Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих және этнология институты
жүктеу/скачать 47,68 Mb. Pdf көрінісі
|
Қаз тарихы 3 том
- Бұл бет үшін навигация:
- Жатақ болудың себептері.
| 3. ЖАТАҚТАР
Ең алдымен, жатактарға жаңа әлеуметтік санат ретінде сипаттама беру керек. Ж атактар — кедейленген, жазғы жайлауға көшу кезінде тіршілік ету ж әне көш іп-кону кұралдарынан айырылған, өз отбасын жалдама (негізінен маусы мды қ) еңбекпен асыраған немесе оты ры кш ы лы к-ш аруаш ы лы қ өзгерістердіңыкпалымен мал бағудан егін егуге көшкен малшы қазактардың бөлігі.81 Бұл күбылысты тұңғыш зерттеуші Е.Б.Бекмаханов неғұрлым нақты сипаттама берген.82 XIX ғасырдың 80-жылдарында-ақ көрнекті зерттеуші Г.Н.Потанин жатактардың әлеуметгік мағынасына өз көзкарасын былай деп баяндаған: «Ж атак сөзі, — деп жазған саяхатшы талым, — «жату» деген етістіктен шығады. Демек, дәл мағынасында алғанда, жатак «жатушы» дегенді білдіреді, қазактар оларды малы індеттерден кырылған және дала өңірінде көшіп жүретін ешнәрсесі калмай, бір жерде тұрактануға тура келетін қазақ- тардың жатактарға айналатыны себепті осылай атаған».83 Біз «Кдзак-орыс сөздігінен» неғұрлым тар түсінік табамыз: «Жатақ — конатын жер, үңгір, оты- рыкшы халық, кедейлер көшіп-конатын күралдары, малы болмағандыктан жайлауға шыкпаған»,84 ал «Орыс-казаксөздігінің» өнделген, толыктырылған басылымында — шетке кәсіп іздеп кетуші «маусым уакытында калаға барып жұмыс істеп (табыс тауып) қайтатын шаруа»85 деген аныктама берілген. Жатақ болудың себептері. Ең алдымен, көптеген мұрағат мәліметгерінің дәлелдейтініндей, бірқатар казақ шаруашылыктарының «мүліктік жағынан күйзелуі», негізінен алғанда үй малынан айырылу болып табылады. Жұттар- дың, далада ара-тұра қайталанып отыратын мал ауруларының салдарынан 484 малдың қырылып көптеген шаңырақ иелері кедейленіп, өздеріиің бай ипіИ ындарына экономикалыктәуелділіккетүскен. Мәселе мымада: қыс ксзіиде от табындарын азықтандыру үшін көшпелі қазактардың көпшіл ік жүктеу/скачать 47,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|