баласына. 
К,ыпшак,та Эм1ргалы 
61
р багылан,
УлГ1 
сез тарады эрб1р т1л жагынан, 
Турм ы ста жан тоймайтын кемен,гер боп, 
Бак,, дэулет аск,ан тамам ез табынан. 
Таниды ерд1, адамды нуск,асынан,
Кем емес бу да езш щ тустасынан, 
Ж ауарды сен жамандап, кем1тесш,
Эйелс1н, ак,ылын,нын, к,ыск,асынан.
А ж а р :
А танган бала жастан ак,ын А ж а р ,
Он терттен журген шагым болды базар.
460

Бест1шн, бел баласы Ш удаш байдан,
Е л д
1
н, ер1 боп туды Н ияз, Н азар.
Олар да ез тусында батыр болды,
Алыск,ан сан душпанды талай 
жен,Д1, 
Осындай сезге тусш ю а айта ма,
С уйепн аса жаман болган кемдк 
Габдолла, Сулеймен мен Мук,аметжан, 
Дэулетбай терт атаны к,арына 1ЛД1,
Е л
1
н,нен тапшы, Уак,ит, сондай ердь 
К,утпан да Берюмбаймен басым болып,
Бак, пен к,ут оларга да тэн,
1
р
1
м бердк 
Сол туста бабасынан бак,ыт к,онып,
Уз1лм ей жет! атага булар келдь 
Солардын, таласады к
1
м багына,
Мен сенен болман артык, мш жагына, 
©Т1р1К ара-тура к,оссан, дагы,
Солардын, тен, болмайсын тырнагына. 
©
31
н,нен баск,а турган мал-мулк
1
н, жок,, 
Суйенген сен б!р сорлы т
1
л — жагьща. 
Кешег1 Ес1лбайдай болган ер
1
,
Т усы н да к,ылган басшы оны да ел1,
Д эулет1 у з
1
лмеген тук,ымынан,
Булар да Атыгайдын, б
1
р ак,тан кер1.
К,утбанды болган артык, Аты гай да, 
О лардай ойлап турсан, адам к,айда? 
К,анжыгалы К,ыпшак,та бар ма сондай, 
Уак,ит, сен кез1н, салшы эрбгр жайга.
Олардын, болган артык, бэр
1
-дагы,
Салтанат баск,а журттан малы-дагы, 
Соларга к,арап турсан, бэр1 сандал,
Тук,ымы артык, журттан эл1-дагы.
Т уган жок, асып к,азак, Ток,тамыстан,
Х а н болып О рта ж узге атагы ушк,ан, 
Аргы ндагы К,асенге тугел жеткен,
Бак,ыты уз1лмей кеп аргы тустан.
Жаман деп оларды, Уак,ит, айта алмайсын,, 
Болмаса к,арам 
пеЙ1Л, 
азар душпан,
К1ре алмай журсе-дагы ез 1Н1ие

К,алжуыр байлап журген сен 6\р тышк,ан. 
К,утбанды заманында болган Бэйтш ,
О да еткен ез халк,ына ул п айтып.
Б улар да Атыгайдын, сенпрлерь 
Кеткен жок, бак,-дэулет
1
эл
1
к,айтып.
Етекбай болып кеткен ол б
1
р сара, 
Жаратк,ан оны да артык, к,ак,тагала,
О дагы заманында кемецгер боп,
Т е р т ата К,арауылга болды пана.
Етекбай ез1 етсе де данышпан боп,
Т у ган жок, жак,сы дерл
1
к онан бала, 
Болыпты Бекмагамбет к,у к,анжыга, 
Шык,са да топтан шешен жеке дара. 
Жауардын, жак,сылары партияшыл,
Бэр1 де бузык, ойлы кен,1Л1 к,ара,
Ж ет
1
ру Сак,к,улак,тын, заты к,улдан 
А й таты н онда бар деп сондай жала. 
Тук^ымы Ш ортанбайдын, к,ылады урлык,, 
Болса да бэр1 жак,сы, ак,ылы дана. 
Мак,таган К,улниязда дэнеме жок,, 
Уак,ит-ау, туб1 юрме онын, жэне.
С е з
1
ме болсам да эйел 6\р ток,тарсын 
Угарлык, кен,1л1н,де болса сана.
К,ылмайды Ж ауар рак,ым бак,ырына, 
Б1р1Н1Н, б!р1 кенбейд1 ак,ылына.
Мак,тамен талып ж атса су тамызбас, 
А гайы н б!р туыск,ан жак,ынына. 
Н аш арлары ж уред
1
текке мэз боп, 
Байлардын, к,ур малынын, так,ырына. 
Н аш ар кунде к,ылган жок, б1р! жэрдем 
Бэйгеге салган Уак,ит ак,ынына.
Халык,сын ынтымак,пен турмайтугын, 
Мойнын,ды эд1л1кке бурмайтугын. 
Жауардын, пешл1 тар, меЙ
1
р
1
мс
13
,
Ж огына бары рак,ым к,ылмайтугын. 
П артия болса аямай б1рш-б1р1,
Нашардын, ж алгы з атын урлайтугын. 
Ел1н,н1н, жан,а есп1р1М жасы бар ма,

Айтк,анын жак.сысыныц, тыцдайтугын. 
Бет алса к,исык,тык,к,а б!р эдет
1
, 
Болаттай к,айта айналып сынбайтугын. 
П артия болса тагы б1р эдет1,
К,уртпай б
1
рш б1р! тынбайтугын.
Жауардын, К,утбандысы к,адыр салан,, 
Ш етш ен рак,ымсыз, тугел саран,, 
Айтк,аны шаригаттын, рас болса, 
З екетс
13
жиган малдын, бэр1 де арам. 
Б
1
р зекетш беру жок,, тугел к,ылып, 
Жинаган малдарынын, бэр1 де арам, 
Кун,д1кке устап беред1 ез жак,ынын, 
Х алц ы н а басшы болган талай данан,. 
Жак,ыным, мына мешн, нашарым деп, 
Халк,ына басшы болган талай надан. 
Етекбайдын, тук,ымы данышпанмын,
Т и д1 деп мак,танасын елге панам.
Сен де к,айда арамдык,, к,улык, болса, 
Басасын аягыцды соган таман.
Кетерш ез1н,Д1 ез1н, к,ур мак,тайсын,, 
Ж ынды жок,, ак,ын Уак,ит, сенен жаман.

жүктеу/скачать 8,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: