Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих және этнология институты
ҚОНЫС АУДАРУШЫЛАР ДЕРЕВНЯСЫ
жүктеу/скачать 47,68 Mb. Pdf көрінісі
|
Қаз тарихы 3 том
| 4. ҚОНЫС АУДАРУШЫЛАР ДЕРЕВНЯСЫ
Қ азак стан н ы ң коны с аударуш ы лар деревнялары ндағы ш аруа кож а- лығы біркатар себептерге — пайда болған жеріне, уақытына, қүрылу жағ- дайлары на ж ә н е баскалары на байланысты негізгі кұрылымдары бойы н ша, тіпті накты алы нған ай м ақты ң өзінде де бірі-бірінен ерекш еленді. Оның ең дағдылы белгілері мен даму сарындарын аныктау үшін неғұрлым объективті көрін іс беруге м үм кіндік туғы заты н азды -көпті ан ы к дерек- тер келтіру өбден орынды. Осындай деректер ретінде 1898—1910 жылдар- дағы А қм ола ж ә н е С емей облы стары н зерттеу ж өніндегі эксп ед и ци я- ларды ң кон ы с аударуш ы лар селолары н зерттеудегі м әлім еттері пайда- л ан ы л д ы .107 Т ек ж аңадан кұры лған кож алы ктарға ғана емес, соны мен катар мұнда XIX ғасы рды ң 70—80-ж ылдарында да болған қож алы қтарға зерттеулер ж үргізілді. Қ оны с аударуш ылар ортасында айқын аңғарылған мүліктік саралану- дың болғанына күм ән жоқ, мұның өзі шаруаш ылык-экономикалык негізгі топтарды бөліп көрсетудің каж еттігін туғызады. Топтау үшін өлшем ретінде бір үйге келетін егістік алабының мөлшері алынды. Бүл әрбір кожа- лы қты ң экон ом и к ал ы к м үмкіндіктерін едәуір толы к көрсетеді. Егер Ре- сейде ж ер үлесінің мөлшері осындай көрсеткіш болса, әрбір ер азаматқа 15 десятинадан келетін коны станды ру аудандары үшін бұл көрсеткіш , керісінш е, ш аруаларды ң экон ом и к ал ы к жағдайы н теңестіріп жіберді. Сонымен бірге, бұл үлестегі жыртылған ж ер мөлшері әрбір қож айы нны ң шын мүмкіндігін к о р с е т н о е жүзінде коныс аударушылардың жер пайда- лануы өз үлесіндегі егістікті ғана емес, соны мен катар жалға алынған жердегі егістікті де қамтыды, мұның өзі топтау кезінде осы екі көрсеткішті ж инактап алуға м әж бүр етті. Топтау мынадай шектерде жүргізілді: әрбір қож алы к егістігінің мөлшері — 5 десятинаға дейін (I т о п ); 5—15 десятинаға 488 |