31.2. АМЕБИАЗДЫ ЕМДЕУДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ЗАТТАР Климаты ыстық елдерде ете кеңінен тараған амебиаздың ауру коздырушысы ЕпіатоеЬа һізіоіуііса болып табылады. Амебиаз кебіне жуан ішекті (амебалык дизентерия) зақымдайды. Б^л кезде амеба ішек куысында да және оның қабыргасында да болады. Бірак, ішектен тыс ошактарды зақымдайтын жүйелік амебиаз да болуы мүмкін. Ішектен қакпа венасы арқылы тарай отырып, амебалар гепатит жэне бауыр абсцестерін шакыруы мүмкін. Кейде екпе және баска мүшелердің абсцестері байкалады.
567
Амебиаз қоздырғышының орналасуына байланысты әртүрлі амебага қарсы заттарды кажет етеді. Олар келесі негізгі топтар' түріндеберілуі мүмкін.
Патологияпыц үрдістер эр жерде орналасқанда тиімді амебицидтер Метронидазол
Амеба кобіне ішек ңуысында орналасқанда тиімді, тікелей әсер ететін амебицидтер Хикиофон
Амеба ішек қуысы мен қабыргасында орналасқанда тиімді тікелей емес амебицидтер Тетраци кл и ндер
Ішек қабыргасы меи бауырдагы амебага әсер ететін тіндік амебицидтер Эметин гидрохлориді
Амеба көбіне бауырда орналасқанда тиімді тіндік амебщидтер Хингамин
Жіктелуде аталғандай ішек және ішектен тыс амебиазда тиімд зат м е-тронидазол (дэлірек осы тараудың 4-бөлімін кара) болып табылады. Оның әсері ішек куысында болатын амебаларга аздау. Сондыктан амебалык дизентерия кезінде оны әдетте хиниофонмен немесе йодохинолмен қосып қолданады. Метронидазол цисталарға әсер етпейді.
Амебиаздан толық емделу үшін, сырқат қайталануының және кайта жұкгырылуының алдын алу үшін ішек куысында болатын амебаларга белсенді эсер ететін амебицидтердің үлкен маңызы бар. 8-оксихинолин туындысы хиниофонның осындай багытталган әсері бар.
Асқазан-ішек жолдарынан хиниофоннык (ятрен) тек 10-15 % сіңеді, сондыктан ішекте амебицидтік әсер етуге кажетті дәрілік заттың жогаргы концентрациясы түзіледі.
Препаратгың уьптыгы аз. Жанама әсерлеріне диарея тән. Көру жүйкесінің невриті болуы мүмкін.
Йодохинол препаратыхимиялыккұрылысыжәнеэсеретубағыты бойынша хиниофонмен бірдей болып табылады.
Ипекакуана тамырының алкалоиды (Серһаеііз іресасиапһа) эметин, амебиазды емдеуде кеңінен тараган. Дәрілік препарат ретінде э м е т и н гидрохлориді колданылады. Оны бүлшык етке енгізеді, себебі ішке енгізгенде ол асқазан-ішек жолдарының шырышты кабатының күшті тітіркенуін шақырады (бұл кезде рефлекторлы құсу болады).
Эметин ішектен тыс орналасқан (мысалы, бауырдағы, ол жерде дәрі
' Негізгі ДДҮ (ВОЗ) ұсынылган жіктелулер алынгш.
568
көп концентрацияда жиналады) және ішек кабыргасындағы амебага да эсер етеді. Препарат ішек куысында болатын амебаға эсер етпейді.
Эметин бүйрек аркылы ұзақ уакыт бойы шыгарылады (1 айдан астам). Осыған байланысты ол кумуляцияға туседі, бұл артык мөлшер және токсикалық эсер дамуыньщнегізгі себептері болып табылады.
Жанама әсерлері жүрек-тамыр жүйелеріне (тахикардия, жүрек аритмиясы, жүрек түсьщда ауыру сезімі, гипотония),асказан-шіек жолдарына (локсу, диарея, кұсу), жүйке-бұлшык ет жүйелеріне (бұлшық ет әлсіздігі, діріл, невралгия) катысты. Бүйрек, бауыр жағынан бұзылыстар болуы мүмкін, эметинмен емдеу кезінде міндетті түрде жүрек, бүйрек және бауыр қызметтерін үнемі бакылап отыру керек. Жүрек және бүйректіңорганикалык ауруларында препарат колданылмайды.
Бауырда орналаскан амебага эсер ету максатында хингаминді табысты (осы тараудың 1 белімін караңыз) қолданады, ол бауыр тінінде жогаргы концентрацияда жиналады.
Барлык келтірілген препараттар амебиаз коздыргышына тікелей әсер ететін амебицидтерге жатады. Сонымен қатар, ішек амебиазын емдегенде, амебағатікелейэсеретпейтін тетрациклиндерді колдануғаболады. ЕпіатоеЬа ҺШоіуііса - анаэроб болып табылатыны бэріне мәлім. Оттегін сіңіретін бактериялар оның ішекте өмір сүруіне қажетті жағдайды кдмтамасыз етеді. Тетрациклиндерді қолданғанда ішек флоралары тежеледі және де бұл ішек қуысы мен кабыргасында болатын амебаның өсуі мен кебеюіне тікелей емес жагымсыз әсер көрсетеді. Мұндай преаараттар тікелей емес әсер ететін амебага карсы зат ретінде белгіленуі мүкін. Тетрациклиндер амебиаз кезінде әсері жагынан тікелей әсер ететін амебицидтерге карағанда төмен.
Кейде ішектің жедел амебиазын емдегенде мономицин (ішке енгізеді) колданылады.
Көп жагдайда амебиазды емдегенде метронидазолды қолданумен шектеуге болады. Сонымен катар дэрілік заттарды көбіне жұптастырып қолданады. Осылай, амебалық дизентерия кезінде ішек куысына және оның кабыргасына эсер ететін, сондай-ак оның бауырга өтуінен коргайтын препараттарды косып колдану орынды (мысалы, метронидазол + хиниофон; эметин гидрохлориді + тетрациклин + хиниофон).
31.3. ЛЯМБЛИОЗДЫ ЕМДЕУДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ЗАТТАР
Лямблиоздың коздырушысы Сіагсііа (іатЫіа) Ше$(іпаіі$ болып табылады. Лямблий ішекте болганда оның дисфункциясы (дуоденит, энтерит)
569
байкалады. Лямблиозды емдегеиде метронидазол, аминохинол жэне фуразолидон колданылады. Метронидазол туралы осы тараудың 4 бөлімін, фуразолидон жайында 29.3 тарауды кара.
Аминохинол хинолин туындысы болып табылады. Ол лямблиоз, токсоплазмоз, тері лейшманиозы, сонымен катар кейбір коллагеноздарда тиімді. Көп жагдайда препарат жақсы көтеріледі. Диспепсиялық бұзылыстар, бастың ауыруы, кұлакта шу, аллергиялык реакциялар шақыруы мүмкін.
31.4. ТРИХОМОНОДОЗДЫ ЕМДЕУДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ЗАТТАР
Тгісһотопаз уа^іпаііз-псн (эйелдерде кольпит және вульвовагинит, ер адамдарда уретрит көріністері) шакырылатын трихомонодоз кезінде тандаулы препарат метронидазол.
Метронидазол (флагил, клион, трихопол, вагимид) -нитроимидазол туындысы. Ол тек трихомонадага ғана емес, амебага және лямблийге де жойгыш эсер көрсетеді. Сонымен катар, метронидазол спора түзбейтін анаэробтарга1 әсер етеді.
Асказан-ішек жолдарынан жаксы сіңеді. Ағзада көп дэрежеде химиялык өзгерістерге үлііырайды. Метронидазол, оның метаболиттері жэне конъюгаттары негізінен бүйрек аркылы шығарылады. Препараттың аздаган мөлшері сілекей бездерімен, ішекпен, ал лактация кезінде сүт бездерімен бөлінеді.
Метронидазолды ішке, жергілікті (интравагиналды)2 жэне көк тамырға3 тагайындаіЦы- Препарат әдетте науқастармен жақсы көтеріледі. Жанама әсерлеріне^диспепсшіьисбұаьишсхар (тэбеттін бұзылуы, ауызда темір дәмі, лоқсу, диарея) жиі байкалады.*ОЖЖ-сі жагынаи реакциялар (тремор, координациянын бұзнлуы) суреттелген, бұл пайда болганда препаратты кабылдауды токтатадьг. Т ерінін, шырышты кабаттыңзақымдануы мүмкін.
Нитроимидазол тобына метронидазолдан басқа, тинидазол да (фасижин) жатады. Оның трихомонодозда, амебиазда және лямблиозда тиімділігі оте жогары. Бұдан басқа, біркатар облигатты анаэробтар катарына бактерицидтік әсер көрсетеді. Асқазан-ішек жолдарынан жақсы сінеді.
1 Спора түэбейтін (облигаттык) анаэробтарга Васіегоісіеі /га%іІІ5, ВасІегоШез теІапіпо%епісш жатады.
! Тағы, метронидазолдың саңыраукұлакка карсы препарат миконазол нитратымен косындысын (клион Б) кынап таблеткасы турінде.
3 Көк тамырга енгізуге метронидазол препараты "к л и о н" (инфузияга арналған ерітінді)және 'Чіетронидазол цемисукцинат"дегенатпеншығады.Оларды спора түзбейтін анаэробтармен шакырылган инфекцияларда, әр жерде орналаскан амебалыкабцессте, лямблиоадың ауырагымында колданылады.
570
Тинидазолды қолданганда кан сарысуында метронидазолды кабылдаганға караганда өте жогаргы концентрациясы түзіледі. Соңгыга караганда тинидазол ұзагырак әсер етеді.
Трихомонодоздаколданылатынпрепараттарга трихомонацид те жатады. Ол аминохинолин туындысы болып табылады. Оны ішке және жергілікті қолданады. Шырышты кабатка тітіркендіргіш эсер керсетеді. Трихомонодозда н и т а з о л және фуразолидон да тиімді.